Słownik etymologiczny języka polskiego/Wisła
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Słownik etymologiczny języka polskiego |
| Wydawca | Krakowska Spółka Wydawnicza |
| Data wyd. | 1927 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
 Artykuł w Wikipedii
| |
 Strona w Wikisłowniku
| |
Wisła. Niema na Północy i Wschodzie Europy drugiej nazwy rzeki o równie niezmiennem brzmieniu; że Łacinnicy-Grecy ją i Vistla, Viscla, Vistula (albo nawet, wedle innych męskich nazw rzek, Visculus) i Visula pisywali, dowodzi tylko pierwotności naszego brzmienia. Przez całe dwa tysiące lat jedyny cesarz Konstanty 950 r. drugą jej nazwę przytoczył, Dizike, ale to tylko nieporozumienie, a jeżeli ją od 15. do 17. wieku i Białą Wodą opisują, nie uchronimy się podejrzenia, że działa tu świadomie nazwa niemiecka: Weissel, Weichsel, stale a mylnie od weiss, ‘biały’, odwodzona. Nazwa ta w Polsce zupełnie odosobniona, bo wszystkie Wiślice, Wisłoki (rodz. męski i żeński), Wisłki, a nawet narzeczowe nazywanie ‘wylewów wiosennych’ wisłami, poszły od nazwy rzeki samej, są niepierwotne, więc niczego nie dowodzą. I u innych Słowian nazwa taka niemal nie istnieje; jedynie na Polesiu powtarza się coś podobnego (jest Wisła, Wiślica, błoto Wisło). Możnaby wobec tego zapytać, czy to nie nazwa obca, przedsłowiańska, jakichś nam nieznanych tubylców najpierwotniejszych. Lecz samo brzmienie (por. i rodzaj żeński, ulubiony u nazw rzek słowiańskich) tak nam poufałe, że nietrudno nam uwierzyć w wywód słowiański. W takim rasie wytłumaczymy ją najłatwiej jako Swisłę, z odpadnięciem nagłosowego s- (por. więdnąć), i porównamy nazwy rzeczne z ocalałem s-: Świsłocz (dopływy Berezyny i Niemna), naszą Świślinę(?); te wywodzą się od pnia sweit-, ‘jasny, biały’, z przyrostkiem -sło lub -tło. Kto zaprzeczy utożsamianiu Wisły, Wisłoka, z Świsłoczą, znajdzie od pnia wis- (weis-) liczne nazwy rzeczne na obszarze niemieckim (Wesera- Visurgis i i.) i celtyckim, a z równem prawem mógłby wychodzić i od pnia weik- (wik-), z podniebiennem k, co w Słowiańszczyźnie również wis- daje; dla obu pni znaczenie najogólniejsze: ‘cieczenie’. Czy (arcyrzadkie zresztą) nazwy Isła, Iślanka (obie w dorzeczu Wisły), Isłocz (albo Wisłocz?, dopływ Berezyny), nie powtarzają tej samej nazwy? Mistrz Wincenty Wisłę nazwał Wandalem (p. Wanda), ale to tylko dowolne umiejscowienie fantastycznej całkiem nazwy, i jeszcze mniej waży niż Dizike Porfirogenity.
