Volumina Legum. Tom VII/Kommissya Skarbu W. X. Lit.
| ←Warunek miast W. X. Lit. | Volumina Legum. Tom VII Kommissya Skarbu W. X. Lit. zbiorowy |
Cło generalne Litewskie→ | |
Konfederacya Generalna (1764)
|
Chcąc iak naydoskonalszy na zawsze uczynić skarbu Litewskiego porządek, y pomnożyć onego dochody, przez wprowadzenie rządow y ekonomiki ku lepszemu Rzpltey, za zgodą powszechną skonfederowanych Stanow, sądziemy za rzecz potrzebną ustanowić Radę Ekonomiczną skarbu Lit. vim commissionis maiącą. Do ktorey to przy Wielmożnym, Urodz. Wiel. y Nadwornym Podskarbich Lit. deputuiemy z Senatu Kommissarzow dwoch, to iest: Wielm. Tadeusza Ogińskiego Trockiego, Tadeusza Burzyńskiego Smoleńskiego Kasztelanow. Ex Equestri Ordine zaś siedmiu, to iest: Urodz. Gerwazego Oskierkę Cześnika, Antoniego Tyzenhauza Pisarza Wielk. W. X. Lit. Stefana Olędzkiego Marszałka Wołkowskiego, Iana Horaina Podkom. Wileń. Tadeusza Iundziłła Podkom. Grodzień. Wazgierda Cześnika Trockiego. Zenona Wysłouch Mieczn. Brześcian. Ktorzy to Wielm. y Urodzeni Kommissarze, a zaś Podskarbiowie Wiel. y Nadw. Litewscy in supplementum swoich przysiąg do Grodna pro die 2da Ianuarij w roku przyszłym tysiąc siedmset sześćdziesiątym piątym bez odwłoki czasu ziechawszy, nayprzod przysięgę przed Ziemstwem, lub in absentia przed Grodem Powiatu Grodzieńskiego wypełnią in eam rotham.
Ia N. przysięgam Panu Bogu Wszechmogącemu w Troycy Swiętey Iedynemu, że w zasiadaniu na tey Radzie Ekonomiczney, na nic więcey, iak tylko na dobro publiczne wzgląd mieć będę, uciemiężenia ani allewiacyi prywatney, a szkodliwey Rzpltey radzić nie będę, owszem o nię opponować się będę; obietnic żadnych, ani iakichkolwiek datkow, y iakimkolwiek pretextem y wynalazkiem, ani sam przez siebie, ani przez subordynowane osoby, procz pensyi przez Rzeczpospolitą wyznaczoney, akceptować nie będę y nie zezwolę. Dla Officyalistow skarbowych dawaiących rachunki, z importancyi ogolnie y w szczegulności per specificum wszystkiey, ani faworem, ani nienawiścią uwodzić się nie będę, ale tylko według samey słuszności y rzetelności, radzić, sprawy decydować, y ten Urząd sprawować będę. Tak mi Panie Boże dopomoż y niewinna Męka Syna Iego. Po ktorym wykonanym iuramencie sessye swoie sub praesidentia W. Podskarbiego W. W. X. Lit. lub in casu ejus legatis impedimenti, primi in ordine designati Senatoris, lub też in absentia Senatorow wyznaczonych, Ur. Podskarbiego Nadwornego Litewskiego, a nareszcie w niebytności tegoż, wyższego Urzędem Kommissarza ex equestri ordine, nie uważaiąc na nieprzytomność iednego lub więcey, aby tylko pięć osob było z Prezyduiącym, intymować będą, iuryzdykcyą ufunduią, sądy obwołać każą, y codziennie, exceptis diebus festivis, z rana o godzinie osmey do iedynastey, z południa o godzinie wtorey do szostey zasiadać, y tak dwie kadencye w każdym roku po niedziel sześć trwać maiące, zacząwszy teraz, pierwszą die 2da Ianuarij w roku przyszłym 1765. Drugą 1ma Iulij w tymże roku pariter sześć niedziel non interrupte (chybaby spraw y rachunkow nie stało) reassumować y kontynuować będą. Do pisania zaś protokułow y trzymania archiwu Ekonomicznego, Urodz. Skarbnego W. X. L. iako iuż naznaczoną od Rzpltey pensyą maiącego, użyią. A Regenta Skarbowego osobę zdolną, na ten czas coram eodem Consilio Aeconomico przysiądz y dependować od Ur. Skarbnego Litewskiego maiącą, przybiorą y ustanowią. Ktorzy akta przyszłe y dawnieysze