Zielnik lekarski/69
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Zielnik lekarski |
| Podtytuł | Zastosowanie, opis botaniczny i uprawa najważniejszych polskich roślin lekarskich |
| Wydawca | Księgarnia J. Przeworskiego |
| Data wyd. | 1938 |
| Druk | Zakł. Druk. F. Wyszyński i S-ka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
 Galeria grafik w Wikimedia Commons
| |
_z69.png)
B. — Mieszaniec kilku gatunków. Korzenie rozgałęzione, zgrubiałe w węzłach. Łodyga ostrokanciasta, prosta, wysokości od ½ do 1 m, często z nabiegiem czerwono-brunatnym; pokryta, zwłaszcza na kantach, szczecinowatymi włoskami. Liście ciemno-zielone, szypułkowe, szerokie, jajowato-podługowate, po bokach ostro piłkowane, na końcu krótko zaostrzone. Kwiaty liliowe zebrane w nibykłosie przeszło po 20; dolne rzadkie, górne mocno skupione. Kielich kropkowany, fioletowo-czerwony. Rurka kwiatowa biaława. Rozłupki okrągłe, bardzo drobne. Smak kamforowaty, początkowo podniecający i rozgrzewający, następnie mile chłodzący. Zapach mocno balsamiczny.
Uprawia się w ogrodach, zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych Ameryki, Anglii, Kanadzie, Japonii.
KWITNIE od czerwca do sierpnia.
SKŁADNIKI: Olejek lotny pieprzno-miętowy, kwas garbnikowy, gorzknik wyciągowy.
DZIAŁANIE pobudzające trawienie, kojące, napotne, rozgrzewające, wiatropędne.
UŻYTEK z naparu liści, często też z całego ziela, wewnętrznie celem pobudzenia apetytu, uspokojenia bicia serca u osób osłabionych chorobami, usunięcia przykrego zapachu z ust (pić pół na pół z winem przez kilka dni po filiżance), wzmocnienia trawienia, przy wymiotach, kolkach, wzdęciach, bólach brzucha i rozwolnieniach, zatrzymaniu miesiączki. Odwaru liści z sokiem cytrynowym używa się celem zatamowania krwotoków płucnych. Herbata z mięty pita codziennie z rana i wieczorem po filiżance z cukrem lub bez, wzmacnia trawienie i poprawia cerę. Herbatę robi się, biorąc 10 do 15 gr liści na litr wody.
O wiele silniej od mięty działa wydestylowany z rośliny olejek miętowy (Oleum Menthae piperitae). W cukierkach (pastylkach) miętowych używa się go wewnętrznie dla wzmocnienia przy nudnościach i zawrotach głowy. Olejek miętowy posiada własności dezynfekcyjne i silnie rozgrzewające. 3—5 kropli olejku na cukrze lub wodzie używa się przeciw wymiotom i cierpieniom podbrzusza. Cukierki miętowe łagodzą kwasy żołądkowe i usuwają zgagę.
Nastój ziela służy też do orzeźwiających i wzmacniających kąpieli, jako też uspakajających lewatyw.
Dr Walser przepisuje na dolegliwości w trawieniu, kolki żołądkowe i maciczne następujący środek: 2 części mięty, 1 część anyżu, 3 części skórki pomarańczowej zalać litrem mocnej żytniówki i wlać do butelki.
Zewnętrznie używa się olejku miętowego przeciw migrenie (pocierać nim czoło lub skroń) jako też przeciw nerwobólom, zwłaszcza zębów. Jest to również znakomity dodatek do kąpieli. Wytwarzany z olejku mentol działa znieczulająco.
Ks. Kneipp radzi przeciw silnym bólom głowy przywiązywać do czoła liście miętowe, co powoduje ukojenie i ulgę.
UPRAWA: Mięta jest jedną z najważniejszych roślin lekarskich; zużywa się ją w wielkich ilościach i uprawia w Anglii, Francji, Niemczech, Japonii i Ameryce na ogromnych plantacjach; przerabia się ją na olejek miętowy i mentol. Uprawa mięty jest bardzo prosta. Wystawa powinna być ciepła, ziemia nieco wilgotna, aby rośliny podczas skwaru nie cierpiały od suszy. W lata wilgotne, zbiory mięty są większe; nie tylko deszcz, ale nawet wilgotne powietrze w pobliżu jezior, stawów, rzek sprzyja wzrostowi mięty. Ziemi potrzebuje urodzajnej, chociaż nie udaje się tylko na ciężkiej glinie, suchym piasku i płytkiej glebie wapiennej; nawozu dawać pod nią nie można. Pulchna, wolna od chwastów, lekka ziemia ogrodowa najlepiej nadaje się pod plantację mięty. Jako nawóz daje się: szlam z wód o gliniastym dnie, popiół drzewny i przetrawioną mierzwę. Dobrze jest przygotować specjalny kompost z odpadków ze śmietnika, popiołu, pomiotu ptasiego, błota z ulicy i wapna; dobrze przerobiony kompost, zalewany gnojówką, znakomicie podnosi wzrost mięty. Ze sztucznych nawozów nadają się: kainit (w ogóle nawozy potasowe) i saletra chilijska. Ziemię nawiezioną należy płytko zorać w jesieni; na wiosnę głęboko, dokładnie rozpulchnić ciężkimi bronami i oczyścić z chwastów. Rozmnażanie odbywa się wyłącznie z odrostków (rozłogów).
Odrostki sadzi się rzędowo co 15—25 cm, dobrze obciska i podlewa. Hodowla polega na wypielaniu chwastów i spulchnianiu w miarę potrzeby ziemi. Gdy tylko mięta zacznie podrastać trzeba ją starannie okopać i usunąć chwasty, w przeciwnym razie zielsko zmieszane z miętą zanieczyści wydobywany z niej olejek. Około połowy czerwca przed zakwitnieniem następuje zbiór (ściśle, gdy łodyga osiągnie 15—20 cm wysokości). Suszyć w cieniu, w silnym przewiewie.
Plantacja wydaje zbiory przez dwa lata; później zbiór jest o wiele mniejszy i towar zawiera mniej olejku. Sprzęt odbywa się w miarę odrastania roślin.
Rolnicy uskarżają się często na wymarzanie mięty, zwłaszcza zaś ci, którzy uprawiają miętę okrągłolistną, soczystą, mało zakorzeniającą się, tzw. angielską. Ten gatunek mięty rzeczywiście łatwo wymarza. W polskich warunkach klimatycznych zalecana jest uprawa mięty pieprzowej ostro — albo szerokolistnej, posiadającej silne i twarde korzenie, sztywne, stojące, mocno rozgałęzione łodygi oraz wąskie, ostro zakończone, silnie aromatyczne liście. Gatunek ten nie wymarza wcale i daje miętę lepszą od angielskiej (Biegański).
Do wyprodukowania jednego kilograma olejku trzeba 325 kilogramów suchej rośliny.
CENA: 100 kg liści (Folia Mentae pip.) 200—220 zł.
