Przewodnik praktyczny dla użytku maszynistów/Tablice

	<<< Dane tekstu >>>
Autor	Jan Pietraszek
Tytuł	Przewodnik praktyczny dla użytku maszynistów i ich pomocników na drogach żelaznych
Pochodzenie	Przewodnik praktyczny dla użytku maszynistów
Wydawca	Towarzystwo Dróg Żelaznych Warszawsko-Wiedeńskiéj i Warszawsko-Bydgoskiéj
Data wyd.	1873
Druk	J. Berger
Miejsce wyd.	Warszawa
Źródło	Skany na Commons
Inne	Cały tekst; Pobierz jako: EPUB • PDF • MOBI
	Indeks stron

›››

TABLICE

SŁUŻĄCE DO UŻYTKU TECHNICZNEGO.

TABLICA I

Miary długości.

1. Anhalt, jak w Prusach.
2. Badeńskie, 1 stopa = 10 cali = 0,3 metra; 1 mila = 2-m godzinom = 29629 stóp = ⁶⁄₅ geograficznym milom.
3. Bawarya, 1 stopa = 12 cali = 129,38 paryzkich linij, 1 pręt = 10 stopom.
4. Belgia, jak we Francyi.
5. Dania, jak w Prusach.
6. Anglia, 1 yard = 3 stopy = 33 cali = 405,3425 linij paryzkich; 1 pręt = 5½ yardów; 1 mila = 5280 stóp = ²⁄₉ niemieckiéj mili.
7. Francya. dawna stopa = 12 cali = 144 linij = 0,324,839 metrów; 1 toise = 6 dawnych stóp; 1 metr = 10 decimetrów = 100 centimetrów = 1000 millimetrów; 1 dekametr = 10 metrom; 1 hektometr = 100 metrom; 1 kilometr = 1000 metrom; 1 nowa stopa = ⅓ metra; 1 nowy sążeń toise = 2 metrom; 1 mila (lieue) = 10,000 metrów = 1⅓ mil niemieckich. 1 lieu marynarska których idzie 20 na stopień = 5,556 kilometrów; dawna lieu pocztowa [520]= 3,898 kilometrów; jedna mila geograficzna, których idzie 60 na stopień = 1,852 kilometrom.
8. Włochy, 1 mila włoska = ¼ mili niemieckiéj.
9. Niderlandy, jak Francya.
10. Norwegia, jak Prusy.
11. Austrya, 1 stopa wiedeńska = 12 cali = 140,127 linij paryzkich; 1 sążeń = 6 stóp; 1 mila = 4,000 sążni = 24,000 stóp; 1 geograficzna albo niemiecka mila = 23428 stóp wiedeńskich.
12. Prusy, 1 stopa = 12 cali = 139,13 linij paryzkich; 1 pręt = 12 stopom; 1 mila = 23829 stóp wiedeńskich. Mila szlązka = 20877 stóp reńskich = 6552 kilometrów.
13. Polska ^[1], 1 mila polska = 2 pół mili = 4 ćwierć mili = 8 staj = 14,816 łokci, 12 cali, 3 linie, 74 = 8534311,48952 millimetrów = 8,534311 kilometrów = 1,920237 lieu francuzkich = 1,13380 mil pruskich = 1,12516 mil austryackich = 5,30365 mil angielskich = 8 wiorst rossyjskich.
Na traktach pocztowych Królestwa, liczą na 1 milę 7 wiorst; ta więc mila pocztowa krótszą jest od mili polskiéj prawnéj i zawiera tylko 7467465,09278 mm.
Jeden sznur mierniczy = 10 prętom; 1 pręt = 7½ łokciom = 10 pręcików, czyli stóp geometrycznych = 100 ławek = 180 cali = 2160 linij = 4320 millim.
Jeden sążeń = 3 łokciom = 6 stóp = 72 cali = 864 linij = 1728 millimetrów, zatém:
Jeden sążeń n. pols. = 1,728 metrów = 0,88659187 toise francuz. dawnych = 0,8099134 saźeni rossyjskich = 0,9176254 klafter pruskich = 0,911097 klafter wiedeńsk. = 1,889798 yardów angielskich.
[521] Jeden łokreć n. polsk. = 0,576 metra = 255,33846 linij francuzkich dawnych = 0,96719 łokcia polsk. dawnego = 0,886592 łokcia litewsk. = 0,8099134 arszynów rossyjsk. = 0,863647 łokcia pruskiego = 0,739218 łokcia austryackiego = 0,48467 aune franc. dawn. = 0,480 aune franc. nowe = 0,629932 yarda angielsk.
Jedna stopa n. polsk. = 0,288 metra = 0,944899 stóp ross. i (foot) stóp angielsk. = 0,9176254 stóp reńsk., czyli prusk.= 0,911097 stóp wiedeńskich.
Jedna stopa = 12 calom, 1 cal = 12 liniom = 24 millimetrom; 1 linia = 2 millimetrom.
14. Rossya, 1 stopa = 12 werszkom = 1 angielskiéj stopie = 135,114 liniom paryzkim.
Jeden sążeń = 3 arszynom; 1 arszyn = 28 calom angielskim = 0,700 metra.
Jedna wiorsta = 3500 stóp; 1 czetwert′ = ¼ arszyna = 4 werszkom; 1 wiorsta = 3373,63 stóp wiedeńsk. albo około ⅐ mili niemieckiéj.
Mila litewska = 28530 stóp reńskich = 8,954 kilometrów.
15. Saksonia, 1 stopa = 12 calom = 0,28319 metra = 125,537 linij paryz.; 1 mila policyjna = 32000 stóp = 28601 stóp wiedeńskich.
16. Szwecya, 1 stopa = 131615 linij paryzkich; 1 famu = 6 stop (fot) = 72 cali (verctum); 1 pręt = 16 stóp; 1 mila = 6000 famnar = 36000 stóp = 33764 stóp wiedeńsk., czyli około 1½ niemieckiéj mili.

17. Szwajcarya, nowa mila (Wegstunde) = 16000 stóp; 1 stopa = 0,3 metra.

TABLICA II

Porównanie najważniejszych miar długości.

Metr

Stopa paryzka

Stopa angielska
i rossyjska

Stopa badeńska

Stopa saska

Stopa bawarska

Stopa wiedeńska

Stopa pruska

1

3,07844

3,28090

3,33

3,53120

3,42631

3,16345

3,1862

0,32484

1

1,06577

1,08280

1,14707

1,11300

1,02761

1,0350

0,30479

0,93829

1

1,01598

1,07629

1,04432

0,9642

0,9711

0,3

0,92353

0,98427

1

1,05936

1,02789

0,94903

0,9558

0,28319

0,87178

0,92912

0,94397

1

0,97030

0,89586

0,9023

0,29186

0,89847

0,95756

0,97286

1,03061

1

0,92328

0,9299

0,31611

0,97313

1,03713

1,05370

1,11625

1,08309

1

1,0071

0,31385

0,96618

1,02972

1,04618

1,10828

1,07536

0,99286

1

TABLICA III

Wagi rozmaitych krajów.

1. Badeńskie: 1 funt = 32 łutom = 500 gramom
Jeden centnar = 100 funtom = 50 kilogram.
2. Bawarya: 1 funt = 32 łutom = 560 gram.
Jeden centnar = 100 funtom = 112 celnym funtom.
3. Belgia, jak Francya.
4. Dania: dawny funt = 32 łutom = 499,309 gram.
Jeden centnar = 100 funtom; 1 nowy funt = 1 celnemu funtowi.
5. Anglia: 1 funt (avoir du poids) = 453,6 gram.
Jeden angielski funt — około ⅘ wiedeńskich funtów; 1 tonna = 20 centnarów = 2240 funtów = 18 centnarów 15 funtów wagi wiedeńskiéj.
6. Francya: 1 gramm = wadze jednego sześciennego decimetracentimetra wody; 1 kilogram = 1000 grammów; 1 dawny funt = 489,5 grammów; 1 nowy funt = 500 grammów; 1 nowy centnar =100 kilogramów; 1 tonna okrętowa = 1000 kilogramów.
Tak samo i w Niderlandach.
7. Szwecya, jak Dania.
8. Austrya: Wiedeński funt handlowy = 32 łutom = 560,012 gramów; 1 centnar = 100 funtom; 1 wiedeński funt handlowy = 1,12 celnych funtów; zatém 1 funt celny prawie = 28 wiedeńskich łutów.
9. Prusy: 1 nowy funt = 1 celnemu funtowi = 30 łutom = ½ kilograma; 1 nowy centnar = 100 funtów = 50 kilogramów.
10. Polska: 1 funt = 16 uncyj = 32 łutów = 128 drachm = 384 skrupułów = 9216 granów = 50688 graników = 405504 milligramów.
Centnar = 4 kamieniom = 100 funtom; 1 kamień = 25 funtom.
[524] Jeden funt polski = 405,501 grammom francuzkim = 0,99051 funtom rossyjs. = 0,866996 funtom pruskim = 0,724099 funtom wiedeńskim = 0,894079 pound avoir du poids ang.
11. Rossya: 1 funt = 32 łutów = 96 zołotników = 409,53 grammów. — Berkowiec = 10 pudom; pud = 40 funtom.
12. Saksonia: 1 nowy funt = 1 celnemu funtowi; 1 centnar = 100 funtom.
13. Szwecya: 1 funt = 32 łutów = 425,3395 gramm.
Jeden centnar = 120 funtów; 1 nowy centnar = 100 funtom.
14. Szwajcarya, jak Badeńskie.
15. Wagi związku celnego niemieckiego.
Jeden celny centnar = 100 funtów celnych; 1 funt celny = 500 grammów = 30 łutów = 28 łutów wiedeńskich.

TABLICA IV

Porównanie najgłówniejszych wag rozmaitych krajów.

Kilogram francuzki	Funt angielski	Funt rossyjski	Funt austryacki	Funt niemie- cki celny
1	2,205	2,442	1,786	2,000
0,454	1	1,195	0,810	0,907
0,409	0,903	1	0,731	0,819
0,560	1,2346	1,367	1	1,120
0,500	1,1023	1,221	0,893	1

TABLICA V

Miary objętości.

1. Anglia. Jednostką miar objętości do towarów sypkich i płynnych jest galion, zawierający dziesięć funtów handlowych (avoir du poids) wody dystyllowanéj, ważonéj na powietrzu w temperaturze 62° F. (16,66° C.) wysokości barometru 30 cali. Z tego galonu utworzono wszelkie mniejsze i większe miary objętości.
Do towarów sypkich:
Quarter zawiera blizko 10¼ feet cub. (stóp sześciennych) = 8 bushels = 32 pecks = 64 gallons = 256 quarts = 512 pints.

1 Quarter	=	290,	689179	litrów francuzkich
	=	72,	672295	garncy polskich
	=	2,	27101	korcy polskich
	=	1,	385930	czetwerti rossyjskich
	=	5,	288969	szefli pruskich
	=	4,	726706	metrów wiedeńskich.

Zboże, mąka, sól sprzedają się na łaszt load = 5 quarters.
Dawny, czyli Winchester Quarter = 281,888 litrów = 70,4720 garncy polsk. = 2,202 korcy polskich.
Do mierzenia węgli kamiennych, kartofli, ryb, wapna i t. p. służy Chaldron = 12 Sacks = 36 Bushels.
2. Austrya (Wiedeń).
Miara zbożowa i do stałych towarów jest muth, zawierający 30 metzen.
Metz dzieli się na 2 halbe metzen = 4 viertel = 8 achtel = 16 massel = 32 halbmessel = 64 futter massel = 128 becher.

Metz	=	3100,	334	cali sześcien. francuz. dawnych
	=	61,	49931	litrów francuz.
	=	15,	37483	garńcy polskich
	=	0,	293213	czetwierti ross.

Metz	=	1,	11795		szefli pruskich
	=	0,	21156		quarter ang.

100 metrów wiedeńskich czynią 48,046 korcy polskich.
100 korcy polskich „ 208,132 metzów wiedeńskich.
Miara do węgli stübich = 2 metzen = 3074966 garncy polskich. Miara do wapna Kalkmüthel = 2½ metzen = 38,4371 garncy polskich.
Do płynów jednostką jest wiedeńska Mass = 71,334 cali sześciennych francuz. dawnych.
Mass zawiera 4 Seidel = 8 Pfiff.

Eimer	=	41 mass		=	2924,705 cali sześ. francuz. dawnych
	=	58,	01548		litrów i kwart polskich
	=	14,	50387		garncy polskich
	=	4,	72068		wiedro ross.
	=	0,	84445		eimer pruskich
	=	12,	77306		galionów angielskich.

