Babu z Najandżur/I
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Babu z Najandżur |
| Pochodzenie | Głodne kamienie |
| Wydawca | Wydawnictwo Polskie |
| Data wyd. | 1923 |
| Druk | Poznańska Drukarnia i Zakład Narodowy T.A. |
| Miejsce wyd. | Lwów — Poznań |
| Tłumacz | Jerzy Bandrowski Charles Freer Andrews |
| Tytuł orygin. | নয়নজোড়ের বাবুরা The Babus of Nayanjore |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst Cały zbiór |
| Indeks stron | |
Babu z Najandżur byli kiedyś sławnymi obywatelami ziemskimi. Byli znani ze swej książęcej rozrzutności. Odrywali szorstki kant od swego muślinu z Dakki, ponieważ im drapał skórę. Mogli wydać tysiące rupij na wesele kotki. Opowiadają o nich, że przy jakiejś nadzwyczajnej uroczystości jeden z nich kazał zapalić niezliczoną ilość lamp, aby zamienić noc w dzień, a naśladując promienie słońca, kazał spuszczać z góry srebrne nici. Było to w czasach przed wielkim potopem. A potem przyszedł potop. Linja spadkobierców w rodzie staromodnych Babu z książęcemi nawyczkami nie mogła być długa. Jak w lampie, w której płonie zbyt wiele knotów, tak i tu: Oliwa w krótkim czasie wypaliła się i światło zgasło.
Sąsiad nasz, Kailas Babu, był ostatnim potomkiem tej wygasłej świetności. Zanim zdążył doróść, rodzina jego już doszła prawie do najniższego swego upadku. Kiedy jego ojciec umarł, rozwinęła jeszcze raz całą swą olśniewającą wspaniałość podczas pogrzebu, poczem ogłosiła bankructwo. Majątek sprzedano, aby spłacić długi. Pozostały szczupły zapas gotówki stanowczo nie wystarczał na podtrzymywanie dawnych świetnych tradycyj rodzinnych.
Kailas Babu opuścił Najandżur i przeniósł się do Kalkutty. Syn jego nie bawił długo na tym padole zamierzchłej świetności. Umarł, osierociwszy jedyną córkę.
W Kalkucie jesteśmy sąsiadami Kailasa Babu. Szczególnym zbiegiem okoliczności rodzina nasza jest zupełnem przeciwieństwem jego rodziny. Ojciec mój zdobył majątek własną pracą i całą jego dumę stanowiło zawsze, że nigdy nie wydał ani grosza więcej, niż było trzeba. Odzieżą jego była odzież robotnika i takież same były ręce. Nie kusiło go bynajmniej zyskać sobie zapomocą rozwinięcia rozrzutnego przepychu tytułu „Babu“, a ja, jego jedyny syn, jestem mu za to wdzięczny. Dał mi możliwie jak najlepsze wychowanie i wykształcenie, tak, że mogłem sam utorować sobie drogę w świecie. Nie wstydzę się też zupełnie faktu, że wybiłem się własnemi siłami. Szeleszczące banknoty w mej kasie są mi milsze od długiego rodowodu w pustej szkatule.
Zdaje mi się, że to było przyczyną, dla której gniewałem się, ile razy widziałem, jak Kailas Babu pobiera wysokie przekazy z publicznego kredytu swej dawno minionej chwały Babu. Wyobrażałem sobie, że patrzy na mnie zgóry dlatego, iż mój ojciec przyszedł do pieniędzy dzięki własnej pracy.
Muszę tu zaznaczyć, że, oprócz mnie, nikt nie był nieżyczliwie dla Kailasa Babu usposobiony. I istotnie, trudno byłoby znaleźć spokojniejszego i niewinniejszego od niego człowieka. W radości czy w cierpieniu pojawiał się zawsze ze swemi dobrotliwemi, pełnemi współczucia, drobnemi grzecznostkami. Brał udział we wszystkich uroczystościach i religijnych obrzędach swych sąsiadów. Jego serdeczny, życzliwy uśmiech witał starych i młodych. Uprzejmość, z jaką dowiadywał się o wszystkie szczegóły życia rodzinnego, była niewyczerpana. Przyjaciele, którzy go spotykali na ulicy, musieli mu pozwolić wziąć się za guzik i zasypać całym szeregiem pytań mniej więcej tego rodzaju:
— Mój drogi przyjacielu, jakże się cieszę, że pana widzę! Jakże się panu powodzi — dobrze?! A jak się powodzi Szaszi? A cóż dziadzio — zdrów! — Pomyśl pan tylko, słyszałem niedawno, że syn Madha ma gorączkę! Czy nie wie pan, jak się ma? Ale Hari Czaran Babu dawno już nie widziałem: spodziewam się przecie, że nie chory. A co robi Rakkhal? I — e — e — jakże zdrowie pańskich pań?
Kailas Babu nosił się zawsze nienagannie czysto i schludnie, mimo iż zapas jego ubrań był w najwyższym stopniu ograniczony. Miał zwyczaj codzień wietrzyć starannie na słońcu swe koszule, kamizelki, kaftany i spodnie wraz z pościelą i małym kobierczykiem, na którym zwykle siadywał. Wywietrzywszy je, trzepał, czyścił szczotką i wieszał na wieszadle. Nieliczne meble, jakie posiadał, nadawały małemu pokojowi zupełnie przyzwoity wygląd i kazały się domyślać, że gospodarz ma, na wypadek potrzeby, niewątpliwie jakąś rezerwę. Często, kiedy Kailas Babu nie miał obsługi, zamykał na jakiś czas swój dom. Wówczas prasował swe rzeczy i sam spełniał różne inne obowiązki służby. A potem otwierał znowu drzwi swego domu i przyjmował przyjaciół.
