Myśli (Blaise Pascal)/Dział dwunasty.
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Myśli |
| Wydawca | Księgarnia św. Wojciecha |
| Data wyd. | 1921 |
| Druk | Drukarnia św. Wojciecha |
| Miejsce wyd. | Poznań; Warszawa |
| Tłumacz | Tadeusz Boy-Żeleński |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
 Artykuł w Wikipedii
| |
737.
...Dlatego odrzucam wszystkie inne religje.
W tem znajduję odpowiedź na wszystkie zarzuty.
Sprawiedliwem jest, aby Bóg tak czysty odsłaniał się tylko tym, których serce jest oczyszczone.
Przez to, ta religja jest mi miła, i znajduję już dla niej dość uprawnienia w tak boskim morale; ale znajduję w niej i więcej.
Znajduję tę oczywistość, iż, od czasu jak sięga pamięć ludzi (to naród który trwa od bardziej dawna niż jakikolwiek inny), obwieszcza ktoś stale ludziom, iż są w stanie powszechnego skażenia, ale że przyjdzie Odkupiciel; cały lud przepowiada go przed jego przyjściem, cały lud ubóstwia go po jego przyjściu; iż powiada to nie jeden człowiek, ale bezlik ludzi, i cały naród prorokujący i umyślnie nato stworzony, przez cztery tysiące lat, wreszcie oni sami bez świątyń i bez królów. Księgi ich w rozprószeniu przez czterysta lat.
Im więcej je badam, tem więcej znajduję w nich prawd: i to co poprzedziło i to co przyszło potem; i ta synagoga która jest przepowiedziana, i ci nędzarze, którzy się jej trzymają, i którzy, będąc naszymi wrogami, są cudownymi świadkami prawdy tych proroctw, w których przepowiedziane są nawet ich zaślepienie i ich nędza.
Znajduję ten łańcuch, tę religję, nawkroś boską w swojej powadze, w swojem trwaniu, w swojej ciągłości, moralności, kolejach, nauce, owocach, i te ciemności żydów, straszliwe i przepowiedziane: Eris palpans in meridie[1]. Dabitur liber scienti litteras, et dicet: Non possum legere[2]; wówczas gdy berło jest jeszcze w rękach pierwszego obcego przywłaszczyciela, pogłoska o przyjściu Jezusa Chrystusa.
Zatem wyciągam ramiona ku memu Oswobodzicielowi, który, będąc przepowiedziany przez cztery tysiące lat, przyszedł cierpieć i umrzeć za mnie na ziemi, w czasach i wszystkich okolicznościach które były przepowiedziane; i, przez jego łaskę, oczekuję śmierci w pokoju, w nadziei wiekuistego z nim połączenia; a tymczasem żyję radością, bądź w pomyślnościach które podobało mu się mnie dać, bądź w niedolach które mi zsyła dla mego dobra, i które nauczył mnie cierpieć swoim przykładem.
Ponieważ proroctwa oznajmiły różne znaki, które miały wszystkie zdarzyć się przy nadejściu Mesjasza, trzeba było aby te znaki zdarzyły się w tym samym czasie. Tak więc, trzeba było, aby czwarta monarchja przyszła wówczas, kiedy siedmdziesiąt tygodni Daniela spełni się, i aby berło wyszło wówczas z rąk Judy, i wszystko zdarzyło się bez żadnej trudności; i aby wówczas przyszedł Mesjasz i wszystko to stało się również bez trudności, co wskazuje wyraźnie prawdę przepowiedni.
Prorokowie przepowiadali, a nie byli przepowiedzeni. Następnie, święci przepowiedzeni, ale nie przepowiadający. Jezus Chrystus przepowiedziany i przepowiadający.
...Chrystus, w którego patrzą oba Testamenty: Stary, jako na swoje oczekiwanie, Nowy jako na swój wzór, oba jako na swoje centrum.
Dwie najdawniejsze księgi świata, to Mojżesza i Hioba; jeden żyd, drugi poganin[3], którzy obaj patrzą na Chrystusa jako na swoje wspólne centrum i swój cel: Mojżesz, przytaczając przyrzeczenia Boga dane Abrahamowi, Jakóbowi, etc., i jego przepowiednie; a Hiob: Quis mihi det ut, etc. Scio enim quod redemptor meus vivit,[4] etc.
Ewangelja mówi o Dziewicy jedynie do narodzenia Jezusa Chrystusa. Wszystko w odniesieniu do Chrystusa.
Dowody Jezusa Chrystusa.
