Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/433

ściem i doznaną, łaską, np. łańcuchy, któremi był skuty jeniec w niewoli u niewiernych, szczudeł, których już nie potrzebuje chromy, cudownie uleczony i t. p.

 Wotan, ob. Germańska religja.

 Wotywa, msza wotywna, odprawiona poza przepisanym porządkiem nabożeństw w specjalnym celu z ważnego powodu na czyjeś życzenie, wskutek ślubu lub na polecenie biskupa.

 Wróżbiarstwo. Dochodzenie tajemnic i przepowiadanie rzeczy przyszłych łączy się u ludów pierwotnych z pojęciem takiego stosunku między człowiekiem a bóstwem, przez który bóstwo może być zmuszone do wyjawienia tajemnicy rzeczy obecnych lub przyszłych. Odpowiedź bóstwa na zadane mu pytanie nazywano u Rzymian wyrocznią (oraculum). Odpowiedzi tej udzielało bóstwo wedle najdawniejszych wierzeń przez znaki (omina), któremi były zazwyczaj pewne zjawiska naturalne, jak pioruny, błyskawice i t. p. Dostrzeganiem tych znaków i tłumaczeniem ich trudnili się zawodowi wróżbici, będący wykształconymi w tym kierunku kapłanami. Wróżenie ze znaków przybierało różne formy. I tak w starożytnym Rzymie wielkiego poważania doznawało kolegjum kapłańskie augurów, którzy wróżyli z lotu ptaków, z błyskawic i wszelkich niezwykłych ziawisk natury. Rzymscy wróżbici, zwani haruspices, wróżyli z wnętrzności zwierząt ofiarnych. U Greków znany był sposób odgadywania przyszłości ze szmeru drzew (dęby w Dodonie). W Babilonji oprócz wróżenia z wnętrzności zwierząt a zwłaszcza z wątroby najważniejszym sposobem odgadywania przyszłości była obserwacja zjawisk na niebie, a mianowicie gwiazd, zaćmień słońca i księżyca, burzy, tęczy i t. p. Wróżenie z gwiazd, znane w starożytnym Egipcie i przyniesione przez Chaldejczyków do Rzymu, przetrwało pod nazwą astrologji aż do czasów Kopernika. Wielką rolę w Egipcie odgrywały wyrocznie, których Herodot podaje siedm. Najsławniejszą z nich była jeszcze za czasów Aleksandra Wielkiego (332 r. przed Chr.) wyrocznia Ammona w oazie pustyni libijskiej. W Grecji było około 300 wyroczni, z których najsławniejszą była delficka. Do wyroczni też należy zaliczyć Sybillę. Znanym środkiem przepowiadania przyszłości było tłumaczenie snów, sprowadzanie snów wróżebnych przez inkubację, czyli spanie na poświęconem miejscu, używanie w tym celu środków odurzających, jak konopie, haszysz, opjum, dalej chiromancja, czyli wróżenie z ręki, nekromancja, czyli wywoływanie duchów ludzi zmarłych, seanse spirytystyczne i tym podobne sposoby odkrywania tajemnic.

 Wschodnie Kościoły. Różnice między Kościołem zachodnim a wschodnim zaznaczały się już od II wieku, częściowo przez powstanie sekt nestorjanów i monofizytów, głównie jednak na tle liturgicznem i politycznem. Rozłam, powstały na tle politycznem, zaznaczający się jednak także przez różnice dogmatyczne, nastąpił wskutek schizmy wschodniej Focjusza (858 r.) i Cerularjusza (1054 r.). Skutkiem schizmy powstał grecko wschodni Kościół, jako jeden z wielu Kościołów wschodnich, nie uznających jedności z Kościołem zachodnim. Kościoły wschodnie dzielą się na trzy grupy:
 I. Kościoły nestorjańskie a mianowicie Kościół chaldejski (ob. Nestorjanizm) i malabarski (ob. Tomaszowi chrześcijanie).
 II. Kościoły monofizyckie (ob. Monofizytyzm) a mianowicie Kościół jakobicki (ob. Jakobici), Kościół armeński (ob. Armenja), Kościół koptyjski (ob. Koptowie) i Kościół abisyński (ob. Abisynja).

 III. Kościoły grecko-wschodnie, których organizacje wyliczono w artykule Grecko wschodni Kościół.

 Wschodnio-słowiański obrządek. Większość, bo przeszło 60% unitów na Podlasiu i Chełmszczyźnie, którzy przetrwali prześladowania unji (ob. Unici) pod rządem rosyjskim, trwające od rozbioru Polski aż do ukazu tolerancyjnego z r. 1905, przystąpiła w czasie od r. 1905 do 1915 do Kościoła katolickiego, przyjmując obrządek łaciński. Mniejszość, niecałe 40% dawnych unitów, pozostała przy prawosławiu. Wkrótce jednak rozpoczął się między nimi ruch w kierunku połą-