Życia Zacnych Mężów na wzór Plutarcha/Porównanie Teodoryka z Saladynem
| <<< Dane tekstu >>> | ||
| Autor | ||
| Tytuł | Życia Zacnych Mężów na wzór Plutarcha | |
| Rozdział | Porównanie Teodoryka z Saladynem | |
| Pochodzenie | Dzieła Krasickiego dziesięć tomów w jednym | |
| Wydawca | U Barbezata | |
| Data wyd. | 1830 | |
| Miejsce wyd. | Paryż | |
| Źródło | Skany na Commons | |
| Inne | Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI 
| |
| ||
| Indeks stron | ||
Greków duma, a zatem zbyt wielkie o sobie rozumienie nadawało wszystkim, oprócz nich, dzikość : że zaś ta i do Rzymian rozciągała się, dał poznać Pirrus, gdy postrzegłszy szyk i zwrotność ich wojska, rzekł : « Tych dzikich ludzi nie dzikie postępowanie. » Lubo pod następcami Konstantyna cień tylko dawnej Greków wytworności ukazywał się, a w grubej niewiadomości zostawali w czasach krucyat Europejczykowie; jednakże dawne przesądy utrzymały swoję wziętość, i jak wódz Ostrogotów, równie przywódca Saracenów, mniej sprawiedliwem znamieniem dzikości, upośledzonemi zostali. Pierwsze więc ztąd w porównaniu między nimi podobieństwo, choćby i było w istocie, nie tylko że nie podli, ale owszem największym jest zaszczytem. Gdy albowiem sami sobie winni wielkość swoję, przechodzą tych, którym przykład i wychowanie dawało sposobność do jej dojścia.
Z rodu Amalów znamienitego u Gotów Teodoryk pochodził, i następstwem po ojcu osiadł połowy narodu, nie tak jedynowładztwo, jak dostojeństwo najwyższe. Nie zaszczycał się takową rodowitością Saladyn, lubo ojciec jego Ajub, mąż nie tylko w sprawach rycerskich, ale i w radzie biegły, posiadał wysokie urzędy, i u Nuradyna prawego szacownika cnoty i zasług, zyskał niepospolitą wziętość. Lubo naród Ostrogotów do wojny tylko przyzwyczajony, innego poloru nie znał, szczęśliwem zdarzeniem Teodoryk, dany w rękojmią Leonowi cesarzowi, zyskał ćwiczenie u Greków. Ci lubo w owych czasach równać się z dawnemi nie mogli, jednakże w powszechnej niewiadomości, zachowywali jakieżkolwiek reszty dawnej wziętości i sławy przodków swoich. Lubo Arabów i Saracenów kładła w liczbie barbarzyńców dziksza poniekąd Europa, nie dawali się jednakże oni w nauce i kunsztach wyprzedzać od tych, którzy niemi gardzili. Bagdad, Kair, Damaszek, siedliskami były kunsztów i nauki : w ostatniem, z tych miast wychowany Saladyn, kochał się w ludziach uczonych, bo się znał na ich wartości : i co twierdzili o Teodoryku niektórzy pisarze, jakoby pisać nie umiał, żaden tego nie śmiał powiedzieć o Saladynie.
Lennikiem był Greków Teodoryk, namiestnikiem i wychowańcem Nuradyna Saladyn. W niewdzięczności podobni, powstali przeciw tym, którym podlegać należało, a łącząc z podstępem chytrość, nieznacznie doszli zamierzonego celu; Saladyn czcze tylko okazując posłuszeństwo, Teodoryk hołdowniczym sposobem nabywając prawa do Włoch, a stawszy się tamtejszych krajów dzierżycielem, nie czyniąc zadosyć przyrzeczeniu swojemu.
W rycerskich dziełach zdaje się przenosić niepokonany Teodoryk wielokrotnie zwyciężonego Saladyna : mniej jednak miał zwrotności, z której ten i zwyciężony korzystać umiał, zwłaszcza wówczas, gdy wchodząc w ugodę z Margrabią Montferatu, rozdwoił siły Chrześciańskie; a gdy te zwłoką coraz bardziej zmniejszać się poczęły, przywiódł Rycharda zwycięzcę swojego do zawarcia przymierza, w którem, zamiast straty, w dzierżeniu się zdobytego kraju utwierdził.
Miłość poddanych nie na oświadczeniach zasadzali, ale dobroczynnemi względami dawali jej dowody. Nie powiększył tych, które zastał podatków Teodoryk; częstokroć brać nie chciał dawanych Saladyn. Nie tylko zaś umierając wszystko, co się do skarbu należało, darował, (wówczas albowiem datek rzeczy, których użyć nie możemy, zmniejsza się i cenę traci), ale za życia tak miał być dobroczynnym, iż według świadectwa współczesnych pisarzów, nic się prawie z pieniędzy po jego śmierci nie zostało. Możeby się zdawała szkodliwą krajowi takowa rządcy rozrzutność : ale kto nią serca poddanych zniewoli, niedostatku bać się nie powinien.
Rozpostarcie nauk i w nich wydoskonalenie, zatrudniało ich wspólnie : ztąd za ich czasów znacznie się wzmogły, zwłaszcza, gdy ludzie uczeni byli w poważeniu.
Rozsądek wielki pokazali w wybieraniu namiestników, tak cywilnych, jak wojskowych. W tem szczęśliwszy Saladyn, iż ich po większej części w rodzie swoim znalazł; ale przechodzi go Teodoryk lepszym jeszcze wyborem; ustąpić jednak pierwszeństwa Saladynowi powinien, gdy ten nie tylko za życia, ale i po śmierci hojnie, usługi sobie i krajowi czynione, nagrodził. Teodoryk śmiercią Symmacha i Boecyusza, przy końcu życia sławę czterdziestoletniego panowania skaził.
Upodlili zwycięzki oręż zabójstwem, Teodoryk Odoakra, Saladyn Arnolda : ale ten lubo nieprzyzwoicie, bo własną ręką, zdrajcę ukarał : Teodoryk z zabójstwem złączył zdradę, wśród uczty zabiwszy tego, któremu odbierając panowanie, życie zabezpieczył.
Rzadkim zwłaszcza w wojownikach tamtejszych czasów przykładem, gwałtownej śmierci uszli. Saladyn powszechnie od swoich żałowany. Teodoryk po nadwerężonej sławie, strawiony zgryzotą, tej ostatniej pociechy przy zgonie nie doznał.