Dlaczego zachowała się księga Rut?
Dlaczego historja Tamar?
„Módlcie się, iżbyście nie weszli w pokuszenie”.[5] Niebezpiecznie jest być kuszonym; ci, którzy są kuszeni, to stąd że się nie modlą.
Et tu conversus confirma fratres tuos[6]. Ale przedtem, conversus Jesus respexit Petrum[7].
Św. Piotr prosi o pozwolenie ugodzenia Malchusa i uderza zanim usłyszał odpowiedź: Jezus Chrystus odpowiada potem.
Słowo Galilejczyk, które motłoch żydowski wymówił jakoby przypadkiem, oskarżając Chrystusa przed Piłatem, dało Piłatowi przyczynę do odesłania Chrystusa Herodowi; w czem dopełniła się tajemnica iż miał być sądzony przez żydów i pogan. Przypadek stał się pozornie przyczyną spełnienia tajemnicy.
Ci, którym trudno jest uwierzyć, szukają oparcia w tem, że żydzi nie wierzą. „Gdyby to było tak jasne, powiadają, czemuby nie uwierzyli?” — i chcieliby rzekomo aby uwierzyli, iżby ich samych nie powściągał przykład tego oporu. Ale toż właśnie ten ich opór jest podstawą naszej wiary. Mniej bylibyśmy skłonni do niej, gdyby oni byli po naszej stronie. Mielibyśmy wówczas bogatszy pozór. To cudowne, uczynić żydów wielkimi miłośnikami rzeczy przepowiedzianych, a wielkimi wrogami spełnienia!
Żydzi byli przyzwyczajeni do wielkich i świetnych cudów; posiadają wspaniałą pamięć morza Czerwonego i ziemi Kanaan, jako zakład wielkich dzieł swego Mesjasza, oczekiwali po nim tedy jeszcze świetniejszych czynów, których owe Mojżeszowe były jeno próbką.
Żydzi-cieleśnicy i poganie mają swoje utrapienia, i chrześcijanie także. Niema odkupiciela dla pogan, nawet się bowiem go nie spodziewają. Niema odkupiciela dla żydów, spodziewają się go napróżno. Jest odkupiciel jedynie dla chrześcijan. (Patrz ciągłość[8].)
Patrz dwa rodzaje ludzi pod tytułem: Ciągłość[9].
Dwa rodzaje ludzi w każdej religji (patrz ciągłość): zabobon, pożądliwość.
Za czasu Mesjasza, lud dzieli się. Uduchowieni przyjęli Mesjasza; grubawsi zostali, aby mu służyć za świadków.
Jeśli to jest tak jasno przepowiedziane żydom, jakoż nie uwierzyli? lub jakoż nie wytępiono ich, iż opierają się rzeczy tak jasnej?
Gdyby żydzi wszyscy uwierzyli w Chrystusa, mielibyśmy jeno świadków podejrzanych; a gdyby ich wytępiono, nie mielibyśmy wcale świadków.
Co powiadają prorocy o Chrystusie? Że będzie jawnie Bogiem? nie; ale że jest Bogiem prawdziwie ukrytym; że będzie zapoznany; że świat nie uwierzy aby to był on; że będzie kamieniem obrazy o który wielu się potknie, etc. Niech nam tedy nikt nie zarzuca braku jasności, skoro my go sami głosimy.
Ale, powiadają, są rzeczy ciemne. — Inaczej nie byliby oporni Jezusowi Chrystusowi, a to jest jedna z wyraźniejszych intencyj proroków: Excaeca[10]...
Mojżesz najpierw uczy o trójcy, o grzechu pierworodnym, o Mesjaszu.
Dawid, wielki świadek: król, dobry, przebaczający, piękna dusza, bystry umysł, potężny; przepowiada, i jego cud się spełnia; to olbrzymie! Wystarczało mu jeno powiedzieć że on jest Mesjaszem, gdyby był próżnym; proroctwa bowiem jaśniejsze są co do niego niż co do Chrystusa.
I św. Jan tak samo.
Herod uwierzył w Mesjasza. Odjął berło Judzie, ale nie był z Judy. To stworzyło znaczną sektę.
I Barkochba, i inny przyjęty przez żydów. I hałas, jaki był o nim wszędzie w owym czasie: Swetonjusz, Tacyt, Józef.
Jaki miał być ów Mesjasz, skoro przez niego berło miało być wiekuiście przy Judzie[11], a za jego przybyciem berło miało być odjęte Judzie[12].