gdziekolwiek będące sprowadzą, y w zamku Grodzieńskim in archivo Æconomico iak nayporządniey oblokuią, y konserwować będą. Taż Kommissya o dochodach skarbowych y przymnożeniu onych sprawiedliwych, naradzać się y decydować będzie. Instruktarz nowy generalny nieuciemiężliwy, przeyrzawszy dawnieysze y teraźnieysze ustanowienia Podskarbich, ułożyć, a ułożony wydrukowawszy nietylko do wszystkich rozesłać komor, ale y do Grodow per oblatam podać ma, a Pisarzom wszystkich komor zaleci, aby kwity z wyrażeniem specifice quantitatis importowanego cła nie anonime, (iak przedtym bywało), każdemu płacącemu dawali, a to pod karą skarbową sądu swego. Miara, waga, łokcie etc. ażeby iednakowe po całey Prowincyi W. X. Lit. byly, taż Kommissya ustanowić starać się będzie. Trakty dla ludzi kupiectwem się bawiących dawnieyszemi prawami obostrzone, y gdzie potrzeba będzie, aby temi chodzili, pod konfiskacyą towarow, z opisaniem mostow, grobel, grobelnego, mostowego, zawadow y młynow do defluitacyi na rzekach portowych będących, przez wysłanych od siebie Rewizorow po Woiewodztwach y Powiatach ustanowią, y te ustanowienia, tak po komorach, iako też y do akt każdego Grodu per oblatam, dla wiadomości y uniknienia depaktacyi podać każą. Rzeki portowe prawem opisane y zgodne do defluitacyi, aby były navigabiles, exequendo o tym prawo, starać się maią, y na wyczyszczenie onych obmyślenie sposobu tey Kommissyi zlecamy. Officyalistow skarbowych zgodnych szlachtę y katolikow, według prawa przysięgłych postanowią, niesposobnych albo żle się sprawuiących, lub niepotrzebnych, czyli depaktuiących, albo funkcyi swoiey niepilnuiących oddalą, y przewinionych skarzą, ktorzy za każdą dyspozycyą Consilij Æconomici, kiedykolwiek potrzeba będzie, stawić się maią, sub abjudicatione et poenis arbitrarujs z tego Sądu super reum extendendis. Żołnierzy dla potrzeby skarbu y nieodwłoczney exekucyi super renitentes pro exigentia rei, non excedendo numerum stu żołnierzy z Officyerami, kosztem skarbowym ustanowi, ktorzy ad privatos usus używani być nie maią, ale iedynie od władzy Rady Skarbowey dla interessu skarbu dependować powinni: a ieżeliby więcey potrzeba było pro casu, Wielmożny Hetman Wielki Litewski dodać tenebitur, pensye pomiarkowane według słuszności y potrzeby ponaznacza, a niepotrzebne pokassuie. Regestra połroczney importancyi przez Pisarzow, Rewizorow cełł, y wszelkich in genere podatkow, z wyrażeniem porządnie każdego dnia, iakowy kupiec? zkąd? z iakim, y iak licznym towarem? in czyli extra Regnum przechodził, dokąd szedł, wiele zapłacił? ieżeli według instruktarza spisane, a przez Superintententow weryfikowane, rozstrząsną, y cokolwiek pokaże się pieniędzy, ultra expensas legales, one składać in archivo Æconomico w zamku Grodzieńskim za trzema kluczami, iednym Podskarbińskim, drugim delegowanych Senatorow, a trzecim delegowanych ex equestri ordine, y nie wydawać iedni bez drugich bez rezolucyi Seymowych, lub Senatus Consilij podług warunkow konst. 