Dreiling = 30 fuder = 32 fass = 10 eimer.
100 eimer (wiader) wiedeńs. = 1450⅒ garnc. polskich.
100 garncy polsk. = 6⁹⁄₁₀ eimer wiedeńskich.
3. Francya, (patrz tablicę VI).
4. Prusy: Podług zaprowadzonych w r. 1816 miar, stopa sześcienna pruska zawiera 1728 cali sześciennych = 0,0309158 metrów sześcien. = 1,29411 stóp sześ. polsk.
Drzewo opałowe, kamienie, torf, mierzone bywają na sążnie po 108 stóp sześ. (to jest po 6 stóp długości i szerokości, a 3 stopy wysokości). W robotach mularskich i ziemnych, liczą także na pręty sześcienne po 1728 cali sześ., albo na Schachtruthe = 12.12.1. = 144 stóp sześciennych.
Do zboża Szefel berliński zawiera 3072 cali sześciennych pruskich

=	2770,	742	cali sześ. franc. czyli 54,9614 litrów
=	13,	74035	garncy polskich
=	0,	262042	czetwierti ross.
=	0,	893691	metzów wiedeńskich
=	0,	189073	quarterow ang.

128,000 szefli berlińskich = 54961 korcy polsk.

Szeffel = 4 Viertle = 16 metzów po 192 cali sześciennych pruskich.
Jedna metze = 3,43508 litrów i kwart polsk.
Znaczniejsze ilości zboża, liczą się na winsple = 2 malter = 24 szefle.
Jedna tonna = 4 szefle = 64 metzen = 192 viertel.
5. Polska. Wspólną jednostką miar objętości do rzeczy sypkich i płynów jest kwarta równa litrowi francuzkiemu. Kwart 4 idzie na garniec.

Garniec	=	289¹⁹⁄₅₄		cali sześć. polsk. nowych
	=	201,	649664	cali sześ. franc. dawnych
	=	4,	0 ...	litry francuzkie
	=	1,	061314	garncy dawn. polsk.
	=	1,	416830	garncy litewskich
	=	1,	2205406	garncy ross.
	=	1,	1644535	metzen pruskich
	=	1,	040662	massel wiedeńskich
	=	0,	880666	gallonów ang.

Do towarów sypkich używa się korzec = 4 ćwierci = 32 garncy.

Korzec	=	128,	00 ..	litrów francuzkich
	=	1,	061314	korcy dawnych pols.
	=	0,	314852	beczek litewskich
	=	0,	6102703	czetwierti ross.
	=	2,	328907	szefli pruskich
	=	2,	081324	metzen wiedeńs.
	=	0,	440333	quarterów ang.
	=	10,	24\|3}	boisseau francuzkich.

Do płynów służy ten sam garniec, jaki do towarów sypkich zatém:

Garniec polski	=	4,0 ...	litrów francuzkich
	=	1,061314	garncy dawnych polsk.
	=	1,416830	garncy litewskich
	=	1,2205406	garncy ross.
	=	1,1644535	metzen pruskich
	=	1,040662	massel wiedeńskich
	=	0,880666	gallonów ang.

Garniec polski	=	1,416830	garncy litewskich
	=	0,3254775	wiedro ross.
	=	0,05822267	eimer prusk.
	=	0,06894712	eimer wiedeńsk.
	=	0,88066573	gallon ang.
	=	4,0 ..	pintes franeuzki.

Jedna beczka = 25 garncy = 100 kwart.
5. Rossya: Przy budowach liczy się ziemia, piasek i t. d. na sażeny kubiczne:

Jeden sażen kubiczny	=	343,0	stóp kub. ang.
	=	9,7122	metrów kub.
	=	1,88228	sążni kub. polsk.

Beczka wapna = 400 funtom = ⅟₄₈ sażenia kub.
Drzewo opałowe liczy się na sażeny; w Petersburgu prawnie sążeń = ¾ saż. kub. = 257¼ stóp kub.
W Moskwie prawnie sażen. = ⅚ saż. kub. = 285⅚ stóp kub.
Do zboża jednostką miary sypkiej jest garniec,

prawnie garniec	=	200 ..	cali sześ. ang.
	=	3,277235	litrów francuz, i kwart polskich.
	=	0,819309	garnca polsk.
	=	1,160830	garnca litewsk.

Czetwiert′ = 2 ośminom = 4 pajokom = 8 czetwerikom = 64 garncom.

Czetwiert′	=	12800,	. ..	cali sześ. ang.
	=	209,	743053	litrów franc. i kwart polsk.
	=	52,	435763	garncy pols.
	=	1,	638617	korcy polsk.
	=	74,	292700	garncy litewskich.
	=	3,	816188	szefli pruskich
	=	3,	410495	metzen wiedeńskich
	=	0,	721537	quarter angielski.

Towary suche sprzedają się na wagę, a nawet zboże jéj podlega w magazynach rządowych.
[529] I tak: czetzoiert′, czyli kul trzymać powinien:

Mąki żytniéj bez worka	290 ℔, z workiem	300 ℔
Kaszy „ „	310 „ „	320 „
Żyto „ „	„ „ „	360 „
Owies „ „	z workiem 220 „
„ świéży „ „	„ 237 „
Jęczmień „ 260

Siano sążeń kub. = 20 pudów = 800 funtów.
Do płynów:
Wiadro = 10 stoof = 10 czarek.

Urzędowe wiadro	=	750,	. ....	cali sześć, ang.
	=	12,	289632	litr. franc. i kwart polsk.
	=	3,	072408	garncy polsk.
	=	4,	353091	garncy litewskich.
	=	0,	178884	eimer pruskich
	=	0,	211834	eimer wiedeńs.
	=	2,	705766	galion ang.

Stoof = 75, cali sześ. ang. = 1,229 litr. i kwart pols.
Flaszka = ¾ stoof = 56¼ cali sześ. ang. = 0,92174 litrów i kwart polskich.

Na komorze celnej liczy się beczka = 400, pipe = 360, oxhoft = 180, aam = 120, anker = 30, stekan = 15 stoof rossyjskich.

TABLICA VI

System dziesiętny czyli metryczny ^[2].

I. Miary długości.

Jednostką zasadniczą miar długości jest metr, który jest dziesięciomilionową cząstką, czwartéj części południka ziemskiego, albo 40-sto milionową cząstką obwodu ziemi zmierzoną na południku przechodzącym przez Paryż. Południk ten zawiera 400 stopni; jeden stopień oceniony ostatecznie i niezmiennie na 51307,4 toises fr., czyli 307844,4 stóp paryz. daw., podzielony został na sto tysięcy części; część taka stutysięczna jednego stopnia zowie się metrem i jest jednostką miar długości.
Podział tak większych jak mniejszych części miary francuzkiéj jest dziesiętnym. Większe od metra części nazwano z greckiego 10 deca, 100 hecto, 1000 kilio, 10,000 myria; mniejsze z łacińskiego ⅒ deci, ⅟₁₀₀ centi, ⅟₁₀₀₀ mili. I tak:
Czwarta część południka ziemskiego = 100 stopni (dégrés), 1 dégré = 10 myriametres; 1 myriametre = 10 kilometres; 1 kilometre = 10 hectometres;

1 hectometre	= 10 decametres.
	Decametre =	10	${\textstyle {\Biggl \}}{\Biggr .}}$	metrów.
	Hectometre =	100
	Kilometre =	1000
	Myriametre =	10000

Decimetre jest częścią	10	${\textstyle {\Biggl \}}{\Biggr .}}$	metra.
Centimetre „ „	100
Millimetre „ „	1000
Dix-millimetre „ „	100000

Jedna mila francuzka lieue równa się 4444,4444 metrów (=2572,016 sąż. pols.); (25 lieue idzie na 1 stopień (⅟₃₆₀)° geogr.). Jedna mila morska (lieu—marine) = 5555,5556 metrów (20 na 1 stopień (⅟₃₆₀)° geogr.). 9 lieus marines = 5 myriametres.

II. Miary ciężarów.

Jednostką zasadniczą jest gramm, równający się wadze jednego centimetra sześciennege wody destyllowanéj, temperatury + 4° C. zważonéj w próżni.

Decagramme =	10	${\textstyle {\Biggl \}}{\Biggr .}}$	grammów.
Hectogramme =	100
Kilogramme =	1000
Myriagramme =	10000

Decigramme jest częścią	10	${\textstyle {\Biggl \}}{\Biggr .}}$	gramma.
Centigramme	100
Milligramme	1000
Dix-milligramme	10000

Jedna tonna = 1000 kilogramów, jest to waga jednego metra sześciennego wody.

III. Miary powierzchni.

Jednostką téj miary jest are, równający się kwadratowi mającemu za boki po 10 metrów, czyli 100 metrów kwadratowych (= 5,3583 prętów □ polsk. Mórg pols. = 300 prętów).

Hectare =	100 ares.
Centiare jest częścią	100-ną ara.

IV. Miary objętości.

Jednostką téj miary jest metr sześcienny, który Francuzi nazywają Stère, i który służy do mierzenia drzewa opałowego. Tysiączna część metra sześć, nazywa się decimetrem sześć., który równa się jednemu [532]litrowi (1 litr = 1 kwarcie pols., a 1 litr wody waży lkilogram, czyli funtów pols. 2,466).

Decalitre =	10	${\textstyle {\Biggl \}}{\Biggr .}}$	litrów.
Hectolitre =	100
Kilolitre =	1000
Myrialitre =	10000

Decilitre jest częścią	10	${\textstyle {\Biggl \}}{\Biggr .}}$	litra.
Centilitre	100
Millilitre	1000
Dix-millilitre	10000

V. Monety.

Jednostką jest frank srebrny ważący 5 grammów, gdzie znajduje się ½ gramma miedzi.

1	${\textstyle {\Biggl \}}{\Biggr .}}$	franków:	Decime jest częścią	10	${\textstyle {\Biggl \}}{\Biggr .}}$	franka.
10			Centime „ „	100
100			Millime „ „	1000

TABLICA VII

a) Prawidła empiryczne, służące do oznaczenia powierzchni ogrzewalnéj kotła.

Powierzchnia ogrzewalna kotłów parowych oznacza się pospolicie za pomocą następujących danych:
Na siłę jednego konia parowego przy maszynach stałych, liczy się zwykle 1,5 metra kwadr.; a przy maszynach używanych w żegludze parowéj i na kolejach żelaznych, liczy się od 0,8 do 1 metra kwadratowego.
1 metr kwadratowy powierzchni ogrzewalnéj daje:

w 1 sekundzie czasu	0,0067	kilogr. pary.
w 1 minucie	0,4	„ „
w 1 godzinie	24	„ „

Dla wyprodukowania 1 kilogramu pary w jednéj sekundzie, potrzeba jest 150 metrów kwadratowych powierzchni ogrzewalnéj.
[533] Dla wyprodukowania 1 kilogr. pary w jednéj minucie, potrzeba jest 2,5 metrów kwadr, powierzchni ogrzewalnéj.
Dla wyprodukowania 1 kilogr. pary w jednéj godzinie, potrzeba jest 0,041 metr, kwadr, powierzchni ogrzewalnéj.

b) Ruszta.

Oznaczywszy przez W ilość węgla w kilogramach, przez D ilość drzewa w kilogramach, mającą się spalić na ruszcie w przeciągu jednéj godziny; przez N liczbę koni parowych kotła, do którego ruszt należy, to powierzchnia rusztu R będzie:

R = N10 = W50 = D100 · –

Otwory między rusztami powinny wynosić: dla węgla ¼, a dla drzewa ⅓ całéj powierzchni rusztów.

c) Kominy.

Wymiary kominów murowanych, dadzą się oznaczyć z dokładnością dostateczną dla praktyki, podług poniższych prawideł:
Jeżeli nazwiemy przez:
W ilość węgla kamiennego w kilogramach, mającego się spalić na ognisku w ciągu jednéj godziny;
D ilość drzewa, mającego się spalić na ognisku w godzinie czasu;
P ilość powietrza w kilogramach, przepływającego kominem w przeciągu jednéj godziny;
N liczba koni parowych kotła lub maszyny;
H wysokość komina;
Ω dolny przekrój komina;

d dolny	${\textstyle {\Bigl \}}{\Bigr .}}$	otwór komina	${\textstyle {\Biggl \}}{\Biggr .}}$	w metrach;
d, górny
e dolną	${\textstyle {\Bigl \}}{\Bigr .}}$	grubość muru komina
e, górną

to mając z 4-ch ilości: N, W, D, P jednę nie wiadomą, takową zawsze w sposób następujący znajdziemy:

N = W6 = D12 = P132·

W = 6 N = D2 = P22·

D = 12 N = 2 W = P11·

P = 132 N = 11 D W = 22 W. –

Następnie znajdziemy główne wymiary komina z następującego wyrażenia, jeżeli wysokość komina jest daną:

\Omega ={\frac {N}{14\ {\sqrt {H}}}}={\frac {W}{84\ {\sqrt {H}}}}={\frac {D}{168\ {\sqrt {H}}}}={\frac {P}{1848\ {\sqrt {H}}}}

d,	=	d – 0,013 H.
e,	=	0,18 ᵐ·
e	=	0,18 + 0,015 H.

Kominom wolno stojącym daje się zwykle za wysokość 25 razy wziętą średnicę dolną. Wymiary takich kominów w metrach są następujące:

H = 5,03 (N)^⅖ = 2,45 (W)^⅖ = 2,90 (D)^⅖ = 0,65 (P)^⅖.

d	=	H/25
d₁	=	d – 0,013 H.
e₁	=	0,18 ᵐ·
e	=	0,18 + 0,015 H.

Wypadki otrzymane z przywiedzionych tutaj formuł, obejmuje tablica IX, na str. 536 i 537 pomieszczona.

