Zadig czyli Los/XIV
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Zadig czyli Los |
| Pochodzenie | Powiastki filozoficzne / Tom pierwszy |
| Wydawca | Krakowska Spółka Wydawnicza |
| Data wyd. | 1922 |
| Druk | Drukarnia »Czasu« w Krakowie |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Tłumacz | Tadeusz Boy-Żeleński |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
Setok zamierzał się wybrać w sprawach handlowych na wyspę Serendib; ale pierwszy miesiąc małżeństwa, który jest, jak wiadomo, miesiącem miodu, nie pozwalał mu opuścić żony, ani też pomyśleć nawet iż mógłby ją kiedykolwiek opuścić. Prosił Zadiga, aby podjął za niego podróż. „Niestety! wzdychał Zadig, trzebaż abym jeszcze bardziej oddalał się od Astarte? ale trzeba służyć swemu dobroczyńcy“. Tak rzekł, zapłakał i ruszył w drogę.
Nie dużo upłynęło czasu od przybycia Zadiga na wyspę Serendib, a już stał się w oczach mieszkańców nadzwyczajnym człowiekiem. Był rozjemcą wszystkich sporów między kupcami, przyjacielem mędrców, doradcą szczupłej ilości ludzi którzy zasięgają rady. Król zapragnął widzieć go i słyszeć. Niebawem, ocenił całą wartość Zadiga; powziął zaufanie do jego mądrości i uczynił go swym powiernikiem. Poufałość i szacunek króla przyprawiła Zadiga o drżenie. Dzień i noc myślał o niedolach, jakie sprowadziła nań łaska Moabdara. „Miły jestem królowi, myślał; czy mnie to nie przyprawi o zgubę?“ Wszelako nie mógł się uchylić od łask Jego Majestatu; trzeba bowiem przyznać, iż Nabussan, król Serendibu, syn Nussanaba, syna Nabassuna, syna Sanbusny, był jednym z najlepszych władców Azyi, i, kiedy się z nim rozmawiało, trudno go było nie kochać.
Tego dobrego księcia wszyscy chwalili, oszukiwali i kradli: skarby jego łupiono wprost na wyścigi. Skarbnik koronny wyspy Serendib stale dawał w tej mierze przykład, a inni naśladowali go wiernie. Król wiedział o tem; zmieniał skarbnika po wiele razy; ale nie mógł zmienić przyjętego obyczaju, a mianowicie, aby dzielić dochody króla na dwie nierówne części, z których mniejsza przypadała monarsze, większa jego zarządcom.
Nabussan zwierzył Zadigowi swoje troski. „Ty, który znasz tyle pięknych rzeczy, czy nie wiesz przypadkiem, jak znaleźć skarbnika, któryby mnie nie okradał? — Niewątpliwie, odparł Zadig, znam nieomylny sposób znalezienia człowieka, któryby miał ręce czyste“. Król, zachwycony, uściskał Zadiga, i zapytał, jak się wziąć do tego. „Trzeba poprostu, rzekł Zadig, kazać przetańczyć wszystkim, którzy się zgłoszą po urząd skarbnika; który okaże w tańcu najwięcej lekkości, będzie niemylnie najuczciwszy. — Żartujesz sobie, rzekł król: to mi ucieszny sposób wybierania intendenta finansów! Jakto! twierdzisz, że ten który najżwawiej wykona piruetę, będzie, najuczciwszym i najzdatniejszym finansistą? — Nie ręczę czy najzdatniejszym, odparł Zadig; ale upewniam iż będzie to niezawodnie najuczciwszy“. Zadig mówił z taką pewnością siebie, iż król pomyślał że musi mieć jakiś nadprzyrodzony sekret w tej mierze. „Nie lubię rzeczy nadnaturalnych, odparł Zadig; ludzie i książki operujący cudami zawsze mi byli podejrzani: jeśli Wasza Wysokość pozwoli przeprowadzić próbę jaką oto podaję, przekona się sama, iż sekret mój, to najprostsza i najłatwiejsza