Aby sprawić, iżby widząc nie widzieli, a słysząc nie słyszeli, nie można było nic lepiej uczynić.
Przekleństwo Greków[13] na tych, którzy liczą trzy okresy czasów.
c. c. Homo existens, te Deum facis.[14]
Scriptum est „Dii estis” — et non potest solvi Scriptura.[15]
c. c. Haec infirmitas non est ad mortem — et est ad mortem.[16]
Lazarus dormit — et deinde dixit: Lazarus mortuus est[17].
Pozorna niezgodność Ewangelij.
Co można mieć, jeżeli nie cześć, dla człowieka, który przepowiada jasno rzeczy spełniające się, oznajmia swój zamiar i oślepienia i oświecenia, i miesza rzeczy ciemne pomiędzy jasne które się spełniają?
Czas pierwszego przyjścia jest przepowiedziany; drugiego nie, ponieważ pierwsze miało być ukryte; drugie miało być rozgłośne i tak oczywiste, że nawet nieprzyjaciele muszą je poznać. Ale, ponieważ miał przyjść jeno pokryjomu, i ponieważ, aby był poznany przez tych którzy zgłębili Pismo...
Aby uczynić Mesjasza jawnym dla dobrych a zakrytym dla złych, Bóg dał go przepowiedzieć w ten sposób. Gdyby czas przepowiedziano ciemno, byłoby to ciemne nawet dla dobrych; dobroć bowiem ich serca nie starczyłaby, aby zrozumieć, że, naprzykład „mem” zamknięte oznacza sześćset lat.[18] Ale czas był przepowiedziany jasno, a postać pod figurą.
Wskutek tego, źli, biorąc przyrzeczone dobra za materjalne, błądzą mimo czasu przepowiedzianego jasno, zasię dobrzy nie błądzą. Zrozumienie bowiem przyrzeczonych słów zależy od serca które przyzywa to co miłuje; ale zrozumienie przyrzeczonego czasu nie zależy od serca. Tak więc, przepowiednia jasna czasu, a ciemna dóbr, może omylić jeno złych.
Albo żydzi albo chrześcijanie muszą być źli.
Żydzi odtrącają go, ale nie wszyscy: święci przyjmują go, a cieleśnicy nie. I nie tylko nie jest to przeciw jego chwale, ale to jest ostatni rys który jej dopełnia. Ponieważ racja, na której się wspierają, i jedyna która znajduje się we wszystkich ich Pismach, w Talmudzie i w rabinach, jest tylko ta, iż Chrystus nie ujarzmił narodów zbrojną ręką, gladium tuum, potentissime[19]. (Czy tylko to mają do powiedzenia? Jezus Chrystus zginął, powiadają; uległ; nie zwyciężył pogan siłą; nie dał nam ich łupów; nie daje bogactw. Czy tylko to mają do powiedzenia? W tem właśnie jest mi miły. Nie chciałbym takiego, jakiego oni sobie wyobrażają), widoczne jest, iż jedynie życie jego przeszkodziło im go uznać; i, przez ten opór, są świadkami nieposzlakowanymi, i, co więcej, przez to spełniają proroctwa.
Dzięki temu iż ów naród go nie przyjął, spełnił się ten oto dziw: proroctwa są to jedynie trwałe cudy jakie można uczynić, ale podlegają zaprzeczeniu.
Żydzi, zabijając go aby go nie przyjąć za Mesjasza, dali mu ostatnie znamię Mesjasza.
Co mogli uczynić żydzi, jego wrogowie? Jeśli go przyjmują, dowodzą go swojem przyjęciem, jako że piastunowie oczekiwania Mesjasza przyjmują go; jeśli go odtrącają, dowodzą go swojem odtrąceniem.
Żydzi, doświadczając czy jest Bogiem, pokazali że jest człowiekiem.
Kościół miał tyleż trudu aby dowieść że Jezus Chrystus był człowiekiem, przeciw tym którzy przeczyli temu, co aby dowieść że był Bogiem; i pozory były po obu stronach równie wielkie.
Źródło sprzeczności. — Bóg poniżony, i to aż do śmierci na krzyżu; Mesjasz triumfujący nad śmiercią przez swą śmierć. Dwie natury Jezusa Chrystusa, dwa przyjścia, dwa stany natury człowieka.
Obrazy. — Zbawiciel, ojciec, ofiarnik, hostja, pokarm, król, mędrzec, prawodawca, strapiony, ubogi, mający wydać lud który miał prowadzić i żywić, i wwieść do swojej ziemi.