TABLICA VIII

Redukcya skal termometrycznych.

Jeżeli oznaczymy pewną temperaturę na termometrze Réaumura przez R, Celsiusza przez C i Fahrenheita przez F, otrzymamy:
F = 32 + ⁹⁄₅ C = 32 + ⁹⁄₄ R.
C = ⁵⁄₉ (F–32) = ⁵⁄₄ R.
R = ⁴⁄₉ (F–32) = ⅘ C.
Następująca tablica obejmuje wartości: C, R i F odpowiadające różnym temperaturom:

C. (elsiusz)	R. (éaumur)	F.(ahrenheit)
1	0,8	33,8
10	8	50
20	16	68
30	24	86
40	32	104
50	40	122
60	48	140
70	56	158
80	64	176
90	72	194
100	80	212

TABLICA IX

Wymiary używane przy budowie murowanych wolno stojących kominów parowych.

N

H

d

d₁

e

e₁

W

D

Liczba koni
parowych

Wysokość komina

Dolna szerokość światła

Górna szerokość światła

Dolna grubość muru

Górna grubość muru

Ilość spalonego
węgla w 1éj godzin.

Ilość spalonego
drewna w 1éj godzin.

w metr.

w kilogr.

8

12

0,48

0,32

0,36

0,18

52,8

105

10

13

0,52

0,35

0,38

0,18

64,2

128

12

14

0,56

0,38

0,40

0,18

77,4

154

15

0,60

0,41

0,42

0,18

91,8

183

18

16

0,64

0,43

0,18

108

216

21

17

0,68

0,46

0,45

0,18

162

252

24

18

0,72

0,49

0,46

0,18

145

290

27

19

0,76

0,51

0,48

0,18

166

332

31

20

0,80

0,54

0,49

0,18

189

378

35

21

0,84

0,57

0,51

0,18

214

428

40

22

0,88

0,59

0,52

0,18

240

480

44

23

0,92

0,62

0,54

0,18

268

536

N

H

d

d₁

e

e₁

W

D

Liczba koni
parowych

Wysokość komina

Dolna szerokość światła

Górna szerokość światła

Dolna grubość muru

Górna grubość muru

Ilość spalonego
węgla w 1éj godzin.

Ilość spalonego
drewna w 1éj godzin.

w metr.

w kilogr.

49

24

0,96

0,65

0,55

0,18

298

596

55

25

1,00

0,68

0,57

0,18

330

660

60

26

1,04

0,70

0,58

0,18

364

728

66

27

1,08

0,72

0,60

0,18

400

800

73

28

1,12

0,75

0,61

0,18

439

878

89

29

1,16

0,78

0,63

0,18

481

962

86

30

1,20

0,81

0,64

0,18

521

1042

94

31

1,24

0,84

0,66

0,18

565

1130

100

32

1,28

0,86

0,67

0,18

600

1200

(Resultate für den Maschinenbau von F. Redtenbacher).

TABLICA X

Stosunki konstrukcyjne wykonanych parowozów ^[3].

Przez porównanie wymiarów 18-stu zbudowanych i czynnych już parowozów, otrzymujemy następujące średnie stosunki:
Należy rozumieć przez:
d średnicę cylindra parowego w metrach,
O przekrój cylindra parowego w metrach kwadratowych,
F całkowitą powierzchnię ogrzewalną w metrach kwadratowych,
δ średnicę rury płomiennéj w metrach.

Kocioł parowy.

Długość rusztu .............		=	0,114	${\sqrt {F}}$
Szerokość rusztu ............		=	0,114	${\sqrt {F}}$
Powierzchnia rusztu (0,114 × 0,0114) .....		=	0,013	${\sqrt {F}}$
Wysokość najniższéj rury płomiennéj nad rusztem .		=	0,080	${\sqrt {F}}$
Wewnętrza średnica rury płomiennéj	max.		0,037	metrów.
Wewnętrza średnica rury płomiennéj	min.		0,45	metrów.
Liczba rur płomiennych ..........		=	0,0033	F/δ²
Długość rur ..............		=	87 δ
Grubość ściany rury płomiennéj .......		=	0,002	metrów.
Powierzchnia ogrzewalna wszystkich rur ....		=	0,92	F

Summa przekroju wszystkich rur ...................	=	0,00269 F
Powierzchnia ogrzewalna ogniska ..................	=	0,08 F
Całkowita powierzchnia ogrzew. kotła .................	=	F
Odległość ściany tylnéj ogniska od ściany tylnéj płaszcza w świetle .......	=	0,08 metrów
Odległość ścian bocznych ogniska od ścian bocznych płaszcza w świetle .....	=	0,08 metrów
Długość tybli miedzianych (Steif-Bolzen) łączących ściany ogniska ze ścianami płaszcza	=	0,12 metrów
Średnica tybli ..........................	=	0,02 metrów
Wewnętrzna średnica kotła cylindrowego otaczającego rury .........	=	0,124 ${\sqrt {F}}$
Długość tego kotła ........................	=	0,84 δ
Grubość ścian tego kotła .....................	=	0,0013 ${\sqrt {F}}$
Grubość blachy płaszcza ogniskowego .................	=	0,0014 ${\sqrt {F}}$
Grubość blachy podniebienia miedzianego w ognisku ............	=	0,0014 ${\sqrt {F}}$
Grubość blachy ściany tylnéj i ścian bocznych miedzianych w ognisku ......	=	0,0014 ${\sqrt {F}}$
Grubość blachy ściany szczytowéj rurowéj w ognisku ............	=	0,0024 ${\sqrt {F}}$
Przekrój otworu klapy bezpieczeństwa .................	=	0,001 F.

Pompy.

Średnica tłoka ..........	=	0,0128 ${\sqrt {F}}$
Skok tłoka ............	=	0,12 metrów
Średnica otworu wentyla .......	=	0,0058 ${\sqrt {F}}$
Średnica rur ssących i tłoczących ....	=	0,0058 ${\sqrt {F}}$

Komunikacje parowe i regulator, czyli przepustnica.

Największy przekrój przepustnicy ..........			=	0,00018 F
Wewnętrzna średnica rury parowéj przypływowéj (Zuleitungsrohr)			=	0,016 ${\sqrt {F}}$
Przekrój téjże rury ................			=	0,0002 F
Przekrój rur, któremi para wpada do komory parowéj cylindrów			=	0,001 F
Przekrój rury odpływowéj (Blasrohr) .........			=	0,0002 F
Przekrój ujścia téjże rury ........	${\textstyle {\Bigl \{}{\Bigr .}}$	maximum	=	0,00017 F
		minimum	=	0,0000273 F.

Stawidło (szyber).

Kanał przypływowy	${\textstyle {\Bigl \{}{\Bigr .}}$	stosunek szerokości do wysokości	=	6,91
Kanał przypływowy	${\textstyle {\Bigl \{}{\Bigr .}}$	przekrój	=	0,000132 F	=	0071.	O
Kanał odpływowy	${\textstyle {\Bigl \{}{\Bigr .}}$	stosunek szerokości do wysokości	=	3,65
Kanał odpływowy	${\textstyle {\Bigl \{}{\Bigr .}}$	przekrój	=	0,000237 F	=	0014.	O
Długość stawidła .............			=	0,03 ${\sqrt {F}}$	=	0,63	d
Szerokość ...............			=	0,04 ${\sqrt {F}}$	=	0,82	d
Powierzchnia ..............			=	0,0012 F	=	0,59.	O

Cylinder parowy.

Przekrój cylindra (parowozu z dwoma cylindrami) ..	=	0,00136 F
Średnica cylindra parowego d .........	=	0,0416 ${\sqrt {F}}$
Długość skoku tłoka ............	=	1,57 d
Długość trzona ..............	=	3,84 d.

TABLICA XI

Wymiary główne parowozów podług Armengaud i Barraultʼa.

Wyszczególnienie przedmiotu

Pociągi mieszane

Pociągi towarowe

Pociągi osobowe

Warsztaty kolei północnéj fracuzk.

Derosne i Cail w Paryżu

Metrów

Kocioł parowy.

Powierzchnia rusztu

1,048

0,845

1,417

Liczba rur płomiennych

125

171

Średnica ich wewnętrzna

0,046

0,045

0,047

Powierzchnia tychże rur

68,10

66,50

94,96

„ ogniska v. paleniska

6,25

5,01

7,37

Całkowita powierzchnia ogrzewalna

74,35

71,51

102,33

Średnica kotła cylindrowego

0,95

1,20

Długość tegoż

3,35

3,68

3,55

Objem wody w kotle

2,427

2,228

2,779

„ pary „

1,469

1,167

0,615

Długość dymnicy

0,665

0,849

0,675

Szerokość i wysokość

1,188

1,128

1,200

Średnica komina

0,318

0,328

0,400

„ pompy zasilającéj

0,060

0,105

0,064

Skok pompy zasilającéj

0,560

0,116

0,550

Największy przekrój przepustnicy (regulatora)

0,0112

0,0132

Wyszczególnienie przedmiotu

Pociągi mieszane

Pociągi towarowe

Pociągi osobowe

Warsztaty kolei północnéj fracuzk.

Derosne i Cail w Paryżu

Metrów

Mechanizm.

Przyśpieszenie stawidła w stopniach (Voreilen des Schiebers; avance du tiroir)

30°

15°

Przyśpieszenie linijne przy wpływie

0,004

„ „ „ ujściu

0,026

0,032

Nakrycie wewnętrzne stawidła (z każdéj strony)

0,001

0,0068

Nakrycie zewnętrzne stawidła (z każdéj strony)

0,025

0,024

0,028

Stosunek rozszerzalności (ekspansyi) maximum

0,80

Stosunek rozszerzalności (ekspansyi) minimum

0,25

Promień mimośrodu stawidłowego

0,058

0,092

Kanał wchodowy

{\textstyle {\Bigl \{}{\Bigr .}}

długość

0,250

0,300

szerokość

0,040

0,050

Kanał wychodowy

{\textstyle {\Bigl \{}{\Bigr .}}

długość

0,250

0,300

szerokość

0,075

0,076

0,090

Stawidło

{\textstyle {\Bigl \{}{\Bigr .}}

długość

0,245

0,244

0,286

szerokość

0,310

0,312

0,360

Odległość cylindrów od środka do środka

1,880

2,076

1,850

Średnica cylindrów

0,380

0,400

Całkowita wewnętrzna długość cylindrów

0,720

0,742

0,682

Długość trzona korbowego

1,825

1,470

2,310

Wóz.

Odległość belek podłużnych ramy

1,223

1,350

Wysokość ramy

0,200

0,220

„ środków buforowych po nad szynami

0,955

0,950

Odległość tychże od siebie

1,727

Resory osi środkowéj

{\textstyle {\Biggl \{}{\Biggr .}}

długość

0,950

0,966

szerokość

0,090

0,100

wysokość w środku

0,158

0,140

0,115

strzała

0,054

0,080

0,115

Średnice kół

{\textstyle {\Biggl \}}{\Biggr .}}

osadzonych na osi śodkowéj

1,740

1,220

„ „ tylnéj

1,740

1,220

2,100

„ „ przedniéj

1,040

1,220

1,350

Oś środkowa

{\textstyle {\Biggl \{}{\Biggr .}}

średnica czopa

0,160

0,180

długość czopa

0,150

0,250

średnica głowy piastowéj

0,180

0,190

grubość w środku

0,160

0,155

0,150

Odległość wewnętrzna kół

1,355

Śladomiar wewnętrzny

1,440

Odległość osi zewnętrznych

4,420

2,935

4,860

„ osi przedniéj od środkowéj

2,200

1,585

2,300

Stożkowatośó (koniczność) tychże

⅟₂₀

Waga.

Tonnów

Ciężar parowozu bez wody

21,710

20,072

24,197

„ „ z wodą

24,397

22,300

27,319

Ilość wody w tendrze

5,783

6,390

Ciężar koksu lub węgla

1,750

1,225

Ciężar tendra próżnego

7,366

9,951

Ciężar tendra obładowanego

14,899

17,566

Uwaga. 1 Tonna francuzka	= 1000 kilogramów.
	= 2000 funtów celnych.

TABLICA XII

ciężary gatunkowe.