Mimo, że Kailas Babu, jak to już przedtem powiedziałem, stracił swój cały majątek ziemski, to przecież pozostało mu w spadku kilka odziedziczonych przedmiotów. Była tam srebrna kadzielnica, filigranowa flaszeczka z olejkiem różanym, mała złota tacka, stary, kosztowny szal i staromodny kostjum paradny z pradziadowskim turbanem. Przedmioty te udało mu się z ciężkim trudem wydrzeć z pazurów lichwiarzy. Przy każdej nadarzającej się sposobności popisywał się niemi i starał się w ten sposób podtrzymać sławną na cały świat świetność Babu z Najandżur. W gruncie rzeczy najskromniejszy człowiek na świecie, uważał za najświętszy obowiązek wobec swego stanu, zaznaczać bezustannie w codziennej rozmowie swą dumę rodową. Przyjaciele jego dobrodusznie go w tem przekonaniu utwierdzali i nieraz się tem doskonale bawili.
Sąsiedzi nawykli wkrótce nazywać go swym Thakur Dada[1]. Gromadami pojawiali się w jego domu i wysiadywali tam całemi godzinami. Aby go nie narażać na wydatki, któryś z przyjaciół przynosił mu trochę swego tytoniu, mówiąc:
— Thakur Dada, dziś rano przysłano mi w podarunku tytuń z Gaja. Proszę, niech pan przyjmie tę szczyptę i niech pan spróbuje, czy panu będzie smakował.
Thakur Dada przyjmował i stwierdzał, że tytuń jest doskonały. Następnie opowiadał o świetnym tytuniu, jaki dawniej palono w Najandżur, po siedem talarów uncja.
— Może — zwykł był mawiać — może pan zechce skosztować? Mam jeszcze trochę tego tytuniu i mogę go zaraz przynieść.
Każdy wiedział, że, jeśliby go o to poproszono, klucz od szafy z pewnością się zagubi lub też że Ganesz, stary sługa rodziny, gdzieś go w jakiś sposób zapodział.
— Nigdy niewiadomo — mawiał wówczas — co się dzieje z rzeczami, gdy wpadną w ręce służby. Niktby nie uwierzył, co to za gamoń z tego Ganesza, ale ja nie mogę się zdobyć na to, aby go odprawić.
Ze względu na rodzinę Ganesz brał bez szemrania całą winę na siebie.
A wtedy odzywał się zwykle któryś z gości:
— Niech pan już da spokój, Thakur Dada. Proszę, niech pan już nie szuka. Ten tytuń, który palimy, jest bardzo dobry. Tamten byłby może za mocny.
Thakur Dada z westchnieniem ulgi siadał znowu na swojem miejscu i rozmowa toczyła się dalej.
Kiedy się goście zaczynali żegnać, Thakur Dada wprowadzał ich zwykle aż do drzwi, a w progu mówił:
— A propos, kiedy panowie wszyscy przyjdziecie do mnie na obiad?
To ten, to ów odpowiadał na to:
— Wątpię, aby to było możliwe w najbliższym czasie, Thakur Dada. Kiedyś później wspólnie ustanowimy dzień.
— Doskonale! — brzmiała odpowiedź — Bardzo dobrze. Będzie nawet lepiej, jeśli odłożymy to do pory deszczowej. Tak obfity obiad, jaki ja mam zamiar panom dać, mógłby przy tej pogodzie nie wyjść na zdrowie.
Ale kiedy przychodziła pora deszczowa, unikano starannie przypomnienia mu jego obietnicy. Nawet gdy się o tem zgadało, któryś z przyjaciół dobrodusznie zwracał uwagę, iż wychodzenie z domu podczas tak ulewnego deszczu jest przecie rzeczą bardzo niewygodną i że byłoby znacznie lepiej poczekać, póki pora deszczowa nie minie. I tak szła zabawa dalej.
Jego ubogie mieszkanie było stanowczo za małe w stosunku do jego stanowiska, to też my wszyscy wraz z nim narzekaliśmy na to. Przyjaciele jego zapewniali go, że najzupełniej rozumieją trudności, jakie napotyka; prawie niepodobna znaleźć przyzwoity dom w Kalkucie. Od lat już wszyscy oglądali się za domem, któryby mu odpowiadał, nie potrzebuję jednak dodawać, że żaden z przyjaciół nie był tak nierozumny, aby go znaleźć. Thakur Dada mówił wówczas z pełnem rezygnacji westchnieniem:
— Tak, tak, zdaje mi się, że będę już musiał poprzestać na tym domu!
A następnie dodawał z wesołym uśmieszkiem:
— A swoją drogą nie potrafiłbym się już rozstać ze swymi przyjaciółmi. Muszę być niedaleko nich. To wszystko wynagradza.
Do pewnego stopnia bardzo żywo temu wszystkiemu współczułem. Niechęć moja pochodziła właściwie stąd, że w oczach młodego mężczyzny głupota uchodzi za największą zbrodnię. Otóż Kailas Babu nie był wcale głupi w prawdziwem znaczeniu tego słowa i w zwykłych, codziennych interesach chętnie zasięgano jego rady. Ale jak tylko zaczynał opowiadać o Najandżur, to, co mówił, pozbawione było wszelkiego zdrowego rozsądku ludzkiego. Ponieważ skutkiem przyjacielskiej, w duchu bawiącej się tem wszystkiem pobłażliwości, nikt jego niemożliwym twierdzeniom nie przeczył, zupełnie puszczał swej fantazji wodze. Gdy ktoś w jego obecności opowiadał sławną historję Babu z Najandżur, nie szczędząc śmiesznej przesady, on brał wszystko na serjo i ani na chwilę nie wątpił, że wszyscy niezłomnie w to wierzą.
