słowiańskie z * koiwa (cerk. cěwnica, ‘lira’), litew. z *k’oiwa, szaiwa, (i szeiwa), ‘szpula’. Pień skei-, ‘łupać’, ind. czhjati, ‘odcina’, łac. de-sci-sco, ‘odpadam’, sci-o, ‘wiem’, ‘badam’(?).
cęgi, cążki, dziś tylko w złożeniu obcęgi używane, z niem. Zange (ę z an, jak stale); obcęgi właściwie Hebzange, heb- spolszczono.
cęta, cętka, cętkowany, ‘nakrapiany’, o ‘blaszce innego koloru’, ‘plamie’; tu i cząty, ‘dukat’; prasłowiańska pożyczka z goc. kintus, ‘moneta (grosz)’, co samo z łac. przejęte (z centum, ‘sto’, czy z quintus, ‘piąty’,?); w cerk. cęta jeszcze nazwa ‘monety’, później ‘drobiazgu’, ‘błyskotki’.
ch, słowa z ch p. po H.
ci, spójka, dwojakiego początku, bo albo skrócenie do tobie (»a to ci historja«), albo samoistna spójka, cerk. ti, ‘i’, od pnia zaimkowego ten (t-), lit. tei-tei, ‘i-i’, prus. tei-nu, ‘nuż’, ten-ti, ‘nuż (teraz)’, lit. tai, ‘to’, ‘tak’; pień to- pierwotny, z prajęzyka. U nas straciła ta spójka samoistność, służy tylko jako przydatek potwierdzający, skrócone -ć już od 13. wieku: »boć się jego boję«, »jać jeśm ubogacił Abrama« (biblja), »toć to i jeść«, kazania świętokrzyskie.
ciachnąć, ciach-ciach!, dźwiękonaśladowcze.
ciało, Boże ciałko w 15. wieku, cielsko, cieleśny (dawniej i cielestny, mylne), wcielić, wcielać; ciało, jak niebo, pień na -es, dlatego cielesny. Prasłowo; powszechne, ale w cerk. těło o znaczeniu różnorakiem, ‘obraz’, nawet ‘słup’ i ‘namiot’; brak dalszych odpowiedników, bo łotew tels, ‘obraz’, ‘cień,’ może pożyczka z rusk. Przyrostek -ło do tego tě-, co i w cień?
ciapać, »ciapu-groch, ciapu-kapusta«, o ‘chodzie niedołężnym (i po błocie)’ i o ‘niedołędze’; dźwiękonaśladowcze; por. wyżej capnąć.
ciarać, ‘walać’,‘ tarzać’, ciarach, ‘szlachetka’, urobione jak ziarać (p.).
ciarki, ‘tarnki’, prapolska oboczna postać (jak ziarno, dziarski, obok zarno, darski); używane głównie o ‘dreszczu’, ‘mrowiu’: »ciarki mnie przechodzą«, »ręce mi ciarnieją«; p. cierń.
ciasny, ciasność, ciasnota, ciasnocha, ‘koszula’ (od 16. w. ogólne), ścieśnić, cieśnina, Sąciaski (to samo znaczenie, ‘wąwóz’; prasłowiańska nazwa, Sątěska w Bułgarji). Prasłowo ciasny (cerk. těskn, těsn, bułg. słowień. těsen, serb. tijesan, czes. těsný, rus. tiesnyj) powstało z *těsk-n, p. u-cisk, cisnąć; z trzech spółgłosek średnią, jak zawsze, wyparto.
ciasto, ciastoch lub ciastuch o ‘niedołędze’; prasłowo; cerk. těsto itd., łączą z iryj. tais, ‘ciasto’, staroniem. theismo i deismo, ‘kwas’(?); lit. teszła, ‘ciasto’, odbiega znaczniej od słowiańskiego.
ciąć, tnę, ucinać, ucinek, odcinek, wycinek; prasłowo; cerk. tęti, tĭną, lit. tinti, ‘klepać (kosę)’; pomijam złożenia: wy- (wycinanki łowickie), po-, z-, na-, nad-ciąć. Z wokalizacją o: ton w naton, znane od 14. wieku: »jako na natonie złej odszedszy siekiery«, »jeśli niemasz natona« (‘drwalni’), Potocki; serbs. drwoton. Ale słow. i litew. tĭn- poszło z tĭm n, grec. tamnō i temnō, ‘tnę’, tomos (więc nie ton, ale *tom winnoby brzmieć), ‘ucinek’, stąd łac. i nasz tom (wielotomowy, tomisko).
ciąg, ‘następstwo w czasie i miejscu’ (»ciąg dalszy«, »w ciągu lat«),