I. Ciała stałe.

Alabaster ............	2,70
Ałun ..............	1,7	do	1,8
Antracyt ............	1,4	–	1,48
Antymon ............	6,65	–	6,72
Arszenik ............	5,63	–	5,96
Azbest .............	2,10	–	2,80
Asfalt .............	1,07	–	1,16
Bazalt .............	2,72	–	2,86
Bursztyn ............	1,06	–	1,09
Białokrusz (Bleiglatte) ........	9,3	–	9,5
Cegła zwyczajna .........	8,67	–	8,95
Bronz ..............	1,40	–	2,20
Cynk lany ............	6,86	–	7,22
„ walcowany ..........	7,19	–	7,86
Cyna .............	7,29	–	7,47
Ciało ludzkie ...........	1,07	–	1,11
Drzewo korkowe .........	0,240	–
„ sosnowe ..........	0,38	–	0,79
„ olszowe .........	0,42	–	0,68
„ jodłowe ..........	0,49	–	0,75
„ lipowe ..........	0,559	–	0,604
„ mahoniowe .........	0,563	–	1,063
„ wiśniowe .........	0,577	–	0,715
„ brzozowe .........	0,60	–	0,80
„ dębowe .........	0,62	–	0,85
„ bukowe ..........	0,63	–	0,85

Drewno jabłoń ..........	0,67	–	0,79
„ orzechowe .........	0,660
„ klonowe .........	0,65	–	0,69
„ gruszkowe .........	0,65	–	0,73
„ grabowe .........	0,769
„ hebanowe zielone .......	1,210
„ hebanowe czarne ......	1,180
„ bukszpanowe ........	0,942
„ francuzkie guajak ......	1,33
„ liściaste suche średnionasycone wodą	0,659	i	1,110
„ iglaste suche średnionasycone wodą	0,453	i	0,839
Galena (kruszec ołowiany) ......	7,4	do	7,6
Gips lany i wyschnięty .......	0,973
Gnajs ..............	2,50	–	3,05
Glina .............	1,52	–	2,85
Jęczmień ............	1,278
Kamień budowlany ........	2,5
Kauczuk .............	0,925	–	0,934
Kość słoniowa ..........	1,80	–	1,92
Kamień wapienny .........	2,46	–	2,84
Krzemień zwyczajny ........	2,3	–	2,7
Koks .............	0,40
Kréda biała ...........	1,8	–	2,66
Kwarc młynarski ..........	1,24	–	2,61
Lód .............	0,916	–	0,927
Masło .............	0,943
Metal dzwonowy .........	8,81
„ działowy ..........	8,788
Miedź lana ...........	8,59	–	8,90
„ kuta ............	8,88	–	9,00
„ w drucie ..........	8,78	–	8,95

Marmur .............	2,52	do	2,85
Mur z kamienia łamanego ......	2,40	–	2,46
„ z piaskowca ..........	2,05	–	2,12
„ z cegły ...........	1,47	–	1,70
Mąka pszenna ..........	1,56
Mosiądz lany ..........	8,40	–	8,71
„ w blasze .........	8,52	–	8,62
„ w drucie .........	8,34	–	8,73
Ołów ..............	11,33	–	11,45
Pumeks ............	0,91	–	1,65
Platyna .............	20,9	–	21,5
Porfir .............	2,4	–	2,8
Porcelana ............	2,38	–	2,49
Piasek drobny i suchy .......	1,40	–	1,64
„ „ wilgotny ........	1,90	–	1,95
„ gruby „ ........	1,37	–	1,49
Piaskowiec ............	1,90	–	2,70
Pszenica ............	1,346
Skałka (krzemień) .........	2,58	–	2,59
Smoła .............	1,15
Szkło butelkowe ..........	2,73
„ szybowe ..........	2,642
„ kryształowe .........	2,89
„ zwierciadłowe ........	2,465
„ flintglas ..........	3,20	–	3,78
Sól kuchenna ..........	2,10	–	2,17
Srebro lane ...........	10,10	–	10,47
„ kute ...........	10,51	–	10,62
Stal cementowa ..........	7,26	–	7,80
„ fryszowana .........	7,50	–	7,81
„ lana ............	7,83	–	7,92
Tłuszcz ............	0,92	–	0,94

Wapno palone ...........	2,3	do	3,18
„ gaszone .........	1,64	–	1,86
Węgiel z drzewa iglastego .......	0,28	–	0,44
„ z dębiny .........	0,573
„ kamienny .........	1,21	–	1,51
„ brunatny .........	1,22	–	1,29
Wosk ..............	0,97
Żelazo kute ...........	7,66	–	7,79
„ lane ............	7,0	–	7,5
„ w drucie ..........	7,6	–	7,75
Ziemia gliniasta zbita i świéża .....	2,060
„ „ „ sucha .....	1,930
„ ogrodowa twarda świéża ....	2,050
„ „ „ sucha .....	1,630
„ „ sucha chuda .....	1,338
Złoto szczere (kruszec) .......	14,6	–	19,1
„ lane ............	19,25
„ kute ...........	19,5
Żywica sosnowa ..........	1,073
Żyto ..............	0,776

II. Ciała płynne.

Alkohol przy 20° C. .........	0,792
Eter „ „ .........	0,716
Kwasy: saletrowy przy 20°C. .....	1,522
„ solny „ 15°C. .....	1,192
„ siarkowy bezwodny przy 20°C. ..	1,970
Mléko .............	1,02	do	1,04
Oleje: oliwa przy 12° C. .......	0,919
„ oléj lniany przy 12° C. .....	0,940
„ oléj rzepakowy 15°C. ......	0,918
Piwo .............	1,023	–	1,034

Woda morska ...........	1,02	do	1,04
„ dystyllowana ........	1,00
Wino reńskie ...........	0,992	–	1,002
Rtęć (merkuryusz) przy 0°C. .....	13,550	–	13,575

III. Ciała gazowe.

W temperaturze 0° przy ciśnieniu 0,76 metr. ciężar gatunkowy powietrza, które ze względu na wodę = 0,0013, przyjęte jest tutaj za jedność:
Dymy rtęciowe ..........	6,976	do	7,03
„ siarkowe .........	3,01
Gaz kwas węglowy .........	0,941
„ wodorodno-węglisty:
1° tworzący oleje .........	0,985
2° gaz kopalniany ........	0,559
Gaz kwasorodny ..........	1,103
„ z węgla kamiennego ......	0,5	–	0,6
„ saletrorodny .........	0,976
„ wodorodny .........	0,0688
Para alkoholowa ..........	1,613
Powietrze atmosferyczne ......	1,000
Para wodna ...........	0,624
Para wodna nasycona przy 100°C ...	0,470

TABLICA XIII

Ciśnienie pary i jéj temperatura.

Podług doświadczeń Régnault’a.

Ciśnienie pary	Temperatura podług Celsiusza	Ciśnienie pary	Temperatura podług Celsiusza
Atmosfer	Stopni	Atmosfer	Stopni
1	100,0	15	198,8
2	120,6	16	201,9
3	133,9	17	204,9
4	144,0	18	207,7
5	152,2	19	210,4
6	159,2	20	213,0
7	165,2	21	215,5
8	170,8	22	217,9
9	175,8	23	220,3
10	180,3	24	222,5
11	184,5	25	224,7

Chcąc ciśnienie na cal □ wyrażone w atmosferach otrzymać w funtach, należy liczbę atmosfer, pomnożyć przez 15; gdyż 15 funtów wyraża ciśnienie jednéj atmosfery.

I odwrotnie: mając wiadomą liczbę funtów pod ciśnieniem których kocioł pracuje, łatwo jest oznaczyć liczbę atmosfer; jeżeli tylko ilość funtów podzielimy przez 15.

TABLICA XIV

Objętość gatunkowa pary.

Ciśnienie
pary
w atmosfer.

Temperatura
podług
Celsiusza
w stopniach

Objętość
gatunkowa
pary

Ciśnienie
pary
w atmosfer.

Temperatura
podług
Celsiusza
w stopniach

Objętość
gatunkowa
pary.

½

82

3229

3½

139

535

1

100

1700

4

144

477

1¼

106

1384

5

152

388

1½

112

1190

6

159

326

1¾

117

1020

7

165

282

2

121

900

8

171

248

2½

128

733

9

177

221

3

134

620

10

181

200

Z téj tablicy widzimy jak szybko zmniejsza się objętość pary w miarę zwiększania się ciśnienia i temperatury. Kiedy np. jeden cal [552]sześcienny wody pod ciśnieniem jednéj atmosfery i w temperaturze 100° daje pary 1700 cali sześciennych, to tenże sam cal sześcienny wody pod ciśnieniem 10-ciu atmosfer i w temperaturze 181° daje tylko 200 cali sześciennych pary.
Z téj tablicy daje się także łatwo obliczyć ilość wody, jaką należy w pewnym czasie wyparować, aby z niéj otrzymać daną ilość pary pewnego ciśnienia. Przypuściwszy np., że do poruszenia maszyny parowéj potrzebny jest kocioł parowy produkujący w minucie 480 stóp sześciennych pary ciśnienia 5 atmosfer, to tablica wskaże, że do tego celu w tymże samym czasie potrzeba jest wody ⁴⁸⁰⁄₃₈₈ = 1,23 stóp sześciennych.

TABLICA XV

Siła parowania niektórych materyałów.

RODZAJ MATERYAŁU	1 funt paliwa może wyparować wody funtów
Koks czysty ............	7
Węgiel najlepszego gatunku 2% popiołu ..	7
Węgiel dobry 10% popiołu .......	6
Węgiel zwyczajny 20% popiołu .....	5
Węgiel brunatny zwyczajny .......	3
Węgiel brunatny ordynaryjny ......	1½
Drzewo zupełnie suche ........	3½
Drzewo na powietrzu suszone ......	3
Torf najlepszy ...........	3
Torf zwyczajny ...........	1½

TABLICA XVI.

Waga blachy metalowéj.

Grubość blachy
w millimetrach

Waga w kilogramach jednego metra kwadratowego

Blacha żelazna

Blacha miedziana

Blacha mosiężna

Blacha ołowiana

Blacha cynkowa

Blacha srebrna

1

7,788

8,788

8,508

11,3523

6,8610

10,4743

2

15,576

17,576

17,016

22,7046

13,7220

20,9486

3

23,364

26,364

25,524

34,0569

20,5830

31,4229

4

31,152

35,152

34,032

45,4192

27,4440

41,8972

5

38,940

43,940

42,540

56,7615

34,3050

52,3715

6

46,728

52,728

51,048

68,1138

41,1660

62,8458

7

54,516

61,516

59,556

79,4661

48,0270

73,3201

8

62,304

70,304

68,064

90,8184

54,8880

83,7944

9

70,092

79,092

76,572

102,1707

61,7490

94,2687

10

77,880

87,880

85,080

113,523

68,610

104,743

11

85,668

96,668

93,588

124,875

75,471

115,217

12

93,456

105,456

102,096

136,227

82,332

125,691

13

101,244

114,244

110,604

147,579

89,193

136,165

Grubość blachy
w millimetrach

Waga w kilogramach jednego metra kwadratowego

Blacha żelazna

Blacha miedziana

Blacha mosiężna

Blacha ołowiana

Blacha cynkowa

Blacha srebrna

14

109,032

123,032

119,112

158,931

96,054

146,639

15

116,820

131,820

127,620

170,283

102,915

157,113

16

124,608

140,608

136,128

181,635

109,776

167,587

17

132,396

149,396

144,636

192,987

116,637

178,061

18

140,181

158,184

153,144

204,339

123,498

188,535

19

147,972

166,972

161.652

215,691

130,359

199,009

20

155,760

175,760

170,160

227,043

137,220

209,483

21

163,548

184,548

178,668

238,395

144,081

219,957

22

171,336

193,336

187,176

249,747

150,942

230,431

23

179,124

202,124

195,684

261,099

157,803

240,905

24

186,912

210,912

204,192

272,451

164,664

251,379

25

194,700

219,700

212,700

283,803

171,525

261,853

UWAGA.

Piérwszy szereg liczb poziomy, przedstawia ciężary gatunkowe materyałów, które służyły za podstawę do obliczenia niniejszéj tabelli.

TABLICA XVII.

dająca wagę żelaza kwadratowego i okrągłego na długość jednego metra.

Średnica lub bok w mili-
metrach

Żelazo kwa-
dratowe, wa-
ga w kilogra-
mach

Żelazo okrą-
głe, wa-
ga w kilogra-
mach

Średnica lub bok w mili-
metrach

Żelazo kwa-
dratowe, wa-
ga w kilogra-
mach

Żelazo okrą-
głe, wa-
ga w kilogra-
mach

1

0,0078

0,0066

14

1,528

1,188

2

0,031

0,022

15

1,755

1,368

3

0,070

0,044

16

1,996

1,556

4

0,124

0,092

17

2,254

1,750

5

0,195

0,152

18

2,527

1,968

6

0,280

0,212

19

2,815

2,200

7

0,382

0,288

20

3,120

2,244

8

0,499

0,380

21

3,439

2,688

9

0,631

0,488

22

3,725

2,944

10

0,780

0,612

23

4,126

3,204

11

0,943

0,732

24

4,482

3,512

12

1,123

0,868

25

4,875

3,816

13

1,318

1,020

26

5,272

4,124

Średnica lub bok w mili-
metrach

Żelazo kwa-
dratowe, wa-
ga w kilogra-
mach

Żelazo okrą-
głe, wa-
ga w kilogra-
mach

Średnica lub bok w mili-
metrach

Żelazo kwa-
dratowe, wa-
ga w kilogra-
mach

Żelazo okrą-
głe, wa-
ga w kilogra-
mach

27

5,686

4,448

44

15,100

11,836

28

6,115

4,784

45

15,795

12,384

29

6,559

5,136

46

16,504

13,936

30

7,020

5,504

47

17,230

13,504

31

7,495

5,872

48

17,971

14,080

32

7,985

6,248

49

17,727

14,680

33

8,494

6,668

50

19,500

15,292

34

9,016

7,060

55

23,595

18,202

35

9,555

7,488

60

28,080

22,024

36

10,108

7,920

65

32,955

25,842

37

10,678

8,364

70

38,220

29,968

38

11,263

8,820

75

43,875

34,412

39

11,863

9,300

80

49,920

39,160

40

12,480

9,788

85

56,355

44,202

41

13,111

10,276

90

63,180

49,556

42

13,759

10,776

95

70,395

55,218

43

14,422

11,300

100

78,000

61,159

TABLICA XVIII.

dająca wagę żelaza kątowego walcowanego równoramiennego.

b zewnętrzna szerokość ramienia, d średnia grubość ramienia w ᵐᵐ, Q przekrój pełny, q przekrój netto żelaza kątowego (po odjęciu otworu na nit, którego średnica = podwójnéj grubości ramion), G waga 1 metra bieżącego.

d = 6,54 (¼′cala prus.)				d=9,81 (⅜ cala prus.)				d= 13,08 (½ cala prus.)

b.	Q	q	G	b.	Q	q	G	b.	Q	q	G
^m⁄_m	w centime- trach kwa- dratowych		w kilogr. na 1-n metr. b.	^m⁄_m	w centime- trach kwa- dratowych		w kilogr. na 1-n metr. b.	^m⁄_m	w centime- trach kwa- dratowych		w kilogr. na 1-n metr. b.