Jezus Chrystus. Jego funkcje. — Miał sam jeden wydać wielki lud, powołany, święty i wybrany; prowadzić go, żywić, wwieść do miejsca spoczynku i świętości; uczynić go świętym Bogu; uczynić zeń arkę Boga, pojednać go z Bogiem, ocalić go od gniewu Boga, wybawić z niewoli grzechu który włada jawnie w człowieku; dać temu ludowi prawa, wyryć te prawa w jego sercu, ofiarować się Bogu za nich, poświęcić sie za nich, być hostją bez zmazy i samemu ofiarnikiem; mając ofiarować samego siebie, swoje ciało i krew, mimo to ofiarować chleb i wino Bogu.
Ingrediens mundum.[20]
„Kamień na kamieniu.”[21]
Co poprzedziło, co nastąpiło[22]. Wszyscy żydzi trwający i w tułaczce.
Ze wszystkiego co jest na ziemi, bierze udział jedynie w przykrościach, nie w rozkoszach. Kocha swoich bliźnich; ale miłość jego nie zamyka się w tych granicach, i rozlewa się na jego nieprzyjaciół, a później na nieprzyjaciół Boga.
Chrystus wyobrażony przez Józefa: ulubieniec ojca, posłany przez ojca aby odwiedził braci, etc., niewinny, sprzedany przez braci za dwadzieścia denarów, i przez to stający się ich panem, ich zbawcą, i zbawcą inoziemców, i zbawcą świata; co nie byłoby się stało bez zamiaru zgubienia go, bez sprzedaży i hańby jakiej się na nim dopuścili.
W więzieniu, niewinny Józef między dwoma zbrodniarzami; Chrystus na krzyżu między dwoma łotrami. Przepowiada ocalenie jednemu, a śmierć drugiemu, z tych samych pozorów. Chrystus zbawia wybranych i skazuje potępionych, za te same zbrodnie. Józef jeno przepowiada; Chrystus czyni. Józef prosi tego, który będzie ocalony, aby pamiętał o nim kiedy przyjdzie w chwale; a ten którego Jezus Chrystus zbawia, prosi go, aby pamiętał o nim, kiedy będzie w swojem królestwie.
Nawrócenie pogan było przeznaczone jedynie łasce Mesjasza. Żydzi tak długo silili się ich zwalczać bez skutku; wszystko co w tej mierze powiedział Salomon i prorocy, było bezużyteczne. Mędrcy, jak Platon i Sokrates, nie mogli o nim[23] przekonać.
Po wielu, którzy przyszli przed nim, przyszedł wreszcie Chrystus, aby rzec: Oto jestem, i oto nadszedł czas. To, co prorocy oznajmili iż ma przyjść w kolei czasów, powiadam wam iż moi apostołowie dokonają tego. Żydzi będą pognębieni. Jeruzalem będzie niebawem zniszczona; a poganie posiędą znajomość Boga. Apostołowie moi uczynią to, skoro zabijecie dziedzica winnicy.[24]
A później apostołowie rzekli żydom: Będziecie przeklęci (Celsus drwił z tego); a poganom: Wejdziecie w poznanie Boga. I wówczas się to spełnia.
Chrystus przyszedł oślepić tych co widzieli jasno, a dać wzrok ślepym; uleczyć chorych i uśmiercić zdrowych; wołać do pokuty i rozgrzeszać grzeszników, a zostawić sprawiedliwych w ich grzechach; nieść dostatek ubogim, a zostawiać bogate w ubóstwie.
Świętość. — Effundam spiritum meum.[25] Wszystkie ludy żyły w niewierze i pożądliwości; cała ziemia zapłonęła miłością, książęta porzucają swoje przepychy, dziewice cierpią męczeństwo. Skąd bierze się ta siła? iż Mesjasz przybył. Oto skutek i objawy jego przyjścia.
Zniszczenie żydów i pogan przez Chrystusa: omnes gentes venient et adorabunt eum.[26] Parum est ut[27], etc. Postula a me[28]. Adorabunt eum omnes reges[29]. Testes iniqui[30]. Dabit maxillam percutienti.[31] Dederunt fel in escam[32].
Chrystus dla wszystkich. Mojżesz dla jednego narodu.
Żydzi błogosławieni w Abrahamie: „Pobłogosławię tych, którzy ciebie błogosławić będą.” Gen. XII, 3. Ale „wszystkie narody błogosławione w jego nasieniu;” ibid. XXII, 18 Parum est ut, etc. Izajasz.