1717 nie maią. Ponieważ zaś administracye super vacantias Starostw, y rożnych Krolewszczyzn post decessum possessorum abusive dawane, żadney importancyi do skarbu nie przynosiły, y owszem wielkie krzywdy sukcessorom, dezolacye y inne praejudicia, oraz depaktacye dobrom czyniły; przeto zabiegaiąc in futurum his abusivus, waruiemy: aby odtąd post fata cujusvis posessoris circa vacantiam wszelkiey Krolewszczyzny, na ktorą jus communicativum, albo cessya nie zaszła, successores zmarłego possessora, czyli possessorki zostawali, nie dezoluiąc, ani nad zwyczay więcey intraty nie biorąc, aż do odebrania przez nowego possessora vigore przywileiu od Krola danego, a intratę wszelką ab actu caeptae vacantiae, ad actum obięcia oney przez nowego possessora, za uczynioną przed posłanym od skarbu Litewskiego kalkulacyą, do tegoż skarbu oddać punktualnie powinni, a za dezolacye lub depaktacye, ieźliby w dobrach pokazały się, odpowiedzieć maią carentia activae vocis wszędzie, atque poena 2000 kop Lit. in Commissione ad instantiam thesauri Magni Duc. L. extendenda. Skargi o depaktacye kupcow, zwracania z traktow, y wzaiemnie do kupcow będące, y ktorekolwiek sprawy y krzywdy skarbowych interessow tyczące się, y z przyczyny commerciorum z iakiemikolwiek osobami, bądź duchownemi, bądź świeckiemi, czyli szlacheckiemi, czyli inszey kondycyi zachodzące, według porządku wpisow w regestra każdemu rekwiruiącemu wpisanych, za poprzedzaiącemi iednak pozwami, sub titulo Consilij Œconomici, to iest Kommissyi, sposobem następuiącym: my Kommissarze Rady Ekonomiczney Skarbu W. X. Lit. od Rzeczyposp. wyznaczeni: wydawać mianemi, a w własnym Grodzie, gdzie dobra pozwanego szlachcica, Starosty, lub duchownego leżą, kupca zaś in actis Civitatensibus, gdzie iego iest mieszkanie, na niedziel cztery zeznanemi, decydować, inkwizycye, kalkulacye, weryfikacye, pro necessitate et exigentia negotiorum, przez Urząd Grodzki lub Ziemski expediendas naznaczyć, przysiąg gdzie potrzeba słuchać, karę super delinquentibus, nemine excepto, wskazać, y satysfakcyą komu od kogo iakowa będzie należała, nieodwłocznie dla prędkiey sprawiedliwości handluiących nakazać, a in casu niestawania, za drugą kondemnatą, tak iakby za ostatnią, finalis executio et bonorum vel proventuum iure victi per Officium competens traditio, usque ad realem satisfactionem parti iure vincenti bydź ma, adhibito etiam adminiculo skarbu Litewskiego. Pro poenis zaś solis personalibus, spirituales personas ad iurisdictionem Spiritualem, a zakonnikow ad Superiores odsyłać maią. Forum szlachcie z Superintendentami w Kommissyi Ekonomiczney, a zaś Superintendentom z szlachtą w Trybunale Skarbowym. Także maią zapozwać ad instantiam Instigatoris W. X. Litewskiego, (ktory tym Sądom assistere powinien), wszystkich pretenduiących cełł wodnych y lądowych pro reproductione iurium, ktorzy zapozwani kiedy pokażą należyte prawa cła swoie ewinkuiące, ta Kommissya komuby one de iure należały, in bonificationem ich, gdzie go Krolewszczyzn y do Urzędow były nadane, takową kwotę ze skarbu płacić ostrzeże usque ad fata possessoris, aut abscessum iuris, iakową teraz non abusive bierze, praevia investigatione dowiedzioną. A za cła do dobr dziedzicznych należące dwudziestoletni prowent ze skarbu Rzeczypospolitey legitimo competitori, praevia secura summy, ktorey będzie należało, providenda locatione, spłaca, a te cła nazawsze zniosą. Za nadane zaś cła od Krolow y Xiążąt na fundacye duchownym, facta prius investigatione, wiele sprawiedliwie teraz czynią, taż Kommissya skarbu Litewskiego cum notitia iurisdictionis spiritualis, raz na zawsze kontrakt uczyni, et annuatim wynikaiącą summę punktualnie wypłacać będzie, a cła in perpetuum skassuie. Ieżeliby zaś prawa żadnego, albo wątpliwe y nienależyte na cła abusive wybierane ktorzy pokazali, takowe cła cum praetextuosis iuribus uchylą