Słownik etymologiczny języka polskiego/-cząć
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Słownik etymologiczny języka polskiego |
| Wydawca | Krakowska Spółka Wydawnicza |
| Data wyd. | 1927 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
-cząć, nie używane bez złożeń, jest dwojakie: spocząć, odpocząć, i spocznąć, odpocznąć, częstotliwe spoczywać, odpoczywać, co z koić, pokój w bezpośrednim związku; częstotliwe (por. wypoczywać) i wypoczynek, spoczynek dowodzą, że czasownik brzmiał odpoczynąć, odpoczynę itd., i psałterze i biblja znają tylko tę odmianę: otpoczynął jest, otpoczyniecie, »da tobie otpoczynąć«, otpoczynienie; to skrócono: odpocznę, a taka postać wywołała zamieszanie z zupełnie odmiennem pocznę, począć, p. następne. Nie mamy już wcale pierwotnego czasownika, cerk. pocziti, pocziją, p. pokój, słowień. pocziti, poczijem, łac. guiēs, ‘pokój’, prus. skīt.
-cząć, drugie, również jako niezłożone w językach słowiańskich już nie istnieje, zato w złożeniach: nacząć, nacznę, zacząć, począć, wszcząć, i w częstotliwych: naczynać, zaczynać, poczynać, wszczynać; od poczęcie (Niepokalane Poczęcie) początek, podobnie zaczątek, początkowy. Pień czen-, czĕn- (z miękką półgłoską), od ken-; z samogłoską o: kon-, p. koniec i konać. W ken- odpadło s- nagłosowe, lit. skin-ti, ‘zrywać’ (gałęzie, owoce), ale to zachowało się u nas w częstotliwem *szczyniać, »wyszczyniać zęby«, itp., »rogi przez siano się wyszczyniły«, Ezop; bez s- niem. be-ginnen, ‘za-czynać’, łac. re-cens, ‘nowy’, toż co grec. kainos, ‘nowy’, ‘młody’ (p. czędo, cędo, szczątek, to zbiorowe do tych ken-, ‘młodych’), ind. kanīna i kanā-, ‘młody’, ‘młoda’, ‘dziewczyna’, awest. kainī-.