Strona:PL Twórczość Jana Kasprowicza.djvu/082

Ta strona została uwierzytelniona.
V
ROLA BALLAD I PRYMITYWIZMU LUDOWEGO
W LIRYCE SYMBOLICZNEJ

Skłonność ku balladowej formie — choć znacznie mniej silną niż do hymnu — odnajdujemy już w pierwszym okresie twórczości Kasprowicza. Wplatała się ona niekiedy w opowiadania i gawędy Z chłopskiego zagonu (np. Dwaj bracia rodzeni), lecz z natury swej nie mogła pozostawać w jakimś prostszym stosunku do charakteru twórczości, w takim, w jakim zostawał hymn do wzniosłości czy patosu uczuć. Większą rolę odegrała dopiero, gdy rozwój twórczości poety, idąc po linji ówczesnych prądów literackich, wszedł w fazę symbolizmu. Ballady we właściwem tego słowa znaczeniu powstają więc w okresie pisania hymnów. (W 1901 roku po raz pierwszy ukazuje się w druku hymn Marja Egipcjanka, o balladowym charakterze; w 1902 r. Pieśń o pani, co zabiła pana i Sierotka; w 1903 Pieśń o burmistrzance; w 1904 Pieśń o Waligórze. Wraz z ustępowaniem symbolizmu gwoli bezpośredniości wyrazu, jak wspomniałem w poprzednim rozdziale, niknie ta forma: w Chwilach znajdujemy tylko dwa utwory o charakterze balladowym: Zamykam oczy i Nieraz mnie jakaś chęć porywa dzika).
Kasprowicz stworzył zaledwie parę ballad i parę utworów o charakterze balladowym, opartych na motywach legend, jednak wyjątkowo wybitna ich wartość, odrębność i złożoność artystyczna domagają się analizy; to skłania mnie do wyznaczenia ich charakterystyce osobnego miejsca[1].

  1. Ballady wydane zostały w zbiorku p. t.: Ballada o słoneczniku; pozostałe liryki tego tomu omawiam w następnym rozdziale.