Zasady mojej etyki
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Zasady mojej etyki |
| Pochodzenie | Upominek. Książka zbiorowa na cześć Elizy Orzeszkowej (1866-1891) |
| Wydawca | G. Gebethner i Spółka, Br. Rymowicz |
| Data wyd. | 1893 |
| Druk | W. L. Anczyc i Spółka |
| Miejsce wyd. | Kraków – Petersburg |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cała część II Cały zbiór |
| Indeks stron | |
Posiłkując się rachunkiem prawdopodobieństwa uwidocznić można zasadę treści następującej:
„Choćbyśmy usunęli wszystkie przyczyny popełniania błędów, pewne, nie zdołamy wszakże usunąć ich przyczyn niepewnych, od których już zabezpieczyć się nie można“.
Gdyby więc jakaś istota, obdarzona nawet wysokiej potęgi rozumem, skierowała wszystkie jego siły ku temu, by uniknąć popełniania błędów, zdołałaby zaledwie zniweczyć ich przyczyny pewne, nie uwalniając się bynajmniej od popełniania błędów losowych.
Przeciwnie, istota obdarzona uczuciem podniosłem, zgadując pod wpływem tegoż właściwe drogi, może się kierować tak szczęśliwie, że przyczyny błędów niepewne równoważyć się będą z temi właśnie ich przyczynami pewnemi, które występują czynnie, o ile rozum zachowuje się biernie; skoro zaś przyczyny błędów wynikowe z niepewnych i pewnych są żadne, błędy będą również żadne.
Stosując powyższe wywody do człowieka, spostrzegamy łatwo, że możność osiągnięcia doskonałości daną by była tylko temu, ktoby godził wymagania rozumu z pragnieniami uczucia, lub nawet i temu, ktoby kierował się samem uczuciem, ale nigdy człowiekowi, kierującemu się wyłącznie rozumem.
Determiniści, jako zwolennicy wyłącznego panowania rozumu, zasady swojej etyki gruntują na wynikach nauk przyrodniczych. Wolno mi też było, w zasadach mojej etyki, opierać się na wynikach rachunku prawdopodobieństwa, nauki nie mniej godnej uznania od nauk przyrodniczych, a może wyższej o tyle, że obejmującej obie dziedziny przyczyn: pewnych i niepewnych, i wolnej od przygodnych hypotez.