y skassuią, y więcey brać zakażą, sub refusione in post branych, et poena 2,000 kop przez tęż Kommissyą irroganda. Wszystkie zaś negotia et desideria skarbowe nullis exceptis, nawet stanowienie Officyalistow skarbowych, wyznaczenie im repartycyi, lub odmienienie y skassowanie onych, pluralitate votorum Consilii Oeconomici decydowane y rezolwowane być powinny, y gdzie conformis decisio wszystkich nastąpi, takowe w protokuł wpisane wszyscy podpisać maią, a gdzie rożność zdania zaydzie, tedy każdy wpisane swoie własne w protokule podpisze, dla explikacyi na potym sensus sui Rzeczypospolitey; pluralitas iednak concludet, z dozwoleniem do trzech razy wotowania od sprawy nie odchodząc; a gdyby natenczas paritas votorum nastąpiła, tedy Prezyduiący powtornie swoie votum dać ma, a do ktorey się strony przypisze, tey decyzya ważność mieć powinna; zrywaiący zaś umyślnie komplet, ma być odsądzony od funkcyi swoiey. Expens żadnych nie ma czynić nad te, ktore Rzeczpospolita opisała, (salva diminutione aut abrogatione niepotrzebnych) albo opisze, lub ktore w nieuchronney potrzebie przez Senatus Consilium mocą konstytucyi 1717 naznaczone będą. Na każdym Seymie ordynaryinym, czyli extraordynaryinym, gdy obranie Marszałka, y złączenie się Izby Poselskiey z Senatorską do powitania nastąpi, Wielm. Podskarbi Wielki Litewski, cum Consilio Oeconomico, rachunki wszelkich importancyi skarbowych, według wyższego opisu, desideria y proiekta skarbowe ku pożytkowi Rzeczypospolitey, z iakieykolwiek okoliczności ściągaiące się, ad cognitionemet resolutionem Statuum podać, et de transactis suis sprawić się ma figura Iudiciali. A iako wyznaczeni teraz Kommissarze tylko do Seymu przyszłego ordynaryinego in functione Commissoriatus zostawać maią, tak na tymże Seymie wolno będzie Rzpltey innych pluralitate votorum obrać, lub tych in parte vel in toto potwierdzić, ktorzy in functione sua od Seymu do Seymu ordynaryinego zostawać maią. A gdyby hoc interstitio ktorzy z Kommissarzow umarł, albo ad Ministerium czyli do Senatu był przeniesiony, tedy na mieyscu iago Krol IMć za radą Residentium ad latus ma innego uprzywileiowanego do czasu exspiracyi funkcyi innych Kommissarzow naznaczyć. A ktorzy na kadencyi ktoreykolwiek zasiadać będą, tedy w własnych ich sprawach in aliis subseliis przypadłych personalitatem wyciągaiących obmowa dla nich currere powinna, za ukazaną a Consilio Oeconomico attestacyą, że są actu in exercitio funkcyi. Gdyby zaś komu dowiedziono, że pod przypadnieniem sprawy in exercitio funkcyi nie był, a podstępnie dla zwleczenia sprawy obmowę wyiednał taki tysiącem kop irremissibiliter karany być ma. Zasiadaiące osoby in Consilio Oeconomico funkcyi Deputackiey, durante Commissoriatu, mieć nie mogą; a gdy tak ten, iako Senatorowie Commissarii y Podskarbi in negotiis skarbu Lit. ad vota należeć nie maią, ale tylko samę remonstrancyą interessow skarbowych uczynić mogą. Podobnież in COnsilio Oeconomico żaden z osob Kommissarskich w własney sprawie tam ex reatu, quam ex actoratu wotować nie ma, y na ustęp wyiść powinien; w czym ani suspensa, ani remissa, ex quo Commissarius, currere nie ma. Ponieważ wszystkie rządy y dyspozycye skarbu Lit. do teraźnieyszey Rady Ekonomiczney władzę Kommissyi maiącey zupełnie należeć maią; więc wszelkie prerogatywy Podskarbińskie, co do rządow y interessow skarbowych prawami opisane, wcale na tę Radę Ekonomiczną, ktora etiam sub