Słownik etymologiczny języka polskiego/piorun
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Słownik etymologiczny języka polskiego |
| Wydawca | Krakowska Spółka Wydawnicza |
| Data wyd. | 1927 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
piorun (ludowe, śląskie, pieron, bez przegłosu), piorunować, itd.; prasłowiańska nazwa ‘gromu’; pozornie od piorę - prać, wedle biegun; w istocie zniekształcony dawny *pieryn z *pierkyn, lit. Perkūnas, dosłownie: »dębowiec«, od nazwy ‘dębu’, *perky, łac. quercus (z *percus), niem. Föhre (inne drzewo); był to bóg gromowy litwo-słowiański, najwyższy (stąd u Finów nazwa ‘djabła’, pergene), por. czeskie prkno (p. parkan). Postać peryn ocalała na Bałkanie i Rusi w nazwach miejscowych; ludowe pierun, pieroński, jest starsze niż piorun, t. zn. jeszcze bez przegłosu pierwotnego ie. Kult pierwotnego boga-gromowca, Pierkyna-Pioruna, ustąpił przed nowszemi, wznowił się na Rusi Kijowskiej za Warjagów, czcicieli Thora - Pioruna. My niemal jedyni zachowaliśmy nazwę piorun dla ‘gromu’, inni Słowianie jej nie znają, mają tylko grom; ależ i nasza nazwa nie ma żadnego mitycznego znaczenia: ponieważ piorun z nieba spada, więc djabłów tropi, lecz to mit nie pogański, tylko chrześcijański; pomijamy fałszerstwa słowackie o ich bogu paromie; i serb. perunika, ‘kaczopysk’, niczego nie dowodzi. U nas piorunkami zwano ‘grosze’ na początku 16. wieku, z czes. perunek, ‘półgrosz’, a wypadła z niemi podobna katastrofa, jak z tymfami w 150 lat później.