rzecz pod słońcem“. Nabussan, król Serendibu, więcej zadziwił się słysząc iż sekret ten był rzeczą prostą, niż gdyby mu go podano za cud. „Dobrze więc, rzekł; czyń jak uważasz. — Pozwól mi działać, Najjaśniejszy Panie, rzekł Zadig; zyskasz na tej próbie więcej niż mniemasz“. Tegoż samego dnia, kazał ogłosić imieniem króla, że wszyscy, którzy chcą się zabiegać o urząd naczelnego poborcy talarów jego Wdzięcznego Majestatu Nabussana, syna Nussanaba, mają się stawić, w szatach z lekkiego jedwabiu, dnia pierwszego miesiąca Krokodyla, w królewskim przedpokoju. Zebrali się w liczbie sześćdziesięciu i czterech. Sprowadzono grajków do sąsiedniej komnaty; przygotowano wszystko jak na bal, ale drzwi do sali były zamknięte, i, aby tam się dostać, trzeba było przejść przez dość ciemny korytarz. Odźwierny udawał się po każdego kandydata i wprowadzał ich, jednego po drugim, przez korytarz, w którym zostawiano go samego na kilka minut. Król, dopuszczony do sekretu, zgromadził wszystkie swoje skarby w tym korytarzu. Skoro kandydaci znaleźli się w salonie, Jego Majestat nakazał aby rozpoczęli taniec. Nigdy nie widziano jeszcze tańca bardziej ociężałego i bez gracyi; głowy spuszczone, przygarbione krzyże, ręce przylepione do boków. „Cóż za hultaje“, rzekł pocichu Zadig. Jeden z całego orszaku stawiał kroki zręcznie, z podniesioną głową, swobodnem spojrzeniem, rozprężonemi ramiony, wyprostowanem ciałem, napiętą łydką. „Oto uczciwy człowiek! ha! dzielny człowiek!“ mówił Zadig. Król uściskał dobrego tancerza i ogłosił go skarbnikiem; wszystkich innych zaś ukarano i osądzono, najsprawiedliwiej w świecie; każdy z nich bowiem, w czasie gdy bawił w korytarzu, napełnił sobie kieszenie tak suto iż ledwie mógł chodzić. Król zasmucił się nędzą natury ludzkiej, jako iż, na sześćdziesięciu czterech, znalazło się sześćdziesięciu i trzech hultai. Ciemny korytarz nazwano korytarzem Pokusy. W Persyi, wbitoby na pal tych sześćdziesięciu trzech jegomościów; w innych krajach przeprowadzonoby dochodzenie, którego koszta pochłonęłyby trzechkrotną wartość skradzionej sumy, a które nie wróciłoby nic do szkatuły monarszej; w innem królestwie złodzieje usprawiedliwiliby się w całej pełni, i przyprawili o niełaskę owego zbyt lekkiego tancerza: w Serendib skazano ich jedynie na pomnożenie skarbu publicznego, król Nabussan bowiem był bardzo wyrozumiały.
Był również bardzo wdzięczny: dał Zadigowi więcej pieniędzy, niż kiedykolwiek jaki skarbnik zdołał ich ukraść swemu panu. Zadig obrócił je na wysłanie gońców do Babilonu, z poleceniem zasięgnięcia wieści o losie Astarty. Głos mu drżał, kiedy dawał ten rozkaz, krew spłynęła do serca, oczy przesłoniły się mgłą, blizki był omdlenia. Kuryer odjechał. Zadig patrzał jak wsiada na okręt. Wrócił do króla i, nie widząc nikogo, mniemając że jest sam, wymówił słowo miłość. „Ach, miłość, rzekł król; właśnie o to chodzi, odgadłeś przedmiot mej zgryzoty. Jakiż z ciebie wielki człowiek! mam nadzieję, że nauczysz mnie jak poznać kobietę wierną we wszelkiej próbie, tak jak mi pozwoliłeś znaleść bezinteresownego skarbnika“. Zadig, odzyskawszy zmysły, przyrzekł królowi usłużyć w sprawach miłości równie jak w sprawach finansów, mimo iż rzecz zdawała się jeszcze trudniejsza.