32,69	3,83	3,01	3,00	65,39	11,83	9,92	9,21	91,54	22,23	18,81	17,3
39,23	4,72	3,83	3,65	71,93	13,13	11,22	10,2	98,08	23,94	20,52	18,6
45,77	5,54	4,72	4,32	78,46	14,43	12,52	11,2	104,6	25,65	22,23	19,9
52,31	6,43	5,54	4,99	85,00	15,73	13,82	12,2	111,2	27,36	23,94	21,2
58,85	7,25	6,43	5,64	91,54	16,96	15,05	13,2	117,7	29,07	25,65	22,6
65,39	8,14	7,25	6,31	98,08	18,26	16,35	14,2	124,2	30,78	27,36	23,9
71,93	8,96	8,14	6,98	104,6	19,56	17,15	15,2	130,8	32,49	29,07	25,2
78,46	9,85	8,96	7,63	d = 13,08 milimetrów				137,3	34,20	30,78	26,6
d = 9,81 milimetrów				71,93	17,10	13,68	13,3	143,8	35,41	32,49	27,9
52,31	9,30	7,39	7,22	78,46	18,81	15,39	14,6	150,4	37,62	34,20	29,2
58,85	10,60	8,69	8,22	85	20,52	17,10	16,0	156,9	39,32	35,41	30,5

TABLICA XIX.

dająca wagę i wytrzymałość żelaza walcowanego mającego przekrój podwójnego T (czyli podwójnie teowego)

Wysokość
belki
w milimetrach

Grubość
ściany w mili-
metrach

Szerokość
kołnierza
w milime-
trach

Średnia gru-
bość kołnie-
rza w mili-
metrach

Waga 1 me-
tra bieżącego
w kilogra-
mach

Możliwe obciąże-
nie takiéj belki
w kilogramach
przy odległości
10 metrów pod-
pory od podpory

100

5

50

7

8,58

157

100

13

58

7

14,3

212

125

6

75

8

14,1

337

125

13

82

8

20,0

416

150

7

80

9,5

18,5

518

150

13

86

9,5

25,0

612

176

8,5

91,5

9

27,0

706

176

23

106,5

9

44,3

1044

200

9

100

11

29,3

1051

200

23

114

11

50,4

1459

209

13

104,6

14,6

40,1

1522

209

19,6

112,2

14,6

49,9

1648

Wysokość
belki
w milimetrach

Grubość
ściany w mili-
metrach

Szerokość
kołnierza
w milime-
trach

Średnia gru-
bość kołnie-
rza w mili-
metrach

Waga 1 me-
tra bieżącego
w kilogra-
mach

Możliwe obciąże-
nie takiéj belki
w kilogramach
przy odległości
10 metrów pod-
pory od podpory

235

8,5

91,5

9

30,3

1051

235

23

106,5

9

53,8

1648

235

13

91,5

14

40,5

1546

235

26

104,5

14

62,5

2079

250

11

115

13

41,5

1844

250

26

130

13

68,5

2527

261

11

98,1

13

41,7

1859

261

16,5

104

13

52,3

2056

300

13

125

16

57,6

2974

300

26

138

16

85,0

2837

320

16

137

19

75,2

4480

UWAGA.

Ciężary działają tutaj na środek belki w dwóch punktach podpartéj. Jeżeli odległość pomiędzy punktami podpory będzie = L metrów; w takim razie, chcąc wynaleźć wytrzymałość belki, należy powyższe możliwe obciążenie pomnożyć jeszcze przez ułamek 10L.

TABLICA XX.

dająca wagę rury długościjednego metra bieżącego z żelaza walcowanego.

Średnica zewnętrzna
w millimetrach

Waga w kilogramach przy grubości ściany:

1½
milim.

2
milim.

3
milim.

4
milim.

5
milim.

10

0,3

0,4

„

15

0,5

0,6

0,9

„

20

0,7

0,9

1,2

„

25

0,9

1,1

1,6

„

30

1,0

1,4

2,0

2,5

„

35

1,2

1,6

2,3

3,0

3,2

40

1,4

1,9

2,7

3,6

4,3

45

1,6

2,1

3,1

4,0

4,9

50

1,8

2,3

3,4

4,5

5,5

55

2,0

2,6

3,8

5,0

6,1

60

2,1

2,8

4,2

5,5

6,7

Średnica zewnętrzna
w millimetrach

Waga w kilogramach przy grubości ściany:

1½
milim.

2
milim.

3
milim.

4
milim.

5
milim.

65

2,2

3,1

4,5

6,0

7,5

70

2,4

3,3

4,9

6,5

7,9

75

2,6

3,6

5,3

7,0

8,5

80

2,9

3,8

5,6

7,4

9,1

85

3,1

4,1

6,0

7,9

9,8

90

3,2

4,3

6,4

8,4

10,4

95

3,4

4,5

6,7

8,9

11,0

100

3,6

4,8

7,1

9,4

11,6

105

3,8

5,0

7,5

9,9

12,2

110

4,0

5,3

7,9

10,4

12,9

TABLICA XXI.

Waga metra bieżącego rury ołowianéj ciągnionéj o zmiennéj średnicy i grubości ścian.

Średnica
wewnętrzna
w centymetrach

Waga w kilogramach przy grubości ściany:

3
milim.

4
milim.

5
milim.

6
milim.

8
milim.

9
milim.

Kilogr.

2

2,4

3,4

4,4

„

3

3,5

4,8

6,2

7,7

„

4

4,6

6,3

8,0

9,8

„

5

5,7

7,7

9,8

12,0

„

6

6,7

9,1

11,6

14,1

„

7

7,8

10,5

13,4

16,3

22,2

„

8

8,9

12,0

15,0

18,5

25,1

„

9

9,9

13,4

16,8

20,6

27,9

31,8

10

11,0

14,8

18,6

22,2

30,8

35,0

11

12,1

16,3

20,4

24,9

33,6

38,2

Średnica
wewnętrzna
w centymetrach

Waga w kilogramach przy grubości ściany:

3
milim.

4
milim.

5
milim.

6
milim.

8
milim.

9
milim.

Kilogr.

12

13,1

17,7

22,2

27,1

36,5

41,4

13

14,2

19,1

24,0

29,1

39,3

44,6

14

15,3

20,5

25,7

31,2

42,2

47,8

15

16,4

22,0

27,3

33,3

45,0

51,0

16

17,4

23,4

29,5

35,4

47,9

54,2

17

18,5

25,0

31,1

37,6

50,7

57,5

18

19,6

26,3

32,9

39,7

53,6

60,7

19

20,6

27,8

34,7

41,8

56,5

63,9

20

21,7

29,2

36,4

44,1

59,4

67,1

TABLICA XXII.

Waga jednego metra bieżącego rury żelaznéj lanéj, przy danéj średnicy w centymetrach.

Średnica wewnętrz-
na w centymetrach

Grubość ściany
w centymetrach

Waga 1 bieżącego
metra w kilogram.

Średnica wewnętrz-
na w centymetrach

Grubość ściany
w centymetrach

Waga 1 bieżącego
metra w kilogram.

Średnica wewnętrz-
na w centymetrach

Grubość ściany
w centymetrach

Waga 1 bieżącego
metra w kilogram.

5

1,035

14,46

17

1,119

45,91

29

1,203

82,27

6

1,042

16,61

18

1,126

48,76

30

1,21

85,50

7

1,049

19,12

19

1,133

51,65

31

1,217

88,78

8

1,056

21,01

20

1,140

54,56

32

1,224

92,09

9

1,063

24,22

21

1,147

57,52

33

1,231

95,41

10

1,070

26,82

22

1,154

60,50

34

1,238

98,78

11

1,077

29,45

23

1,161

63,51

35

1,245

102,18

12

1,084

32,11

24

1,168

66,56

36

1,252

105,60

13

1,091

34,81

25

1,175

69,63

37

1,259

109,11

14

1,098

37,53

26

1,182

72,57

38

1,266

112,57

15

1,105

40,29

27

1,189

75,89

39

1,273

116,10

16

1,112

43,08

28

1,196

79,06

40

1,280

119,64

Średnica wewnętrz-
na w centymetrach

Grubość ściany
w centymetrach

Waga 1 bieżącego
metra w kilogram.

Średnica wewnętrz-
na w centymetrach

Grubość ściany
w centymetrach

Waga 1 bieżącego
metra w kilogram.

Średnica wewnętrz-
na w centymetrach

Grubość ściany
w centymetrach

Waga 1 bieżącego
metra w kilogram.

41

1,287

123,24

56

1,392

180,90

71

1,497

245,76

42

1,294

126,84

57

1,399

185,00

72

1,504

250,30

43

1,301

130,52

58

1,406

189,11

73

1,511

254,91

44

1,308

134,12

59

1,413

193,29

74

1,518

259,52

45

1,315

137,94

60

1,420

197,47

75

1,525

264,21

46

1,322

141,69

61

1,427

201,65

76

1,532

268,89

47

1,329

145,37

62

1,434

205,98

77

1,539

273,65

48

1,336

149,18

63

1,441

210,23

78

1,546

278,40

49

1,343

153,08

64

1,448

214,62

79

1,553

283,24

50

1,350

156,97

65

1,455

218,95

80

1,560

288,06

51

1,357

160,86

66

1,462

223,34

81

1,567

292,96

52

1,364

164,82

67

1,469

227,67

82

1,574

297,87

53

1,371

168,79

68

1,476

232,21

83

1,581

302,84

54

1,378

172,82

69

1,483

236,68

84

1,588

307,81

55

1,385

176,79

70

1,490

241,22

85

1,595

312,71

Średnica wewnętrz-
na w centymetrach

Grubość ściany
w centymetrach

Waga 1 bieżącego
metra w kilogram.

Średnica wewnętrz-
na w centymetrach

Grubość ściany
w centymetrach

Waga 1 bieżącego
metra w kilogram.

Średnica wewnętrz-
na w centymetrach

Grubość ściany
w centymetrach

Waga 1 bieżącego
metra w kilogram.

86

1,602

317,76

89

1,623

332,96

92

1,644

348,60

87

1,609

322,80

90

1,630

338,22

93

1,651

353,86

88

1,616

327,92

91

1,637

343,34

94

1,658

359,05

TABLICA XXIII.

Waga jednego cala sześciennego pruskiego, rozmaitych materyałów, wyrażona w funtach celnych.

Nazwisko materyału	1 cal sześcienny waży funtów
Woda .................	0,0357
Merkuryusz (rtęć) .............	0,4845
Żelazo lane ...............	0,2590
„ kute (sztabowe) ...........	0,2733
Stal lana ................	0,2800
Ołów .................	0,4055
Cyna .................	0,2608
Miedź .................	0,3126
Cynk .................	0,2519
Mosiądz ................	0,3037
Bronz .................	0,3162
Srebro ................	0,3752
Złoto .................	0,6932

Uwaga.	Jeden cal pruski podłużny = 1,030 cali angielskich.
	Jeden cal sześcienny pruski = 17,891 centimetrów sześciennych.
	Jeden funt pruski czyli celny = 0,5 kilogramów francuzkich = 0,8928 funtów wiedeńskich = 1,1023 funtów angielskich = 1,2209 funtów rossyjskich.

TABLICA XXIV.

Waga jednéj stopy sześciennéj pruskiéj rozmaitych materyałów wyrażona w funtach celnych.

Nazwisko materyału			1 stopa sześcienna waży funtów celnych.
Powietrze atmosferyczne przy 0 ° C. ....			0,0800
„ „ „ 100° C. ....			0,0585
Para wodna nasycona przy 100° C. ....			0,0376
Woda ...............			61,74
Żelazo lane ............			447,6
Żelazo kute (sztabowe) .........			472,3
Stal lana .............			482,112
Ołów ...............			700,7
Cyna ..............			450,7
Miedź ...............			540,2
Cynk ..............			435,3
Mosiądz ..............			524,8
Bronz ..............			546,4
Mur z kamienia łamanego ........			148,2
„ z piaskowca ...........			125,9
„ z cegły .............			98,8
Drzewo liściaste	${\textstyle {\Bigl \{}{\Bigr .}}$	suche ......	40,7
		nasycone wodą ....	68,5
Drzewo szpilkowe	${\textstyle {\Bigl \{}{\Bigr .}}$	suche ......	28,0
		nasycone wodą ....	51,8

Uwaga:

Jedna stopa sześcienna pruska = 0,03092 metrów sześciennych.