Interregnis in plena iurisdictione et authoritate sui zostawać ma, bez żadney excepcyi wkładamy, wlewamy, y rozciągamy tak, aby W. Podskarbi W. W. X. Lit. wspolnie tylko z Kommissarzami wszelkie rządy skarbu Rzeczypospolitey, tudzież dobr y dochodow stołu Krolewskiego post facta Regis sprawował. Nie chcąc zaś aby ta publicznemu użytkuiąca dobru praca y usługa, z niemałym być musząca kosztem y omieszkaniem własnych interessow, bez przyzwoitey zostawała nadgrody; przeto mimo winney od Stanow Rzeczypospolitey wdzięczności, sto dwadzieścia tysięcy złot. Pol. (znosząc wszelkie proweniencye y obwencye Podskarbińskie zkądkolwiek, y iakimkolwiek sposobem dotąd praktykowane) teraźnieyszemu W. Podskarbiemu Lit. a zaś następcom iego po ośmdziesiąt tysięcy zło. Wielmożnym zaś y Urodzonym Kommissarzom, każdemu z nich po ośm tysięcy corocznie ze skarbu Rzpltey naznaczamy; ktore to, tak W. Podskarbi W. W. X. Lit. iako y Kommissarze, nie ryczałtem, ale na końcu każdey kadencyi takowym sposobem odbierać maią, to iest: ktorzykolwiek będą zasiadali całą kadencyą, albo poki spraw stanie, ci całą pensyą pułroczną odbierać maią, ci zaś, ktorzyby się absentowali, ad proportionem opuszczonego czasu, maią mieć tęż pensyą detrunkowaną, ktora to reszta z odtrąconey summy w kassie Rzpltey zostać powinna: a gdyby W. Podskarbi W. W. X. Lit. albo ktory z WW. y Ur. Kommissarzow ob legalitatem tylko prawdziwey choroby na kadencyą iednę, czyli więcey ziechać nie mogł, tedy in hoc solo casu za ziechaniem się na naybliższą kadencyą, gdy zechce zatrzymaną pensyą odebrać powinien poprzysiądz przed Kommissarzami supra verum sui infirmitatem, a dopiero po zaprzysiężeniu takowym, ma rehabere z skarbu tę swoię pensyą. To iednak prawo teraźnieyszych Podskarbich Wielkiego y Nadwornego Litewskich stringere nie ma. A że Ur. Podskarbi Nadw. Lit. do tey publiczney usługi iest obligowany, y według praw y prerogatyw sobie służących, (ktore in robore mieć chcemy) do dobr stołowych należy; zaczym mu także z tegoż skarbu W. X. Lit. dziesięć tysięcy zło. na rok, a drugie dziesięć z dobr ekonomicznych W. X. Lit. in summa dwadzieścia tysięcy simili cautione naznaczamy. Regentowi Skarbowemu pracę w pisaniu dekretow, y porządnym akt utrzymywaniu ponosić maiącemu (ktorego sobie wyznaczy Kommissya) pensyi dwa tysiące zło. na rok naznaczamy.
Proiekt do ustanowienia w kraiu stęplowanego papieru, iak iest pilnie potrzebny, tak tey Kommissyi, ażeby go uformowała, et plenis Statibus gotowy do roztrząśnienia podała, zalecamy.
Ta zaś Kommissya do żadnych spraw y dobr ziemskich, także do ustanowienia nowych podatkow nad teraźnieysze postanowienie, ullo penitus praetextu, iako zgoła do siebie nie należących, wtrącać się nie ma, ani też lokacyi woysk komputowych y onym płacy odmieniać (ktora według konstyt. 1717 r. zostawać ma) nie będzie mogła, ani też w żadne materye Status wdawać się żadnym sposobem, iako żadney mocy y władzy na to nie maiąca, nie powinna będzie.
Taż Kommissya Skarbowa na przyszłym Seymie, gdy Stany Rzpltey złączone będą do powitania, przy likwidowaniu się swoim okaże dochodow Rzpltey quantum, a Rzplta na ten czas przez decyzyą Stanow po złączeniu się Izby Poselskiey z Senatem, czyniąc dyspozycye swoie w materyach skarbowych, naznaczy certum fundum na zapłatę woysku W. Xtwa Lit. a podatek podymnego z dobr ziemskich szlacheckich in toto cel in parte zniesie, nie odkładaiąc do dalszego Seymu.
