żłobkiem Franciszkanów i Bernardynów i szopką, wciska się w kolędy opowiadanie ewangeliczne o pasterzach, Trzech Królach i Herodzie. Jest to pożyczka ogólnosłowiańska, z Bałkanu rozeszła się powszechnie; u Serbów koledo! przyśpiew pieśni B. Narodzenia. Dawniej kolęda wręcz ‘nowe lato’ znaczyła; albo przenośnie jej nazwy używano: »nogi chodzą po kolędzie« (‘plączą się’, u Reja); »nosić (kogo) po kolędzie«, ‘obmawiać’; »biega z nim jak z wilczą skórą po kolędzie« (narzucano ją, maskowano się tak); »kolędę kijową odnoszą« (‘baty biorą’). Nie brak prób udomowienia tej nazwy, zaliczanoż ją niegdyś do mitologji słowiańskiej: u Słowieńców od kolenia (‘kłócia’, ‘zarzynania’ świni na święta); u nas od gięcia kolan przed Panem(!). Biblja zachowała jeszcze kalędy, kalędowy, co Leopolita przez »święto nowego miesiąca« tłumaczy; z tej łaciny poszła u nas, jak u Niemców (za ich wzorem?), nazwa kalendarzy, od 17. w. utarta; dawniej obzywano je minucjami (‘drobiazgi’), judycjami (‘osądzenia’, ludowe ludycje), prandykami (‘praktyki’).
kolędra, dawniej (15. i 16. wiek) męskiego rodzaju: kolandr, korandr, koriand(e)r, u Stanka i i. jeszcze i pieprzykiem lub polskim pierzem przezywany; stałem rozpodobnieniem z łac. coriandrum (jest i collandrum i pod.), a to z grec. koriannon, od koris, ‘pluskwa’ (dla zapachu).
koliba, ‘szałas’ na Podhalu, od pasterzy rumuńskich (coliba) przejęte; pochodzi wkońcu z grec. kolyba (może poprzez tur. koliba?).
kolimaga, ‘wóz’, w 15. wieku, dziś zapomniane; istnieje w pożyczce białoruskiej: kałamaszka, ‘wózek’. Złożone (jeśli nie obcego początku) niby z koło i maży (magi), ‘wozu’, dziś u nas (np. u Malczewskiego) z małorus. pożyczonej, powtarzającej się jako nazwa ‘cetnaru’, ‘ciężaru’, u Serbów i Słowieńców; tam jako pożyczka z węg. mazsa, ‘cetnar’, ależ Węgrzy sami to od Słowian przejęli. Kolimaga, kolimog w cerkiewnem i staroruskiem, ‘namiot’, ‘obóz’, bo nazwy namiotu i wozu stale spływają, por. jata, kibitka, wieża.
kolnia, ‘szopa’; czy od kłócia, ‘szczepania drzewa’ (‘drewutnia’), czy od kół (‘wozownia’) nazwana?
Kolno, dziś Kolonja; koloński (»woda kolońska«), dawniej koleński (płótno itd.), mylnie koliński (jak Kamiński itp.), z łac. colonia (stąd kolonjalny, kolonista) od colere, ‘uprawiać’. Odróżnić należy częstą nazwę słowiańską Kolno (np. Kölln, jedno ze dwu miasteczek, co się na Berlin złożyły), od kół, ‘pal’ (może nawodne, t. j. na kołach wystawione?).
kolor, kolorować, koloryzować, kolorowy, koloryt, nowsza pożyczka dla ‘barwy, barwienia’, z łac. color, właściwie ‘pokrywa’, od cel- (w cela i podobnych).
koltryna, kołtryna, ‘opona’, z włos. coltrina, ‘zasłona’, nie ma z kołdrą nic spólnego, chociaż obie wkońcu z łac. culcitra wyszły.
kolubryna, kolumbryna, nazwa ‘działa’; poszła, jak inne z nazwy ‘smoka’ itp., z nazwy ‘gadziny’, łac. colubra.
kolumna, kolumnada (kolonada nowszych języków, franc. i i.), wprost z łac. columna od culmen, ‘wierzchołek’(?).
-kolwiek dodajemy, dla uogól-
