Litwa za Witolda/1420
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Litwa za Witolda |
| Podtytuł | Opowiadanie historyczne |
| Wydawca | Towarzystwo Wydawnicze |
| Data wyd. | 1850 |
| Druk | Józef Zawadzki |
| Miejsce wyd. | Wilno |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
Spodziewany wyrok cesarski w sprawie Zakonu z Polską i Litwą, w roku tym ogłoszony został, i okazał się całkiem stronniczym dla Krzyżaków. Posłowie polscy i litewscy, pruscy, legaci papiezcy, arcybiskup Medjolanu, oczekiwali na cesarza we Wrocławiu. Wyrok ogłoszony wprędce, co do Litwy zawierał potwierdzenie traktatu Toruńskiego, z zachowaniem dla Zakonu kraju, między Niemnem dolnym a granicą dawną Żmudzi, od morza do ujścia w Niemen rzeczułki Rodawy. Litwie zostawała Żmudź za lewym brzegiem Rodawy, a za lewym Niemna linją prostą od ujścia do Sudawij i miejsca Gewken; ale do życia tylko Witolda i króla Polskiego. W krajach tych, nowych zamków wznosić wzbroniono.
Nie lepszém było rozstrzygnienie sporu z Polską; o czém gdy wieść przyszła do króla, bawiącego w Litwie, mocno się tém zmartwił, że ledwie Witold frasunek potrafił uwagami swemi rozpędzić. Za jego poradą, wysłani zaraz z protestacją i żałobą posłowie do cesarza, Zbigniew Oleśnicki znany z popędliwości i gwałtowności charakteru, i sekretarz Witolda niejaki Cebulka Polak herbu Cielepele (czyli Pień). Posłańcy ci tak ostro stawili się cesarzowi, że gdyby nie przytomni biskupi, cesarz byłby ich kazał oknem powyrzucać lub w Odrze potopić, jak powiadał. Zagrozili mu wojną, zagrozili przymierzem z pogany, do którego zmuszeni być mogli, u nich szukając pomocy dla odzyskania swéj własności.
Wapowski mowy Oleśnickiego przed cesarzem i Mikołaja Cebulki przywodzi; ostatni nie powtarzając wyrzutów, jakie uczynił Zbigniew, dodał tylko od Witolda: — Gdy cię cesarzu los wyniósł na takie wysokie w świecie dostojeństwo, dziwi to niezmiernie pana mego W. X. litewsk. że jego z bratem królem Polskim, z dziedzictwa ich przodków wyzuć zamierzyłeś pod pozorem przyjaźni, nie mogąc tego dokazać orężem. Niepomny ani na przymierza, ani na przyjaźń, ani na gościnność, ani na przysięgę, ani na Boga Najwyższego którego imienia tylekroć napróżno wzywałeś, haniebnie łamiesz i gwałcisz obietnice swoje, tak często obu panującym powtarzane. Widząc Witold tak niestateczny i zmienny twój umysł, woli mieć cię jawnym wrogiem, niż zmyślonym i wątpliwym przyjacielem, gdyż tą niepewną i chwiejącą się przyjaźnią, więcéj jemu i bratu jego Władysławowi zaszkodzić usiłowałeś, niż kiedykolwiek wstępnym bojem zaszkodzić byś mógł. Odsyła ci więc Witold twoje przymierza, wraca twoję przyjaźń: radzić sobie własnym rozumem będziemy, aby rzeczpospolita Polska i Litwa od zdradliwych wrogów i udanych przyjaciół nie poniosła uszczerbku.
Zygmunt w popędliwym pomiarkowawszy się gniewie, obiecał wreszcie przysłać posłów dla układów.
Jezdził potém jeszcze biskup poznański do cesarza, domagając się poprawy niektórych punktów, a mianowicie granic Żmudzi, którą Niemnem dolnym od Pruss, od ujścia Szeszuppy aż do morza, odgraniczoną mieć żądano. Cesarz bez Krzyżaków uczynić tego nie chciał, a legaci papiezcy stronni dla nich, dopilnowali, aby nic na szkodę Zakonu, którym się opiekowali, nie uczyniono.
W. Mistrz mimo przygotowań wojennych Witolda, starał się, dowiedziawszy o powszechnych w kraju życzeniach pokoju, zawiązać stosunki przyjaźniejsze z W. xięciem i przezeń działać na króla.