Lumen ad revelationem gentium[33].
Non fecit taliter omni nationi[34], powiadał Dawid mówiąc o Zakonie. Ale, mówiąc o Jezusie Chrystusie, trzeba powiedzieć: Fecit taliter omni nationi. Parum est ut, etc. Izajasz. To też Chrystusowi dano jest być powszechnym; Kościół nawet spełnia ofiarę tylko za wiernych; Jezus Chrystus spełnił ofiarę krzyża za wszystkich.
Herezją jest tłumaczyć zawsze omnes przez wszyscy, i herezją nie tłumaczyć niekiedy przez wszyscy. Bibite ex hoc omnes[35]: hugenoci popełniają herezję tłumacząc to przez wszyscy. In quo omnes peccaverunt[36]; hugonoci popełniają herezję wyłączając dzieci wiernych. Trzeba tedy trzymać się Ojców i tradycji, aby wiedzieć kiedy, skoro i z jednej i z drugiej strony grozi niebezpieczeństwo herezji.
„Ne timeas pusillus grex.”[37] — Timore et tremore.[38] — Quid ergo? Ne timeas, modo timeas: Nie lękaj się, o ile się lękasz; ale, jeśli się nie lękasz, lękaj się.
Qui me recipit, non me recipit, sed eum qui me misit.[39]
Nemo suit, neque Filius.[40]
Nubes lucida obumbravit.[41]
Zjawiska, in communi et in particulari.[43] Semipelagijczycy błądzą mówiąc o in communi, to jest prawdą jedynie in particulari[44]; kalwiniści zaś mówiąc in particulari to co jest prawdą in communi,[45] jak mi się zdaje.
Omnis Judaeae regio, et Jerosolomymi universi, et baptizabantur[46]. Z przyczyny wszelkiego rodzaju ludzi, którzy tam przychodzili.
Kamienie mogą stać się dziećmi Abrahama[47].
Gdyby się znało siebie[48], Bóg uleczyłby i przebaczyłby: Ne convertantur et sanem eos (Izajasz), et dimitantur eis peccata (Marek III).[49]
Chrystus nie potępił niegdy bez wysłuchania: Do Judasza: Amice, ad quid venisti[50]? Do tego, który nie miał szaty godowej, tak samo.[51]
Obrazy powszechności odkupienia, jak to że słońce oświeca wszystkich[52], oznaczają jedynie powszechność[53]; ale obrazy wykluczeń, jakto Żydzi wybrani[54] z wykluczeniem pogan, oznaczają wykluczenie.
„Jezus Chrystus odkupiciel wszystkich”. Tak, ofiarował bowiem, jak człowiek który odkupił wszystkich chcących przyjść do niego. Jeśli niektórzy umrą w drodze, to ich nieszczęście; ale on ofiarował im odkupienie. — To jest dobre w tym obrazie, gdzie ten, który odkupuje i który nie pozwala umrzeć, stanowią dwie rzeczy; ale nie w Chrystusie, który czyni jedno i drugie. — Nie, Jezus Chrystus bowiem, w charakterze Odkupiciela, nie jest może panem wszystkich; i tak, o ile to w jego mocy, jest odkupicielem wszystkich.
Mówiąc, że Jezus Chrystus nie umarł za wszystkich, nadużywacie błędu ludzi, którzy stosują łacno do siebie ten wyjątek, co znaczy podsycać rozpacz, zamiast odwracać od niej aby podsycać nadzieję. Człowiek przyzwyczaja się bowiem do cnót wewnętrznych zapomocą tych zewnętrznych nawyków.
Zwycięstwo nad śmiercią[55]. „Na co się zda człowiekowi zdobyć cały świat, jeżeli zgubi duszę?[56] Kto chce zachować duszę, straci ją”.[57]
„Nie przyszedłem rozwiązywać zakon, ale wypełnić go”.[58]
„Baranki nie mażą grzechów świata, ale ja jestem baranek które maże grzechy”.[59]
„Mojżesz nie dał wam chleba niebieskiego[60]. Mojżesz nie wydobył was z niewoli, i nie dał wam prawdziwej wolności”.[61]
...Wówczas zjawia się Chrystus, aby powiedzieć ludziom, że nie mają innych nieprzyjaciół prócz samych siebie; że to namiętności oddzielają ich od Boga, że przychodzi zniszczyć je i dać im swą łaskę, aby uczynić z nich wszystkich święty Kościół; że przychodzi przywieść do tego Kościoła pogan i żydów; że przychodzi skruszyć bałwany jednych i zabobony drugich.
