Illustrowany przewodnik do Tatr, Pienin i Szczawnic/39
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Illustrowany przewodnik do Tatr, Pienin i Szczawnic |
| Podtytuł | pisał i illustrował Walery Eljasz |
| Wydawca | J. K. Żupański |
| Data wyd. | 1870 |
| Miejsce wyd. | Poznań |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
W dolinie św. Antoniego na wstępie do rdzenia Pienin, stoją szczątki klasztoru Kartuzów, zbudowanego na obszarze wsi Lechnicy naprzeciw szczytu zwanego Koroną. Lud klasztór ten nazwał Czerwonym Klasztorem od dachówek, któremi był pokryty. Dunajec (1378‘[1]) odtąd wciska się między wyniosłe wapienne skały, wznoszące się do 2000 stóp, tworząc cudne łożysko dla wód tatrzańskich.
Minąwszy piękne cieniste lipy przychodzi się na drogę, gdzie od wschodu stoją zabudowania; w ich podwórzu na lewo jest karczma, a na prawo przez bramę idzie się do klasztoru, a dalej do kościoła. Wszystko tu opustoszałe, ale pozamykane, dla obejrzenia szukać trzeba po wszystkich budynkach klucznika od tych zabytków, a często napróżno. Powstanie tego klasztoru wiąże się z pierwszym napadem Tatarów, gdy przed tą dziczą Sasi spizcy na górze Hledonie okopali się i tam, chroniąc życie i mienie, trzy lata przesiedzieli, od czego górę tę nazwano Górą Schronienia. Straszne nieszczęścia od Tatarów doznane zwróciły umysły ludzkie ku Bogu, wzniecając pogardę dla świata. To zrodziło w ogóle chęć do życia pustelniczego, wielu poczęło stawiać sobie pustelnie na owej Górze Schronienia, a w końcu, za staraniem wszystkich parafij kapituły Spizkiej, stanął roku 1303. klasztór Kartuzów, których reguła odpowiadała duchowi owego czasu. Z początku żyli ci pustelnicy z jałmużny i pracy własnej w swoich ogródkach, lecz później uposażyli ich hrabiowie na Niedzicy wsią Lechnicą, gdzie im nawet r. 1319. Kokosz, syn Rykolfa z Berzewicy, zbudował klasztór, przezwany później Czerwonym Klasztorem. Następcy Kokosza wzbogacali coraz więcej Kartuzów, do czego się przyczynili także królowie polscy, Ludwik, Jadwiga i Jagiełło.
Wśród tego Hussyci napadli r. 1425. Czerwony Klasztór, złupili go; r. 1433. znowu nowa zgraja tych sekciarzy napadła tutejszy klasztór i zrabowała go do szczętu.
W 16. wieku, w czasie wojny Zapoliego z Ferdynandem cesarzem, ucierpiał Klasztór Czerwony bardzo dużo, a w końcu go luteranizm dobił. Przy burzeniu ówczesném klasztorów, najprzód w tych stronach padł ofiarą klasztór na górze Hledonie; pustelnicy z niego schronili się do Czerwonego Klasztoru, lecz ich i tu dosięgniono i obrabowano r. 1545.
Odszczepieństwo przybrało tu wielkie rozmiary, przechodzili na wiarę Lutra prałaci, księża a i zakonnikom się to spodobało, że tylko niewielu z Kartuzów pozostało w Czerwonym Klasztorze, ci, chociaż w nędzy, dotrwali do r. 1565., gdy ich przemocą zniesiono i rozpędzono. Starych, co nie mieli sił wlec się gdzieś w świat, pozostawiono w klasztorze, gdzie powoli wymarli, a młodym kazano wracać do swoich krajów. Po zniesieniu zakonu dostał się r. 1569. klasztór z dobrami w świeckie ręce, a za Jana Kazimirza dzierżył je znany nam z najazdu na Polskę Rakocy.
R. 1700. kupił te posiadłości Władysław Matyaszowski, biskup Nitrzański, i darował je Kamedułom. Ci nowi pustelnicy przezwali Czerwony Klasztór Pustelnią Górą Korony (eremus montis coronae), założyli tu szpital, lecz r. 1782. doczekali się zniesienia w skutek dekretu cesarza Józefa, a dobra ich wcielono do funduszu religijnego, bibliotekę i sprzęty kościelne pozabierano do różnych kościołów.
R. 1820. klasztory niegdyś Kartuzów i dobra oddano kapitule obrządku greckiego w Preszowie, a w ochronionych jeszcze salach Czerwonego Klasztoru duchowni unici odbywają swoje soborowe zjazdy.