TABLICA XXV.

Skład metalu, z którego robią się łożyska (Lager; coussinet)
(podług Kosaka).

Mieszanina (aliaż vel zlew)	Miedź	Cyna	Cynk	Ołów
Odlew czerwony ..........	5–10	–	1	–
Metal dzwonowy ..........	4	1	–	–
Mosiądz .............	5	–	2	–
Bronz ..............	15	2	1–2	1
Metal czerwony ..........	8	1	–	–
Metal działowy ...........	10	1	–	–

Ciąg dalszy tablicy XXV.

Podług A. Miecznikowskiego inżeniera:

(Przewodnik dla giserów. – Warszawa r. 1864, str. 26).

Aliaże vel zlewy używane na rozmaite części maszyn.

Nazwa metalu	1	2	3	4	5	6	7
Miedzi	80	82	83	90	86	83,6	79
Cyny	18	16	15	4	14	8,8	8
Cynku	2	2	1,5	6	–	7,6	5
Ołowiu	–	–	0,5	–	–	–	8
	8	9	10	11	12	13	14
Miedzi	66,67	88	84	88,5	91,4	88,7	86,3
Cyny	14,58	10	14	2,5	8,6	8,3	11,4
Cynku	–	2	2	9,0	–	3,0	2,3
Ołowiu	18,75	–	–	–	–	–	–

	15	16	17	18	19	20
Miedzi	80	22,2	13,3	2	80	81
Cyny	16	33,2	73,3	80	18	17
Ołowiu	1	–	–	–	–	–
Antymonu	2	44,4	13,3	18	2	2

Aliaż Nr. 1 jest biały i bardzo twardy, lecz dający się łatwo obrabiać, używa się na panewki osi parowozów. Nro 2 więcéj czerwonawy i kowalny jak poprzedni, używa się na suwacze. Nro 3 na panewki wystawione na silne tarcie i uderzenia. Aliaże od 4 do 8 włącznie używają się w ogóle na panewki maszyn; przyczém aliaże zawierające cynk są tańsze, lecz mniéj dobre od innych. Nro 9 używa się na cylindry pomp i kurki, w rozłamie jest czerwony, daje się łatwo piłować i polerować. Nro 10 używa się na pierścienie mimośrodów. Nro 11 do tłoków w lokomotywach. Nro 12 i 13 na kółka zębate. Nro 14 na śruby o grubym gwincie. Nro 15, 16, 17 i 18 przedstawiają aliaże, w których skład wchodzi większa lub mniejsza ilość antymonu i które używane również bywają na panewki, pierścienie tłoków i szybry (stawidla) w lokomotywach. Aliaże Nro 19 i 20 są wprawdzie twarde, lecz dają się dobrze toczyć i obrabiać pilnikiem, używane bywają na świstawki przy kotłach w zakładach przemysłowych, przy lokomotywach lub statkach parowych.

Aliaże vel zlewy używane na części maszyn, podług Karola Vogtmana, mechanika dróg żelaznych Warszawsko - Wiedeńskiéj i Warszawsko-Bydgoskiej.

1) Metal biały na panwie.

Miedzi ...	6,38
Antymonu ..	22,34
Cyny ....	71,28
	100

2) Metal biały do wylewania panewek.

Miedzi ...	14,22
Cyny ....	85,34
Antymonu ..	0,44
	100

3) Metal biały na suwacze.

Miedzi ...	11,38
Cyny ....	72,62
Antymonu ..	16,00
	100

4) Metal do tłoków.

Miedzi ...	5,59
Cyny ....	86,76
Antymonu ..	7,65
	100

5) Mosiądz czerwony.

Miedzi ...	88,50
Cyny ....	11,50
	100

6) Mosiądz żółty.

Miedzi ...	71,43
Cynku ...	28,57
	100

7) Szlaglot Nro 1.

Mosiądzu w rurach płomiennych	74,18
Cynku .........	25,82
	100

8) Szlaglot Nr. 2.

Mosiądzu ..	64,51
Cynku ...	35,49
	100

Biały metal na obręcze tłokowe podług Kraussa.

Cyny ....	80	części
Antymonu ..	10	„
Miedzi ...	10	„
	100

TABLICA XXVI.

Dająca powierzchnie i obwody kół średnicy od 1 do 10¾.

Średnica	Powierz- chnia	Obwód	Średnica	Powierz- chnia	Obwód
1,00	0,785	3,141	6,00	28,274	18,849
1,25	1,227	3,926	6,25	30,679	19,634
1,50	1,767	4,712	6,50	33,183	20,420
1,75	2,405	5,497	6,75	35,784	21,205
2,00	3,141	6,283	7,00	38,484	21,991
2,25	3,976	7,068	7,25	41,282	22,776
2,50	4,908	7,853	7,50	44,178	23,561
2,75	5,939	8,639	7,75	47,172	24,347
3,00	7,068	9,424	8,00	50,265	25,132
3,25	8,295	10,210	8,25	53,456	25,918
3,50	9,621	10,995	8,50	56,745	26,703
3,75	11,044	11,780	8,75	60,132	27,488
4,00	12,566	12,566	9,00	63,617	28,274
4,25	14,186	13,351	9,25	67,200	29,059
4,50	15,904	14,137	9,50	70,882	29,845
4,75	17,720	14,922	9,75	74,661	30,630
5,00	19,634	15,707	10,00	78,539	31,41
5,25	21,647	16,493	10,25	82,515	32,201
5,50	22,758	17,278	10,50	86,590	32,986
5,75	25,967	18,064	10,75	90,762	33,772

Obwody i powierzchnie powyżéj 10, znaleźć można łatwo za pomocą téj tabelki, jeżeli wiemy, że:
a) obwody dwóch kół mają się do siebie jak ich średnice,
b) zaś powierzchnie dwóch kół, jak kwadraty z średnic.
[576] Obwód koła, którego średnica jest dwa razy większą od drugiego koła, jest także dwa razy większy od obwodu tego drugiego koła, powierzchnia zaś jest 4 razy większą.
Mając daną średnicę koła, łatwo jest znaleźć jego powierzchnię, pomnożywszy tylko średnicę przez ²²⁄₇ lub 3,141.
Jeżeli zaś mamy z obwodu wynaleźć średnicę, co się najczęściéj wydarza praktykom, wtedy należy obwód pomnożyć przez ⁷⁄₂₂.
Powierzchnię koła znajdziemy mnożąc jego średnicę przez siebie samą, a potém jeszcze przez ułamek ¹¹⁄₁₄ lub 0,785.
Przykład: Koło, którego średnica równa się 0,9 (⁹⁄₁₀ cala) ma powierzchnię równą:

0,9 × 0,9 × 0,785, lub 910 × 910 × 1114 = 8911400 lub 0,6358 cala □.

TABLICA XXVII.

Sposoby obliczania niektórych powierzchni i objętości brył.

1) Powierzchnia kwadratu = a × a = a², gdzie a oznacza długość boku kwadratu.

2)	Powierzchnia prostokąta = ab, gdzie a oznacza długość jednego a b drugiego boku. Powierzchnia równolegloboku równa się podobnież iloczynowi z podstawy przez wysokość.
3)	Powierzchnia trójkąta = ab/2 gdzie a oznacza podstawę, zaś b jego wysokość; można także znaleźć powierzchnię trójkąta w ten sposób: ½ a·b lub ½ b·a.

4) Powierzchnia trapezu = a+b/2 gdzie a i b oznaczają boki trapezu równoległe od siebie, a h jego wysokość; lub téż znajduje się powierzchnię w ten sposób: ½ h·(a+b).
[577] 5) Powierzchnia koła = π r²; a obwód = 2 π r.

6)

Powierzchnia wycinka koła z kątem α° mającym swój wierzchołek w środku koła:

P = α360 π r²

7)

Powierzchnia odcinka koła z takimże kątem α°:

P = (α180 π – wst α)r²2.

8)	Powierzchnia (pierścienia) obręczy zawartéj między obwodami dwóch kół wynajduje się: odejmując powierzchnię koła mniejszego od powierzchni koła większego; zatém P = π (R² — r²).
9)	Elipsa. Powierzchnia P = π a b. gdy a i b oznaczają połówki obudwu osi mniejszéj i większéj.
10)	Parabola. Powierzchnia odcinka parabolicznego z cięciwą s i wysokością łuku h: P = 2/3 s h.
11)	Walec i równoleglościan. Objętość O = podstawie × wysokość. Płaszcz walca uciętego skośnie: P = π r (h₁ + h₂) Objętość jego: O = π r² (h₁ + h₂/2) gdy h₁ oznacza najkrótszy a h₂ najdłuższy bok cylindra.
12)	Stożek i piramida (ostrokręg i ostrosłup). Objętość O = ⅓ powierzchni podstawy × wysokość. Płaszcz prostego stożka: P = π r s gdy s = r² + h² jest bokiem.

	Objętość ściętéj piramidy: O = h/3 (P + ${\sqrt {P_{p}}}$ + p) gdy h oznacza odległość dwóch równoległych podstaw P i p.
13)	Kula.	Powierzchnia kuli:	P = 4 π r².
		Objętość kuli	O = ⁴⁄₃ π r³.
	Objętość odcinka kuli: O = ⅙ π h (3 a² + h²) = ⅓ π h² (3 r – h), gdy r jest promieniem kuli, a promieniem powierzchni cięcia, a h wysokością odcinka. Powierzchnia pasa czyli sfery kuli (Calotte): P = 2 π r h. Objętość „ „ „ „ O = ⅙ π h (3 a² + 3 b² + h²) gdy a i b są promieniami powierzchni zakończających pas.
14)	Objętość beczek. Biorąc beczkę za walec, którego średnica D jest wartością średnią pomiędzy największą i najmniejszą średnicą beczki d¹ i d, to otrzymamy: O = π/4 D² W, gdzie W oznacza wysokość beczki.

Kiedy	sklepistość	beczki	jest	wielka, wtedy	D = d + 0,66 (d¹ – d).
„	„	„	„	średnia	D = d + 0,60 (d¹ – d).
„	„	„	„	mała	D = d + 0,55 (d¹ – d).

15) Najważniejsze wawtośni na π.

π	=	3,14159	π²	=	9,8696	π³	=	31,00628
1/π²	=	0,10132	${\sqrt {\pi }}$	=	1,77245	${\sqrt[{3}]{\pi }}$	=	1,46459

			1/π	=	0,31831
			${\sqrt {\tfrac {1}{\pi }}}$	=	0,56419

TABLICA XXVIII.

Chyżość niektórych ciał na sekundę.

		Metrów.
Człowiek idący pieszo ...............		1,5
Koń idący stępa .................		1,0
„ „ kłusem .................		2,1
„ „ galopem ................		4,5
„ „ angielski wyścigowy ............		12,0
Pies gończy ..................		20
Orzeł .....................		30
Gołąb pocztowy .................		36
Mucha .....................		1,6
Ślimak ....................		0,0015
Wóz frachtowy ..................		0,8
„ pocztowy ..................		3,0
Parostatek ...................		5,0
Pociąg towarowy na drodze żelaznéj ..........		8,0
„ osobowy .................		12,0
„ pośpieszny ................		18,0
Woda większéj części rzek ..............		0,9
Wiatr zwyczajny .................		3,0
Najlepszy wiatr dla wiatraków i dla jazdy morskiéj ......		22,0
Wicher ....................		45,0
Gwałtowny wicher albo burza .............		60,0
Wielka burza ..................		80,0
Orkan .....................		110,0
Orkan przewracający domy .............		140,0

		Metrów.
Dym w kominie przy kotle parowym ...........		2,0
Wolne spadanie ciał po piérwszéj sekundzie .......		9,81
Głos w powietrzu (przy 15°C.) .............		340,0
„ w wodzie ..................		1435,0
„ w drzewie dębowém ..............		3625,0
Głos w żelazie kutém ...............		3500,0
Powietrze ciśnienia 1 atmosf. w próżni ..........		395
Para wodna ciśnienia 1 atmosf. w próżni ........		580
Kula karabinowa .................		390
Kula działowa jedno-funtowa .............		480
„ „ 24ro-funtowa ..............		780
Obrót ziemi około osi (pod równikiem) .........		448
Bieg ziemi ....................		29400,0
Światło w milach geograficznych ...........		305,000,000
Elektryczność po drucie miedzianym w milach geograficznych ..		464,000,000
Tłok pompy wodnéj ................		0,30 metrów
„ cylindra wiatrowego ...............		0,60
„ maszyny parowéj ...............		1,10
„ parowy lokomotywy ...............		2,00
Koła wodne na obwodzie ..............		1,50
Kamienie młyńskie na obwodzie ............		8,00
Holendry w papierniach do mielenia gałganów na obwodzie ..		7,50
Kamienie do szlifowania narzędzi na obwodzie .......		9,00
„ do polerowania na obwodzie .........		24,00
Skrzydła wentylatorów ...............		36,00
Piła okrągła (cyrkularna) ..............		10,00
Pila tartaczna do belek ...............		2,00

		Metrów.
Piła do fornierów .................		10,00
Pila taśmowa (bandzega) ..............		9,00
Stół heblarni do metali ...............		0,12
Heblarnia do drzewa (obrotowa) ............		12,00
Walce z twardego odlewu przy otaczaniu ........		0,01
Otaczanie mechaniczne odlewów ............		0,08
„ „ kutych przedmiotów .......		0,12
Wytaczanie cylindrów żelaznych lanych ..........		0,05
Wiercenie w żelazie laném lub kutém ..........		0,18
Gwinciarka ...................		0,09
Maszyna do wytłaczania dziur w blasze na 15 millim. średnicy — 13 do 15 uderzeń w minucie.