Temu sprzeciwiają się wszyscy ludzie, nie tylko przez naturalny opór pożądliwości; ale, ponad wszystkich, królowie ziemi jednoczą się, aby zniweczyć tę rodzącą się religję, jak to było przepowiedziane (Proph.: Quare fremerunt gentes.., Reges terrae... adversus Christum.[62]
Wszystko, co jest największego na ziemi, łączy się: uczeni, mędrcy, króle. Jedni piszą, drudzy potępiają, inni zabijają. I, mimo tych wszystkich przeszkód, ludzie prości i bezsilni opierają się wszystkim tym potęgom, ujarzmiają zgoła tych królów, uczonych, mędrców, i usuwają bałwochwalstwo z całej ziemi. I wszystko to dzieje się przez siłę, która to przepowiedziała.
Jezus Chrystus nie chciał świadectwa nieczystych duchów[63], ani tych którzy nie mieli powołania[64]; ale Boga i Jana Chrzciciela[65].
Zważam Chrystusa we wszystkich osobach i w nas samych: Chrystusa jako ojca w naszym ojcu, Chrystusa jako brata w naszych braciach, Chrystusa jako ubogiego w ubogich, Chrystusa jako bogatego w bogatych, Chrystusa jako doktora i kapłana w kapłanach, Chrystusa jako władcę w książętach, etc. Jest bowiem przez swą chwałę wszystkiem co jest wielkiego, będąc Bogiem, a przez swe śmiertelne życie wszystkiem co jest lichego i wzgarliwego: dlatego przyjął tę nędzną kondycję, aby mógł być we wszystkich osobach, i wzorem wszystkich stanów.
Chrystus w ciemności (wedle tego co świat nazywa ciemnością) takiej, iż historycy, pisząc jedynie o ważnych rzeczach państwowych, zaledwie go spostrzegli.
Iż ani Józef, ani Tacyt, ani inni historycy nie mówili o Chrystusie. — Nie tylko nie mówi to przeciw, ale, odwrotnie, mówi za. Pewnem bowiem jest, iż Jezus Chrystus był, i że religja jego narobiła wielkiego rozgłosu, i że ci pisarze nie byli jej nieświadomi, i że, w ten sposób, widoczne jest że zataili ją jeno z umysłu; lub też mówili o niej, i że to usunięto lub zmieniono.
„Zachowałem sobie siedm tysięcy”.[66] Lubię czcicieli nieznanych światu, nawet samym prorokom.
Jak Jezus Chrystus pozostał nieznany między ludźmi, tak prawda jego między powszechnemi mniemaniami, bez zewnętrznej różnicy; tak Eucharystja między pospolitym chlebem.
Jezus Chrystus nie chciał zginąć bez form prawnych, o wiele bowiem haniebniejsza jest umrzeć z wyroku prawa niż przez gwałt niesprawiedliwy.
Fałszywa sprawiedliwość Piłata obraca się jeno ku męce Jezusa Chrystusa; każe go bowiem osmagać przez fałszywą sprawiedliwość, a potem go zabija. Lepiejby było zabić go odrazu. Tak i fałszywi zacni ludzie: pełnią dobre uczynki, i także złe aby spodobać się światu i pokazać iż nie przynależą całkiem Chrystusowi, wstyd im bowiem tego. A wreszcie, w wielkich okazjach i pokusach, zabijają go.
Któryż człowiek miał kiedy więcej rozgłosu? Cały lud żydowski przepowiada go przed jego przyjściem. Lud pogański uwielbia go po przyjściu. Dwa ludy, żydowski i pogański, patrzą nań jako na swój ośrodek.
A wszelako któryż człowiek mniej korzystał z tego rozgłosu? Na trzydzieści trzy lat, żyje trzydzieści nie pokazując się. W ciągu trzech lat, uchodzi za szalbierza; kapłani i możni odtrącają go; przyjaciele i najbliżsi gardzą nim. Wreszcie umiera, zdradzony przez jednego ze swoich; drugi zaparł się go, wszyscy go opuścili.
Cóż ma zatem z tego całego blasku? Nigdy żaden człowiek nie miał tyle blasku, nigdy nie miał tyle hańby. Cały ten blask posłużył jeno nam, aby go nam pozwolić rozpoznać; on nie miał zeń nic dla siebie.
Nieskończone oddalenie ciał od duchów wyobraża nieskończenie bardziej nieskończone oddalenie duchów od Miłości[67], jest ona bowiem nadprzyrodzona.
