Siedm gwiazd/Przedmowa
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Jego Świątobliwości Urbanowi VIII Papieżowi |
| Podtytuł | Przedmowa do Siedm gwiazd |
| Pochodzenie | O obrotach ciał niebieskich |
| Wydawca | Stanisław Strąbski |
| Data wyd. | 1854 |
| Druk | Stanisław Strąbski |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Tłumacz | Jan Baranowski |
| Tytuł orygin. | Septem Sidera |
| Źródło | skany na Commons |
| Indeks stron | |
SIEDM GWIAZD[1].
JEGO ŚWIĄTOBLIWOŚCI
Wiek dziecięcy i piérwszą młodość Króla Królów w siedmiu obrazkach Ojcze Święty, Twojéj świętobliwości ofiaruję. Nowy to rodzaj malarstwa. Tu nie drzewo, nie miedź, nie płótno przedstawia te obrazy, ale niebo, i farby nawet wśród najciemniejszéj nocy widzialne. Wykonanie zaś tak mistrzowskie, iż Apellesowi nie ustępuje, a niemal go przewyższa. Starożytność dzieliła niebo na czterdzieści ośm gwiazdobrazów, między któremi wiele jest bajecznych, jak to widać z Higina i innych. Nie podobało się twórcy nowego malarstwa, że ciemności bajeczne łączono z blaskiem niebieskim. Wziąwszy się więc do połączenia prawdy ze światłem a światła z prawdą, piérwsze tylko rysy obrazu nakreślił, krótko jednak przed śmiercią polecił biegłemu artyście żeby do niego użył właściwych kolorów. Ta tajemnica sztuki przez kilka rąk od czasu Kopernika w Akademii Jagiellońskiéj przechodziła, o czém dowiedziawszy się od professorów, dla bliższego jéj rozpoznania do Prus się udałem. W cichości szukałem lękając się ażeby tak znakomity wynalazek, albo raczéj reszta wynalazku moich rąk nie uszła, lub ponieważ umysły dzisiejsze są zazdrosne i nieżyczliwe, aby co z niego nie uroniono. Nareszcie przewielebny świętéj pamięci Szymon Rudnicki wprowadził mię do dawnych bibliotek warmińskich, z których niejednę świętokradzka ręka już zrabowała; gdy nic nie pomijam, gdy najdrobniejsze nawet kartki, którym biegli mistrzowie najważniejsze odkrycia powierzają, przerzucam, trafiłem na owe Archimedesowskie
znalazłem! znalazłem! Kopernik odrzucił dawne 48 obrazów, wprowadził nowe 49, zapewne dla godności siódemki, lub czemu bardziéj wierzę, aby miał środek w równéj odległości od końców; obrazek bowiem dwudziesty piąty jest także środkowym całego szeregu. Boże dobry! jakże to piękne! jak świetne, jak wszystkim wiekom i miejscom wspólne! Każdy wiersz jest gwiazdozbiorem zupełnie dokładnym, albo że się matematycznie wyrażę, żadnemu zaciemnieniu nieuległym. Już w wydaném przed szesnastu laty piérwszém przedsłowiu o tym przedmiocie, cokolwiek nadmieniłem; potém przed dziesięciu laty jadąc do Włoch, w powtórnem wydaniu pod opieką szanownego i wielebnego pana Marcina Szyszkowskiego, z Bożéj łaski biskupa krakowskiego, posłałem niektóre ich exemplarze małego formatu do Rzymu moim przyjaciołom, mianowicie zaś szanownemu panu Abrahamowi Bzowskiemu[2]; równie i innym po Niemczech. Czy téż je widział Bayer[3] lub jego następcy? Bóg to raczy wiedzieć. Nie opierają się oni zaiste ani na tych samych zasadach, ani trzymają się tych samych środków, chociaż do tego samego celu dążą. Sądzę, że będą je rozbierali ci, którzy do kwitnącego zakładu Lincejskiego[4] uczęszczają. Wolno będzie każdemu, według swego upodobania, rozdzielać niebo, którego dziedzictwo za świadectwem Pliniusza dla wszystkich jest przekazaném. Ja ten podział, od piérwszego wynalazcy Kopernika, Świętéj Stolicy Apostolskiéj przeznaczony, z dawnych bibliotek wydobyty, pokornie ofiaruję Twojéj świątobliwości. Ojcze Święty, trzykroć Święty Ojcze, któremu powierzone są rządy nieba, wolą Boga oddawna potwierdzone; niech mi tu bowiem wolno będzie użyć wyrażenia uczonego wieszcza Twojego.