STATYSTYKA

Dróg żelaznych w Rossyi i Polsce, oraz przyległych Austryackich i Pruskich,

z mappą na końcu dzieła pomieszczoną.

Warszawsko-Wiedeńska.		Warszawsko-Wiedeńska.
Stacye	wiorst	Stacye	wiorst
I.		Łazy ........	264
I.		Ząbkowice ......	275
Warszawa ......		Dąbrowa .......	282
Pruszków ......	15	Sosnowce ......	291
Grodzisk ......	28	Od Ząbkowic do granicy .	12,4
Ruda Guzowska ....	41	II. Warszawsko-Bydgoska.
Radziwiłłów .....	52
Skierniewice .....	62
Płyćwia .......	75
Rogów ........	90
Koluszki ......	99
Rokiciny ......	107	Warszawa
Baby ........	124	Pruszków ......	15
Piotrków ......	136	Grodzisk ......	28
Gorzkowice ......	157	Ruda Guzowska ....	41
Radomsk .......	178	Radziwiłłów .....	52
Kłomnice ......	196	Skierniewice .....	62
Częstochowa .....	216	Łowicz .......	82
Poraj ........	232	Pniewo .......	107
Myszków .......	245	Kutno ........	125
Zawiercie ......	258	Ostrów .......	138

Stacye	wiorst	Stacye	wiorst
Kowal ........	161	V. Droga Żelazna Brzesko-Grajewska.
Włocławek ......	176
Nieszawa ......	197
Aleksandrów .....	211
Ciechocinek .....	217½
III. D. Żel. Fabr.-Łódzka.		Brześć Litewski
		Łyszczyce ......	22
		Wysokie Litewskie ...	17
		Kleszczyce ......	18
Z Warszawy do Koluszek .	99	Gregorówce ......	12

Andrzejów ......	15	Bielsk .......	12
Łódź ........	26	Strabla .......	16
Z Warszawy do Łodzi ..	125	Lewicki .......	14
		Starosielce .....	11
IV. Droga Żelazna Warszaws.-Terespolska.		Knyszyn .......	22
		Mońki ........	15
		Goniądz .......	13
		Grajewo .......	24
		Granica Pruska ....	4

		Razem wiorst	200

Warszawa (Praga)		Od stacyi Starosielce do Białegostoku, gdzie krzy- żują się Drogi żelazne Warrzaws.Warszaws.-Petersburska z Grajewską wiorst	4
Miłosna .......	17
Dęby Wielkie .....	25
Mińsk ........	35
Mrozy ........	52
Kotuń ........	70	VI. Droga Żelazna Brzesko-Kijowska.
Siedlce .......	84
Łuków ........	110
Szaniawa ......	120
Międzyrzec ......	136
Biała ........	159	Brześć Litewski
Chotyłów ......	174	Aleksandrya .....	23
Torespol ......	193	Małoryta ......	20
Brześć-Litewski ....	201	Zabołocie ......	20

Stacye	wiorst	Stacye	wiorst
Krymno .......	13	VII. Droga Żelazna Brzesko-Moskiewska.
Myzowo .......	21
Kowel ........	20
Gołoby .......	24
Rożyszcze ......	25
Łuck ........	16	Brześć-Litewski
Ołyka ........	20	Żabinka .......	24
Klewań .......	19	Tewle ........	44
Równo ........	21	Liniewo .......	67
Zdołbunowo ......	12	Beréza .......	92
Ożenin .......	20	Kosowo .......	117
Krzywin .......	16	Domanowo ......	142
Sławuta .......	14	Lesna ........	167
Szepietówka .....	18	Baraowiczi ......	188
Chrólin .......	12	Pohorielce ......	210
Połonne .......	18	Horodieja ......	229
Pieczanówka .....	23	Stolce .......	251
Olszanka ......	24	Niegoriełoje .....	276
Dembczyn ......	20	Tokarewsk ......	301
Berdyczów ......	17	Mińsk ........	321
Kaziatyn ......	25	Kołodyszcze .....	338
Czarnorudka .....	19	Wittgenstajn .....	358
Brówki .......	15	Żodino .......	378
Popielnia ......	18	Borysów .......	396
Kożanka .......	18	Bojary .......	418
Fastów .......	17	Krupki .......	433
Motowiłówka .....	17	Sławiany ......	457
Bojarka .......	22	Tołoczyn ......	479
Kijów ........	21	Kochanowo ......	498
		Orsza ........	520
Razem wiorst	608	Osinówka ......	544
		Krasne .......	567
Uwaga. Z Równa idzie od- noga drogi źelaznéj na Dubno do Radziwiłłowa i Brodów. (Granica aust.)		Gusino .......	588
		Katyń ........	611
		Smoleńsk ......	631
		Duchowska ......	647

Stacye	wiorst	Stacye	wiorst
Kamionka ......	663	Grodno .......	241
Jarcewo .......	690	Porzecze ......	270
Michajłowska .....	706	Marcinkaniec .....	295
Alexandrowska ....	727	Orany ........	314
Izdieszkowo .....	752	Olkieniki ......	333
Sapiehino ......	775	Rudziszki ......	352
Wiazma .......	796	Landwerów ......	371
Meszczersk ......	814	Wilno ........	388
Siergo-Iwanowsk ....	838	Bezdany .......	412
Gźack ........	854	Podbrodzie ......	436
Baduszkowo ......	873	Święciany ......	461
Uwarówka ......	893	Ignalino ......	482
Borodin .......	909	Dukszty .......	505
Możajsk .......	920	Nowoaleksandrowsk ...	526
Szelkówka ......	942	Kałkuny .......	543
Kubinka .......	964	Dynaburg ......	551
Golicyno ......	982	Dubno ........	576
Odyńcowo ......	1001	Ruszona .......	590
Moskwa .......	1023	Antonopol ......	614
VIII. Droga Żelazna Warszaw.- Petersburgska		Reżyca .......	632
		Iwanówka ......	657
		Korsówka ......	673
		Pondery .......	691
		Zogowo .......	718
		Ostrów .......	744
Warszawa (Praga)		Orły ........	769
Tłuszcz .......	32	Psków ........	793
Łochów .......	51	Toroszyno ......	812
Małkiń .......	79	Nowosiele ......	836
Czyżew .......	101	Biała ........	857
Szepietówka .....	116	Plussa .......	878
Łapy ........	141	Serebrianka .....	900
Białystok ......	162	Ługa ........	921
Czarna-wieś .....	183	Preobrażeńsk .....	934
Sokółka .......	201	Mszyńsk .......	950
Kuźnica .......	216	Dywińsk .......	970

Stacye	wiorst	Stacye	wiorst
Siwersk .......	986	Sabino .......	38
Sujda ........	999	Tosna ........	50
Gatczyno ......	1007	Uszaki .......	59
Carskie-sioło ....	1029	Lubań ........	77
St. Petersburg ....	1049	Pomeranie ......	82
IX. Dr. Zel. Libawska.		Babino .......	93
		Czudowo .......	110
		Wołchów .......	117
		Griady .......	132
		Mała Wiszera .....	151
Etkany (vel Koszedary)		Burga ........	169
Janów (Gajdżuny) ...	22	Werebia .......	185
Mały Janów (przystanek)	—	Torbino .......	197
Żejmy ........	37	Boroweńka ......	211
Kiejdany ......	58	Okołówka ......	229
Datnów .......	70	Ugłowka .......	247
Bejsagoła ......	95	Wałdajka ......	264
Radziwiliszki ....	118	Berezajka ......	281
Szawle .......	136	Bołogoje ......	294
Kurszany ......	160	Zariecze ......	318
Popielany (przystanek) .	—	VVyszni-Wołoczek ...	336
Dobikinia ......	184	Osieczeńka ......	350
Wiekszna (przystanek) .	—	Spirowo .......	367
Możejki .......	209	Kałasznikowo .....	387
Łusza ........	229	Ostaszkowo ......	408
Prekuta .......	257	Kulicka .......	428
Grobin .......	277	Twer ........	447
Libawa .......	294	Kuźminka ......	466
X. Droga Żelazna. Petersb.-Moskiewska.		Zawidowo ......	492
		Reszetnikowo .....	505
		Klin ........	520
		Podsołneczne .....	543
		Kriukowo ......	568
		Limki ........	586
St. Petersburg		Moskwa .......	604
Kołpino .......	24

Stacye	wiorst	Stacye	wiorst
XI. Dr. Żel. z Dynaburga przez Kijów do Odessy.		Włodzimierz .....	117
		Kowrowska ......	237
		Wiaźnikowska .....	293
		Grochowiecka .....	337
		Niźni-Nowogród ....	410
		XIV. D. Ż. z Wilna do Eidkun.
Dynaburg
Witebsk .......	243
Smoleńsk ......	371
Oreł ........	731
Kursk ........	875
Kijów ........	1317	Wilno
Zmierzynka ......	1567	Landwerów ......	16
Odessa .......	1927	Ewia ........	39
XII. Droga Żelazna Moskiewsko-Odesska.		Żośli ........	54
		Proweniszki .....	77
		Kowno ........	97
		Mawruci .......	114
		Kozłowa-ruda .....	131
		Pilwiszki ......	149
Moskwa		Wiłkowiszki .....	161
Tuła ........	181	Wierzbołów ......	177
Oreł ........	358	Eidkuny .......	178
Kursk ........	502	XV. Droga Żelazna z Dynaburga do Rygi.
Nieżyn .......	826
Kijów ........	944
Zmierzynka ......	1194
Odessa .......	1554
XIII. Dr. Żelaz. Moskiewsko-Niźnie-Nowogrodzka.
		Dynaburg
		Kreutzburg ......	83
		Remershof ......	136
		Ryga ........	204
Moskwa
Pawłowsk ......	61
Pietuszki ......	115

Stacye	Odle- głość w mi- lach	Stacye	Odle- głość w mi- lach
XVI. Droga Żelazna z Krakowa do granicy (Maczki).
		Krzeszowice .....	1,7
		Trzebinia ......	1,7
		Chrzanów ......	0,6
		Chełmek .......	1,7
Kraków		Oświęcim (do Mysłowic mil 3,0) ...
Zabieżów ......	1,7	Oświęcim (do Mysłowic mil 3,0) ...	1,1
Krzeszowice .....	1,7	Jawiszowice .....	1,6
Trzebinia ......	1,7	Dziedzic (Bielsk 1½ mili) ...
Ciężkowice ......	1,5	Dziedzic (Bielsk 1½ mili) ...	1,2
Szczakowa ......	0,5	Chybi ........	1,8
Granica (do Ząbkowic wiorst 12,4).		Pruchna .......	1,2
Granica (do Ząbkowic wiorst 12,4).	0,5	Seibersdorf .....	0,8

Razem mil	7,6	Piotrowice ......	0,7
XVII. Droga Żelazna z Krakowa do Wiednia i do Wrocławia.		Oderberg (tu rozdziela się droga do Wiednia i do Wrocławia).	2,0


Kraków
Zabieżów ......	1,7
Do Wiednia		do Wrocławia.
Hruschau ......	0,9	Annaberg ......	0,6
Ostrawa (Ostrau) ...	0,2	Krzyżanowice .....	1,0
Schönbrunn (do Opawy 3,8)	0,7	Tworków .......	0,3
Standing ......	2,3	Racibórz ......	1,2
Zauchtl .......	1,6	Nędza ........	1,2
Pohl ........	1,4	Hammer .......	0,7
Weisskirchen .....	1,3	Birawa .......	1,5
Leipnik .......	1,8	Koźle (Cosel) ....	0,9
Przyrów (Prerau) (do Oło- mońca mil 3,0) .....		Lesznice ......	1,3
Przyrów (Prerau) (do Oło- mońca mil 3,0) .....	1,9	Gogolin .......	1,5

Stacye	Odle- głość w mi- lach	Stacye	Odle- głość w mi- lach
Hullein .......	2,0	Opole ........	2,7
Napagedl ......	2,5	Dambran .......	1,7
Hradisch ......	1,5	Löwen ........	1,7
Bisenz .......	1,8	Lossan .......	0,8
Göding .......	2,7	Brzeg (Brieg) ....	1,2
Lundenburg ......	2,8	Oława (Ohlau) ....	2,0
Hohenau .......	2,4	Leisewice ......	1,0
Drösing .......	0,8	Kattern .......	1,2
Dürnkrut ......	1,1	Wrocław .......	1,3