Wszelki przepych wielkości nie ma blasku dla ludzi będących w poszukiwaniu ducha.
Wielkość ludzi ducha niewidoczna jest królom, bogaczom, wodzom, wszystkim mocarzom cielesnym.
Wielkość mądrości, która jest żadna o ile nie jest z Boga, niewidzialna jest cieleśnikom i ludziom ducha. Są to trzy dziedziny różnego rodzaju.
Wielkie genjusze mają swoje władztwo, swój przepych, swoją wielkość, swoje zwycięstwo i swój blask, i nie potrzebują zgoła wielkości cielesnych, nie mających z tem żadnego związku. Są widzialni nie oczom, ale duchom, to dosyć.
Święci mają swoje władztwo, swój rozgłos, swoje zwycięstwo, swój blask, i nie potrzebują wielkości cielesnych ani duchowych, nie mających z tem żadnego związku, nic tu bowiem one nie przyczyniają ani nie ujmują. Są widzialni Bogu i aniołom, nie zaś ciałom ani ciekawym umysłom; Bóg im wystarcza.
Archimedes, bez blasku[68], zażywałby tej samej czci. Nie wydawał bitew dla oczu, ale zapłodnił wszystkie umysły swemi wynalazkami. Och! jakże on zabłysnął dla duchów!
Chrystus, bez dóbr doczesnych, bez żadnego zewnętrznego udzielania wiedzy, mieszka w dziedzinie świętości. Nie zostawił żadnego wynalazku, nie panował; ale był pokorny, cierpliwy, święty, święty, święty Bogu, straszliwy złym duchom, bez żadnego grzechu. Och! w jakiejż wielkiej pompie i cudownym blasku zjawił się oczom serca, i widzącym mądrość!
Bezcelowem byłoby Archimedesowi szczycić się księstwem w swoich księgach geometrycznych, mimo że je miał.
Bezcelowem byłoby naszemu Panu Jezusowi Chrystusowi, dla większego blasku w dziedzinie świętości, przyjść jako król; ale przyszedł z całym blaskiem swojej dziedziny!
Bardzo niedorzeczne jest gorszyć się niskością Jezusa Chrystusa, jak gdyby owa niskość była tego samego rzędu, co wielkość jaką objawił. Rozważajcie tę wielkość w jego życiu, w jego męce, w jego skromności, w jego śmierci, w jego doborze ludzi, w jego opuszczeniu przez nich, w jego tajemnem zmartwychwstaniu i w innych wszystkich rzeczach: okaże się wam tak wielką, że nie będziecie mieli przyczyny gorszyć się niskością której tam niema.
Ale istnieją ludzie, zdolni podziwiać jeno wielkości cielesne, tak jak gdyby nie było duchowych; inni znowuż podziwiają jedynie duchowe, jak gdyby nie istniały inne, nieskończenie wyższe, w Mądrości.
Wszystkie ciała, strop niebieski, gwiazdy, ziemia i jej królestwa, nie są warte najmniejszego z duchów; on bowiem zna to wszystko, i siebie; a ciała, nic.
Wszystkie ciała razem, i wszystkie duchy razem, i wszystkie ich twory, nie są warte najmniejszego drgnienia Miłości: jest bowiem z dziedziny nieskończenie wyższej.
Z wszystkich ciał razem nie możnaby wydobyć najmniejszej myśli: to jest niemożliwe, i z innej dziedziny. Ze wszystkich ciał i duchów, nie możnaby wydobyć drgnienia prawdziwej Miłości: to jest niemożliwe, i z innej dziedziny, nadprzyrodzonej.
Dlaczego Chrystus nie przyszedł w sposób widoczny, zamiast czerpać swój dowód z poprzedzających proroctw?
Dlaczego dał się przepowiedzieć w obrazach?[69]
Gdyby Chrystus przyszedł jedynie aby uświęcać, całe Pismo i wszystkie rzeczy zmierzałyby do tego, i bardzo byłoby łatwo przekonać niewiernych. Gdyby Chrystus przyszedł jedynie aby zaślepić, całe jego zachowanie byłoby mętne, i nie mielibyśmy żadnego sposobu przekonania niewiernych. Ale ponieważ przyszedł in santificationem et in scandalum, jak powiada Izajasz,[70] nie możemy przekonać niewiernych a oni nie mogą nas przekonać; ale, przez to samo, przekonywamy ich, skoro powiadamy iż całe jego zachowanie nie jest przekonywające ani w jedną ani w drugą stronę.
