Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/308

o nauce, odnoszącej się do wiary i obyczajów, której winien trzymać się cały Kościół, — wówczas, dzięki opiece Bożej, przyrzeczonej Mu w osobie św. Piotra, posiada tę nieomylność, w którą Boski Odkupiciel chciał mieć wyposażony Swój Kościół w rzeczach wiary i obyczajów; dlatego też takie orzeczenia Biskupa Rzymskiego nie mogą ulegać żadnym poprawkom i to z istoty swojej, nie zaś dopiero po przyjęciu ich przez Kościół“.
 (Granderath, Geschichte des Vatikanischen Konzils, 1903 — 1903; I. Chapman, The 8 Generał Concils and papai Infallibility, London 1906; Bougaud, Le christianisme et les temps prèsentn. Paris 1901; tłum. pol. p. t. „Kościół“, Warszawa 1907).

 Niepokalane Poczęcie Najśw. Marji Panny. Dogmat Kościoła katolickiego, określony w bulli Piusa IX „Ineffabilis Deus“ z dn. 8 grudnia 1854 r. głosi, że „Najśw. Marja Panna zachowaną została wolną od wszelkiej zmazy pierworodnej winy w pierwszej chwili swego poczęcia, a to za szczególną łaską i przywilejem, udzielonym przez Boga dla zasług Jezusa Chrystusa“. Dogmat ten rozwijał się od pierwszych wieków chrześcijaństwa do XII wieku, jako wiara Ojców Kościoła, w czasie od XII do XV w. był roztrząsany naukowo przez teologów, a papieże Sykstus IV, Paweł V, Grzegorz XV i Aleksander VII potępili naukę przeciwną, aż wreszcie Pius IX określił go wyraźnie i bezpośrednio. Święto Niepokalanego Poczęcia było obchodzone w Kościele wschodnim już od VI w., na Zachodzie zaś rozpowszechniło się najpierw w Irlandji w IX w., następnie we Francji, Anglji, Hiszpanji i Niemczech w XII w., w liturgji słowiańskiej zaś w w. XIV. (Ob. Marja, Marjańskie zakony i kongregacje).

 Niepokalanki, polskie zgromadzenie zakonne „Sióstr Niepokalanego Poczęcia Najśw. Marji Panny“, założone w Rzymie w r. 1854, zatwierdzone w r. 1863, posiada zakłady wychowawcze w Jazłowcu, Jarosławiu, Niżniowie, Nowym Sączu i w Szymanowie pod Warszawą.

 Nieszpory (z łać. vesperae od hesperus — gwiazda wieczorna), nabożeństwo wieczorne, odprawiane w Kościele katolickim uroczyście w niedziele i w dni poprzedzające święta uroczyste. Składa się z pięciu psalmów, hymnu Magnifikat i innych modlitw.

 Nietowcy, ob. Rosyjskie sekty.

 Nikolaici, ob. Mikołaici.

 Nirwana, ob. Byddyzm.

 Nomokanon, księga, będąca podstawą prawną rządów kościelnych w Kościele wschodnim (ob. Grecko-wschodni Kościół). Składa się z dwóch zbiorów, a mianowicie ze zbioru postanowień cywilno-prawnych cesarza Justynjana i systematycznego zbioru uchwał synodalnych w 50 rozdziałach na wzór pandektów. Obydwa zbiory ułożył Jan Scholastyk, patrjarcha carogrodzki (565 — 578), a połączył je w jedno nieznany autor VII w., zestawiając przepisy prawa świeckiego (grec. nomoi) z przepisami kościelnemi (grec. kanones), stąd nazwa nomokanon.

 Nonkonformiści, wyznawcy protestantyzmu angielskiego, którzy w przeciwieństwie do konformistów, czyli wyznawców państwowego Kościoła anglikańskiego, nie chcieli zastosować swych wierzeń do t. zw. aktu uniformistycznego z 19 maja 1662 r. i wskutek tego od czasu wstąpienia na tron angielski Karola II wyłączeni od wszelkich urzędów i z korporacyj publicznych, doznawali dotkliwych prześladowań narówni z katolikami. Nazwy nonkonformistów używa się także w tem samem znaczeniu, co „dissenters“ (ob.), nazwy późniejszej, powstałej w r. 1658, na o znaczenie wszystkich protestantów angielskich, nie łączących się z oficjalnym kościołem anglikańsko-episkopalnym. Należą do nich purytanie, kongregacjonaliści, prezbiterjanie, baptyści, unitarjusze, kwakrzy, irwingjanie i t. p.

 Norbertanie, jeden z najwybitniejszych zakonów średniowiecza, założony przez św. Norberta (1082 — 1134), który w Prémontré koło Laon we Francji, założył w r. 1120 pierwszy klasztor kanoników regularnych obostrzonej reguły św. Augustyna, zwanych premonstratami. Zakon ten rozszerzył się wkrótce z Francji po całej Europie, poświęcając się pracy duszpasterskiej i misyjnej. Głównem polem działania zakonu była zachod-