Oby cię Bóg Ojcze Święty, jak najdłużéj zachował dla Kościoła świętego, aby Twoje mile dźwięczne pszczoły słodkiego miodu po świecie powszechnéj spokojności nigdy nie przestały roznosić[5].
Świętéj Apostolskiéj Rzymskiéj Stolicy i Twojéj Świątobliwości najposłuszniejszy
Jan Brożek, Doktor Medycyny, Bakałarz Świętéj Teologii i jéj Wydziału w Akademii Krakowskiéj zwyczajny Professor. |
- ↑
Ten i kolejne przypisy do utworu Siedm gwiazd są autorstwa Ludwika Antoniego Birkenmajera na podstawie wydania Mikołaj Kopernik. Wybór pism w przekładzie polskim, Wydawnictwo Ossolineum, Wrocław 1926, Biblioteka Narodowa seria I nr 15:
Istniejąca przez cały XVI w. w uniwersytecie krakowskim tradycja, że Kopernik był autorem także poetyckich utworów, łacińskich a nawet drobnych epigramatów greckich, dotrwała była jeszcze do pierwszych lat wieku następnego. Wówczas to wybitny uczony polski, lekarz, astronom i teolog, Jan Brożek (1585 - 1652), sam gorący wielbiciel Kopernika, wiedząc od profesorów swoich o tej tradycji, udał się w 1618 r. do Warmii na poszukiwanie tak za tymi utworami Kopernika, jako też za innymi jeszcze po nim zabytkami. Wnosząc z własnej relacji Brożka, wśród następującej poniżej jego dedykacji papieżowi Urbanowi VIII, znalazł on szczęśliwie w jednej z bibliotek warmińskich poszukiwany przez się poemat pt. Septem Sidera (Siedem Gwiazd), a wiadomość (Prodromus) o tym odkryciu ogłosiwszy w roku następnym (1619), pewną ilość egzemplarzy tego druku, zapewne ulotnego, porozsyłał przyjaciołom swoim w Polsce, Niemczech i w Rzymie. Cały poemat został wydany przez Brożka dopiero dziesięć lat później (1629) w drukarni Cezarczyka w Krakowie, niezawodnie w szczupłej tylko ilości egzemplarzy, dziś bowiem znamy już tylko jeden jedyny pisemka tego egzemplarz (własność Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie). Według niego sporządzono przedruk owego poematu nasamprzód w warszawskim z roku 1854 wydaniu dzieł Kopernika wraz z tłumaczeniem polskim Ignacego Badeniego, w trzy lata później drugi przedruk staraniem dr Franciszka Hiplera (w Monasterze 1857), a wreszcie trzeci w cennym dziele tego samego uczonego pt. Spicilegium Copernicanum (Brunsberga, 1873). Prócz Ignacego Badeniego mamy jeszcze drugie, niemal współczesne tłumaczenie polskie Narbrzana Bętkowskiego (Lwów 1858), mniej jednak od tamtego udałe.
Religijny ten poemat, ody w liczbie siedmiu, każda o siedmiu zwrotkach, jest prawdopodobnie utworem młodszych lat Kopernika, brak jednak, jak dotychczas, wskazówek i znamion, które by czas jego powstania pozwoliły dokładniej oznaczyć. Napisany wierszem asklepiadejskim ujmuje ten poemat nie dającym się zaprzeczyć wdziękiem i prostotą, a według zdania znawców posiada rzeczywiste zalety tego rodzaju utworów poetyckich. - ↑ Uczony dominikanin polski Abraham Bzowski (1567-1627 w Rzymie), znany kontynuator Roczników kościelnych kardynała Baroniusa oraz autor kilku innych prac historycznych.
- ↑ Jan Bayer, jurysta i astronom augsburski, wydał w 1603 r. w Augsburgu bardzo pracowite dzieło pt. Uranometria, w którym wielorako bałamutne rozgraniczenia gwiazdozbiorów sprostował, główniejszym gwiazdom stałym na kartach ich miejsca, wyróżniające znaki (litery), a w katalogu odpowiadające im długości uranograficzne, szerokości i stopnie blasku ponadawał. Rzecz długo uważana była za doskonałą, zanim w czasach nam bliższych nie została zastąpiona przez wiele dokładniejsze tego rodzaju opisy i atlasy gwiaździstego nieba (Argelandera, Heissa i innych).
- ↑ Słynna włoska Accademia dei Lincei (Ostrowidzów) powstała w Rzymie w roku 1603 dla pielęgnowania wszelakich nauk, a zwłaszcza przyrodniczych.
- ↑ Urban VIII, przed włożeniem tiary papieskiej Maffei Barberini, miał pszczoły w herbie rodzinnym. Powyższa wzmianka jest widocznie aluzją Brożka do tego herbu.