Król tymczasem spełnił choć w części wyrok uciążliwy, wolność handlu dla Prusaków, w kraju swym ogłosił i oddawał zamek Juszyniec; Witold tylko sam, jako obrońca Żmudzi występując, opierał się sądowi. Długim listem wyłożył cesarzowi powody, dla których przyjąć wyroku jego nie mógł: «Kraj ten, pisał, jest naszym spadkiem dziedzicznym, tak jak i Litwa, z którą składał i składa jedność, językiem i obyczajami poświadczoną, imieniem samém kraju dowodzącą się (Terra Samaytarum est et semper fuit unum et idem cum terra Lituanie, nam unum ydeoma et uni homines, sed quia terra Samaytarum est terra inferior ad terram Lithuanie, ideo Szemoyth vocatur, quod in Lithuaniam terra inferior interpretatur. Samayte vero Lithuaniam appellant Auxstote, quod est terra superior respectu terre Samaytarum. Samayte quoque omnes se Lithuanos ab antiquis temporibus et nunquam Samaytas appellabant et propter talem idemplitatem in tytulo nostro nos de Samaycia non scribimus, quia totum unum est terra una et termines uni).»
— Cesarz, pisał daléj Witold, wyrokiem swym powiada, że nie godzi się Zakonowi kraju tego krwią i potem zdobytego wydzierać, ale tak nie jest, bo Zakon kraj ten pochwycił przemocą, a jeśli go posiadał czas jakiś, to za dobrą wolą i zgodą Witolda. Cesarz nie zważał na to, że Krzyżacy są obcemi przybyszami z Niemiec, którzy Prusami owładli, a teraz ośmielają się dziedziców tych państw własnych i posiadaczy prawych wyganiać. Nakoniec, dodawał, nie opisywałem się na sąd Wrocławski, anim do opisu mojéj pieczęci przykładał; możesz więc mnie tyczący się wyrok osobno wydać i zmienić; lecz to pewna, że w żadnym razie z posiadłości moich nic nie ustąpię, (In curia venerationis Bersti feria 11 post dom. Oculi 1420). Cesarz odpowiedział na to, że w sądzie swym żadnemi się względy nie powodował, a winą jest króla i W. xięcia, jeśli się po jego przyjaźni więcéj niż sprawiedliwość dozwalała spodziewali; najbardziéj zaś zadziwia go użalenie względem Żmudzi, któréj sam Witold wprzód w Toruniu ustąpił, dożywotnie ją tylko sobie zostawując.
Rzeczy pozostały na stopie dawnéj; względem Polski zaś sąd cesarza prawie przyjęty, wypłatą połowy summy naznaczonéj, stwierdzony jeszcze został. Witold przygotowywał się do wojny; Zakon chciał do niéj znowu wciągnąć Swidrygiełłę. Ten już się do Pruss uciekać zabierał, otrzymawszy zaręczenie pomocy wszelkiéj i glejt na przyjazd swobodny (Glejt. Marienb: am T. der heil. Dreifalt. 1420 List do X Swidryg. Elbing. Donnerst. vor Margaretha 1420). Korzystając z tego Krzyżacy sposobili się także do wojny. Rycerz Walrabe von Hunsbach wysłany po zaciągi do Niemiec; na granicach Mazowsza grody krzyżackie wzmocniono, Nieszawę i inne zamki obwarowano od spodziewanego napadu.
Zniechęcenie Witolda względem cesarza, zmieniło jego położenie, i wpłynęło na przyjęcie posłów czeskich, którzy koronę naprzód królowi Polskiemu, potém Witoldowi ofiarowali. Król Władysław z powodu zaburzeń w Czechach, i obawiając się też cesarza, wahał się z jéj przyjęciem; Witold przyjąwszy posłów w Oranach nad Mereczanką, odprawę ich stanowczą odłożył.
Przewidując trudności, jakieby wyniknąć mogły z większego zajątrzenia króla Polskiego i Witolda, cesarz pośpieszył z wysłaniem Konrada Winsberg rycerza dworu swojego do Pruss, dla pojednania jeśli być mogło, i ułożenia trudności. Ten miał polecenie znajdować się na nowym zjezdzie pod Wieloną; W. xiążę przybył widzieć się z Mistrzem, ale żądał całkiem nowego ograniczenia Żmudzi, ustąpienia wieczystego puszcz zaniemnowych, zniszczenia aktów kraje te nadających Zakonowi i t. p.
Kroki wojenne ze strony polskiéj, już się rozpoczęły oblężeniem Gołubia, gdy za staraniem Winsberga, W. xiążę zgodził się na przedłużenie rozejmu do 12 Lipca następnego roku; co do innych warunków nic nie postanowiono, zwlekając tak od roku do roku, jak gdyby zwłóką zyskać co było można. Wyjednano dwie Bulle papiezkie, z których jedna obiecywała rozpatrzenie wyroku cesarza niesprawiedliwego, i zawarcie pokoju (Florentiae Cal. Septemb. p. a. tertio).
