Słownik etymologiczny języka polskiego/piorun

<<< Dane tekstu >>>
Autor Aleksander Brückner
Tytuł Słownik etymologiczny języka polskiego
Wydawca Krakowska Spółka Wydawnicza
Data wyd. 1927
Miejsce wyd. Kraków
Źródło Skany na Commons
Indeks stron

piorun (ludowe, śląskie, pieron, bez przegłosu), piorunować, itd.; prasłowiańska nazwa ‘gromu’; pozornie od piorę - prać, wedle biegun; w istocie zniekształcony dawny *pieryn z *pierkyn, lit. Perkūnas, dosłownie: »dębowiec«, od nazwy ‘dębu’, *perky, łac. quercus (z *percus), niem. Föhre (inne drzewo); był to bóg gromowy litwo-słowiański, najwyższy (stąd u Finów nazwa ‘djabła’, pergene), por. czeskie prkno (p. parkan). Postać peryn ocalała na Bałkanie i Rusi w nazwach miejscowych; ludowe pierun, pieroński, jest starsze niż piorun, t. zn. jeszcze bez przegłosu pierwotnego ie. Kult pierwotnego boga-gromowca, Pierkyna-Pioruna, ustąpił przed nowszemi, wznowił się na Rusi Kijowskiej za Warjagów, czcicieli Thora - Pioruna. My niemal jedyni zachowaliśmy nazwę piorun dla ‘gromu’, inni Słowianie jej nie znają, mają tylko grom; ależ i nasza nazwa nie ma żadnego mitycznego znaczenia: ponieważ piorun z nieba spada, więc djabłów tropi, lecz to mit nie pogański, tylko chrześcijański; pomijamy fałszerstwa słowackie o ich bogu paromie; i serb. perunika, ‘kaczopysk’, niczego nie dowodzi. U nas piorunkami zwano ‘grosze’ na początku 16. wieku, z czes. perunek, ‘półgrosz’, a wypadła z niemi podobna katastrofa, jak z tymfami w 150 lat później.