Angern .......	1,4	Razem	41,6
Gänserndorf .....	1,1
Wagram .......	1,7
Süssenbrunn .....	0,7
Floridsdorf .....	1,1
Wiedeń .......	0,5

Razem	53,2

XVIII. Droga Żelazna Krakowsko-Lwowska.

		Rzeszów .......	3,4
Kraków		Łańcut .......	2,2
Bieżanów (Wieliczka 0,6 mili) ....		Przeworsk ......	2,7
	1,2	Jarosław ......	2,0
Podłęże (Niepołomice 0,6 mili) ....		Radymno .......	1,7
	3,2	Przemyśl ......	2,9
Bochnia .......	3,7	Mościska ......	3,5
Słotwina ......	1,6	Sądowa Wisznia ....	2,5
Bogumiłowice .....	2,6	Gródek .......	2,5
Tarnów .......	1,0	Mszana .......	2,2
Dembica .......	4,3	Lwów ........	2,0
Ropczyce ......	1,7
Sędziszów ......	1,1	Razem	48,0

Stacye	Odle- głość w mi- lach	Stacye	Odle- głość w mi- lach
XIX. Droga Żelazna Lwowsko-Brodzka.		Bortniki ......	0,7
		Bukaczówce .....	2,5
		Bursztyn-Demianów ...	1,6
		Halicz .......	1,5
		Jezupol ......	1,9
		Stanisławów .....	1,9
Lwów		Ottynia .......	3,0
Krasne .......	6,5	Korszów ......	2,2
Brody ........	12	Kołomea ......	2,1
(z Brodów do Radziwiłłowa).		Zabłotów ......	2,6
		Śniatyn-Załucze ....	2,1
XX. Droga Żelazna Lwowsko-Tarnopolska.		Luzan .......	2,7
		Czerniowce .....	1,9

		Razem	35,0

Lwów		XXII. Droga Żelazna z Aleksandrowa do Berlina.
Krasne .......	6,5
Złoczów .......	10,0
Jezierna ......	15,0
Tarnopol ......	18,5
Podwołoczyska ....	25,5
XXI. Droga Żelazna Lwowsko-Czerniowiecka		Aleksandrów (z Warszawy do Aleksandrowa mil 29,9)
		Otłoczyn (granica Pruska)
		Toruń ........	1,7
Lwów		Cierpce .......	1,4
Stare sioło .....	3,2	Szulice .......	2,6
Wybranówka ......	2,5	Czersk (Brahnau) ...	1,3
Borynicze ......	0,9	Bydgoszcz ......	1,4
Chodorów ......	1,7	Nakle ........	3,6

Stacye	Odle- głość w mi- lach	Stacye	Odle- głość w mi- lach
Osiek ........	2,8	XXIII. Droga Żelazna Poznańsko-Bydgoska.
Białośliwie .....	1,6
Miasteczko ......	0,9
Piła (Schneidemühle) ..	2,7
Schönlanke ......	3,0
Wieluń .......	3,3
Krzyż (Kreuz) ....	1,5	Poznań
Driesen .......	1,8	Kobylnica ......	1,79
Alt-Karbe ......	1,4	Pudewice ......	3,69
Friedeberg ......	0,9	Biała (Weissenburg) ..	5,03
Gurków .......	1,0	Gniezno .......	6,72
Zantoch .......	1,0	Trzemeszno ......	8,81
Landsberg ......	1,8	Mogilno .......	10,68
Düringshof ......	1,5	Inowrocław ......	14,22
Dölens-Radung ....	0,7	Złotnik .......	15,94
Vietz ........	1,0	Chmielnik (Hopfengarten)	18,16
Tamsel .......	1,9	Bydgoszcz ......	20,26
Kistrzyn ......	1,0	XXIV. Droga Żelazna Poznańsko-Wrocławska
Golców .......	1,1
Gusów ........	1,4
Trzebnica ......	1,3
Dahmsdorf-Müncheberg ..	1,1
Strausberg ......	2,4
Petershagen .....	0,7
Neuenhagen ......	0,5	Poznań
Caulsdorf ......	1,0	Moszyna .......	2,4
Berlin .......	1,5	Czempiń .......	4,2
		Kościan .......	5,5
Razem	52,8	Alt-Boyen (?) ....	6,9
		Leszno .......	9,1
		Reisen (?) ......	10,5
		Bojanów .......	11,8
		Rawicz .......	13,5
		Trachenberg (?) ....	15,6

Stacye	Odle- głość w mi- lach	Stacye	Odle- głość w mi- lach
Gellendorf (?) ....	16,0	Terespol ......	2,8
Oborniki ......	17,4	Laskowice ......	1,5
Szebice .......	18,8	Warłubin ......	2,1
Wrocław .......	20,9	Czerwińsk ......	2,5
XXV. Droga Żelazna Poznańsko-Szczecińska		Peplin .......	2,7
		Czczewo (Dirschau) ..	2,7
		Hohenstein ......	1,5
		Praus ........	1,4
		Gdańsk .......	1,2

Poznań		Razem	21,0
Rokitnica ......	2,4	XXVII. Droga Żelazna z Czczewa do Królewca.
Szamotuły ......	2,0
Wronki .......	2,4
Miała ........	2,6
Krzyż ........	1,8
Woldenberg ......	2,9
Augustwalde .....	1,9	Czczewo .......
Arnswalde ......	2,4	Simonsdorf ......	1,2
Dölitz .......	1,9	Malborg .......	1,2
Starogród (Stargard) ..	2,7	Altfelde ......	1,5
Carolinenhorst ....	1,65	Grunau .......	1,0
Altdamm .......	1,68	Elbląg .......	1,4
Finkenwalde .....	0,39	Güldenboden .....	1,6
Szczecin ......	0,89	Schlotbitten .....	1,6

Razem	22,21	Mühlhausen ......	1,0
XXVI. Droga Żelazna z Bydgoszczy do Gdańska.		Tiedmannsdorf ....	1,4
		Braunsberg ......	1,6
		Heiligenbeil .....	1,6
		Wolitnik ......	1,7
		Ludwigsort ......	1,1
		Kobbelbude ......	1,7
		Seepothen ......	0,7
Bydgoszcz		Królewiec ......	1,5

Kotomierz ......	2,6	Razem	21,8

Stacye	Odle- głość w mi- lach	StacyaStacye	Odle- głość w mi- lach
XXVIII. Droga Żelazna z Królewca do Eidkun.		Wehlau .......	1,3
		Puschdorf ......	1,4
		Norkitten ......	1,4
		Insterburg ......	2,4
		Judschen ......	1,8
		Gumbinnen ......	1,6
Królewiec		Trachehnen ......	1,8
Gutenfeld ......	1,5	Stallupönen .....	1,6
Löwenhagen ......	1,2	Eydkuny .......	1,5
Lindenau ......	1,3
Tapiau .......	1,6	Razem	20,4

TABLICA XXIX długości w wiorstach i kosztów budowy 36-ciu Dróg żelaznych w Cesarstwie i Królestwie Polskiém.

Nazwa Drogi Żelaznéj

Długość
w wiorstach

Rok
koncessyi

Gwaracja
Rządowa

Koszt ogólny
budowy w Rs.

Koszt budowy
jednéj wiorsty
w Rs.

Otwarta w r. 1838.

1) Carsko-Sielska ............

25

1836

„

1,528,300

61,136

r. 1848.

2) Warszawsko-Wiedeńska z odnogą od Skierniewic
do Łowicza 19,92 wiorst i z odnogą od Ząbko-
wic do Sosnowca wiorst 16,75 (do granicy Pru-
skiéj) ...............

324,68

1845

„

15,000,000

46,154

r. 1851.

3) Mikołajewska (z St. Petersburga do Moskwy) ..

604

1843

„

75,000,000

124,172

r. 1861.

4) Rysko-Dynaburgska ..........

204

1858

4,50%

10,926,626

53,562

r. 1862.

5) Wołgo-Dońska ............

73

1858

4,5

4,470,624

61,241

6) Warszawsko-Petersburska ........

1206

1857

125,129,115

103,755

r.1863.

7) Warszawsko-Bydgoska (z Łowicza do Alexandrowa)

131

1857

4,5

5,400,000

41,221

Nazwa Drogi Żelaznéj

Długość
w wiorstach

Rok
koncessyi

Gwaracja
Rządowa

Koszt ogólny
budowy w Rs.

Koszt budowy
jednéj wiorsty
w Rs.

r. 1864.

8) Moskiewsko-Riazańska .........

196

1859

14,975,990

76,252

r. 1865

9) Bałtsko-Odeska ............

240

1863

12,687,400

52,710

r. 1866.

10) Dynabugsko-Witebska .........

243

1863

5⅟₁₂

16,250,000

66,872

11) Łódzko-Fabryczna ...........

26

1865

5

1,250,000

49,000

12) Riazańsko-Kozłowska .........

197

–

5,1

14,965,251

75,965

r. 1867

13) Warszawsko-Terespolska ........

196

1864

5

10,200,000

53,000

r. 1868

14) Moskiewsko-Kurska ..........

502

1864

25,057,327

49,897

15) Aksajsko-Rostowska ..........

11

–

2,000,000

181,818

16) Bałtowsko-Elizawetgradzka .......

234

1865

10,530,000

45,000

17) Orłowsko-Witebska ..........

448

–

5⅟₁₂

37,500,000

53,707

18) Kozłowsko-Woroneżska .........

169

1866

5

12,495,000

73,935

19) Kursko-Kijowska ...........

438

–

23,899,281

54,564

20) Rygsko-Mitawska ...........

39

–

5⅟₁₂

2,652,000

68,000

r. 1869.

21) Moskiewsko-Jarosławska ........

195

1859

5,13

12,000,000

61,538

Nazwa Drogi Żelaznéj

Długość
w wiorstach

Rok
koncessyi

Gwaracja
Rządowa

Koszt ogólny
budowy w Rs.

Koszt budowy
jednéj wiorsty
w Rs.

r. 1869.

22) Kijowsko-Bałtska 428 wiorst, z odnogami: do
Wołoczysk 168 w. i do Berdyczowa 27 wiorst.

622

1836

37,251,066

58,887

23) Kursko-Charkowsko-Azowska .......

780

1836

5⅟₁₂

51,884,000

66,518

24) Tambowsko-Kozłowska .........

69

–

5,596,000

82,294

r. 1870.

25) Rybińsko-Bołogowska .........

280

1836

–

19,320,000

69,000

26) Szujsko-Iwanowska ..........

171

1836

5,1

8,596,000

50,271

27) Orłowsko-Griazka ...........

283

1836

15,057,500

53,206

28) Moskiewsko-Smoleńska .........

393

–

5,1

21,156,130

53,833

29) Bałtycka ..............

388

–

3

26,390,000

68,015

r. 1871.

30) Charkowsko-Kremenczugska .......

244

–

5,1

14,981,000

61,398

31) Tambowsko-Saratowska .........

320

–

27,734,236

86,669

32) Woroneżsko-Gruszewska ........

200

1836

11,500,000

57,500

33) Brzesko-Grajewska ..........

540

–

31,479,000

58,295

1868

z Moskwy do
Smoleńska
wiorst 393 –
5,1%
poręczone

34) Brzesko-Smoleńsko-Moskiewska .....

1049

1870

47,146,130

45,277

Nazwa Drogi Żelaznéj

Długość
w wiorstach

Rok
koncessyi

Gwaracja
Rządowa

Koszt ogólny
budowy w Rs.

Koszt budowy
jednéj wiorsty
w Rs.

r. 1871.

35) Libawska ..............

360

1860

12,789,000

35,522

36) Brzesko-Kijowska z odnogą do Równa do Radzi-
wiłłowa na granicy Austryackiéj ......

608

1870

45,650,000

75,081

Uwaga.

Długość 36 dróg żelaznych w Cesarstwie i Królestwie Polskiém tutaj wymienionych, ogółem wynosi wiorst 12017,68. Koszta budowy 36 wiorst wraz z taborem, biorąc po jednéj wiorście z każdéj drogi, wynoszą Rs. 2,375,269; zatém koszt jednéj wiorsty drogi żelaznéj wynosi średnio Rs. 65,979.

↑ Obacz: „Porównanie Miar i Wag“ przez W. Kolberga. Warszawa u Józefa Węckiego, 1838.
↑ Obacz: Explication du système métrique decimal par Mr. Daléhamps, Paris, chez Paul Dupont, 1867.
↑ Obacz: Guide du mécanicien constructeur et conducteur de machines locomotives par Le Chatelier, E. Flachat, J. Petiet et Polonceau.

[1str520-1] Obacz: „Porównanie Miar i Wag“ przez W. Kolberga. Warszawa u Józefa Węckiego, 1838.

[1str530-2] Obacz: Explication du système métrique decimal par Mr. Daléhamps, Paris, chez Paul Dupont, 1867.

[1str538-3] Obacz: Guide du mécanicien constructeur et conducteur de machines locomotives par Le Chatelier, E. Flachat, J. Petiet et Polonceau.

[1]

[2]

[3]