Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/392

STYPENDJUM MSZALNESUPERNATURALIZM

387

---

na Zachodzie, miał na Wschodzie zwolenników jeszcze w XIV wieku.

 Stypendjum mszalne, jałmużna czyli ofiara, zwykle pieniężna, którą składa kapłanowi katolickiemu ten, komu zależy na odprawieniu mszy św. na intencję, przez siebie naznaczoną. Stypendja mszalne powstały stąd, że w pierwszych wiekach chrześcijaństwa wierni, uczestniczący w nabożeństwie, znosili w miarę możności ofiary z chleba i wina, z których część używano w czasie mszy św. a resztę przeznaczano na utrzymanie kleru. Za to odczytywano nazwiska ofiarodawców podczas mszy św. z dyptychów (ob.). Te naturalja zmieniły się wkrótce w ofiary pieniężne, od VIII w. składane nie kościołowi, lecz kapłanowi, który mszę odprawiał. W ten sposób stypendjum stało się ofiarą, przeznaczoną na utrzymanie kapłana. Nie stanowi zapłaty za mszę, co byłoby symonją (ob.), lecz jest ofiarą po stronie dającego a jałmużną po stronie przyjmującego. Wysokość stypendjów mszalnych oznacza biskup lub zwyczaj miejscowy.

 Subdiakonat, ob. Święcenia.

 Subotnicy, ob. Rosyjskie sekty.

 Suche dni (dni kwartalne), w Kościele katolickim trzy dni postu co kwartał, przypadające na środę, piątek i sobotę, w zimie po święcie św. Łucji, t. j. po 13 grudnia, na wiosnę w pierwszą niedzielę Wielkiego Postu, w lecie po Zielonych Świętach, a w jesieni po święcie Podniesienia Krzyża św., t. j. po 14 września.

 Sufragan, 1) biskup zależny od metropolity, t. j. nie podlegający bezpośrednio papieżowi, jeden z biskupów, których diecezje stanowią obszar prowincji kościelnej; 2) zazwyczaj nazywają sufraganem biskupa tytularnego, dodanego do pomocy biskupowi diecezjalnemu (ob. Koadjutor).

 Sulpicjanie (Compagnie de Saint-Sulpice), zgromadzenie kapłanów świeckich, założone w Paryżu w r. 1642, poświęcone kształceniu i wychowywaniu kleryków. Urządziło w Paryżu w połowie XVII wieku wielkie seminarjum duchowne dla wszystkich diecezyj francuskich, później zaś seminarjum dla kleru amerykańskiego w Montreal w Kanadzie. Wskutek rewolucji francuskiej przenieśli się w r. 1791 z Paryża do Walsan koło Würzburga i do Baltimore. Ponownie otwarte seminarjum paryskie zamknął rząd francuski w czasie sekularyzacji zakonów (1903—1906). Posiadają seminarja w Ameryce Północnej, w Baltimore, Bostonie, Waszyngtonie, New Yorku i w St. Francisco. Superjor generalny rezyduje w Paryżu przy kościele św. Sulpicjusza.

 Suma (łać. summa), uroczysta msza w niedziele i święta, w kościołach parafjalnych i katedralnych zazwyczaj śpiewana i połączona z kazaniem.

 Sumienie, pojęcie, powstałe w filozoficznej szkole stoików, subjektywny wskaźnik etyczny, będący uświadomionym sądem rozumu, opartym na odróżnieniu zła od dobra. Jest pojęciem religijnem, o ile głos jego tłumaczy się objawieniem w ludzkim umyśle bożej sprawiedliwości i świętości. Moralność niereligijna uważa głos sumienia jako rzecz zmienną, zawisłą od przyzwyczajenia i kierującą się względami użyteczności.

 Sunnici, ob. Islam.

 Superintendent, duchowny protestancki, wykonywający w pewnym okręgu władzę nadzorczą nad duchowieństwem parafjalnem i pośredniczący pomiędzy niem a konsystorzem. Odpowiada co do funkcyj administracyjnych katolickiemu urzędowi dziekana i w południowych Niemczech nosi ten tytuł. Pierwszy superintendent prowincji lub kraju ma tytuł superintendenta generalnego. Superintendenta i superintendenta generalnego zatwierdza w Polsce władza państwowa.

 Superjor, przełożony zakonny w znaczeniu ogólnem a mianowicie opat, przeor, gwardjan, definitor, prowincjał, generał; w znaczeniu szczególnem zaś w niektórych zakonach i kongregacjach (np., u jezuitów i oratorjanów) przełożony miejscowy domu zakonnego, w innych (np., u lazarystów) przełożony całego zgromadzenia (superjor generalny).

 Supernaturalizm, zapatrywanie, według którego poza rzeczywistością materjalną, polegającą na samych tylko rzeczach, dostrzeganych zmysłami, istnieje i inna rzeczywistość, nadzmysłowa, wyższa i doskonalsza,