Chrystus nie powiada że jest z Nazaret, ani że nie jest synem Józefa, aby zostawić złych w ich zaślepieniu.
Dowody Jezusa Chrystusa. — Chrystus powiedział rzeczy tak wielkie tak prosto, iż zda się jak gdyby nie oceniał ich wielkości; a wszelako tak jasno, iż widzi się dobrze co o tem sądził. Ta jasność, połączona z tą prostotą, jest cudowna.
Styl Ewangelji jest cudowny z rozmaitego względu, między innemi w tem, iż nie występuje nigdy z napaściami na katów i wrogów Chrystusa. Niema bowiem w opowiadaniu ani jednej wycieczki przeciw Judaszowi, Piłatowi, ani żadnemu z Żydów.
Gdyby ta wstrzemięźliwość dziejopisów Ewangelji była udana, równie jak tyle innych pięknych rysów, i gdyby ją przybrali tylko dla zwrócenia na to uwagi, wówczas o ileby nie śmieli sami tego zaznaczyć, nie omieszkaliby postarać się o przyjaciół, którzyby uczynili to spostrzeżenie na ich korzyść. Ale, ponieważ czynili to bez udania, z zupełnie bezinteresownej skłonności, nie zwrócili na to uwagi przez nikogo; i sądzę że wielu takich rysów nie zauważono aż dotąd, co dowodzi bezstronności z jaką tę rzecz czyniono.
Rękodzielnik mówiący o bogactwach, adwokat o wojnie, o panowaniu, etc.; ale bogacz dobrze mówi o bogactwach, król spokojnie mówi o wielkim darze jaki właśnie uczynił, a Bóg mówi dobrze o Bogu.
Kto objawił Ewangelistom przymioty duszy doskonale heroicznej, iż ją tak doskonale odmalowali w Chrystusie? Dlaczego czynią go słabym w męce konania?[71] czy nie umieją odmalować mężnej śmierci? owszem, ten sam bowiem św. Łukasz maluje śmierć św. Szczepana silniejszą niż śmierć Chrystusa.
Czynią go tedy zdolnym do lęku, zanim nadeszła konieczność śmierci; a potem zupełnie silnym.
Ale, kiedy go czynią tak udręczonym, to wówczas gdy dręczy sam siebie: kiedy ludzie go dręczą, jest już zupełnie silny.
Dowody Jezusa Chrystusa. — Hipoteza apostołów szalbierzy jest bardzo niedorzeczna. Niech kto ją przeprowadzi konsekwentnie; niech sobie wyobrazi tych dwunastu ludzi zgromadzonych po śmierci Jezusa Chrystusa, i zmawiających się aby powiedzieć że zmartwychwstał. Narażają się tem wszystkim władzom. Serce ludzkie jest osobliwie skłonne do lekkości, do zmiany, łase na obietnice, na dobra. Tak iż, gdyby który z nich zaparł się siebie pod wpływem wszystkich tych pokus, a co więcej, pod wpływem więzienia, mąk i śmierci, byliby zgubieni. To trzeba zważyć.
Apostołowie byli oszukani albo oszuści. Jedno i drugie trudno przypuścić; niepodobna wszak omylić się co do zmartwychwstania człowieka.
Póki Chrystus był z nimi, mógł ich podtrzymywać; ale później, jeżeli im się nie objawił, kto im kazał działać?
- ↑ Deuter, XXVIII, 29: „Będziesz szedł poomacku w południe“.
- ↑ Iz., XXIX. 12: „Dadzą książkę znającemu pismo, i powie: Nie mogę przeczytać“.
- ↑ Hiob był z ziemi Hus blisko Arabji; tradycja uważa go za Araba.
- ↑ XIX, 23—25. „Któż mi da.“ etc. „Wiem tedy że odkupiciel mój żyje.“
- ↑ Luc. XXII, 40 i 46.
- ↑ Ibid. XXII, 32. „A ty, nawróciwszy się, utwierdzaj braci twoich“.
- ↑ Ibid, XXII, 61. „A Pan, obróciwszy się, spojrzał na Piotra“.
- ↑ Fragm. 607 i 608.
- ↑ Fragm. 609.
- ↑ Izaj. VI; 10. „Zatwardź“...
- ↑ Ps., CIX, 4.
- ↑ XLIX, 10.
- ↑ Inni czytają w rękopisie: Żydów.
- ↑ Joan., X, 33. „Będąc człowiekiem, czynisz się Bogiem.“
- ↑ Napisano jest: „Bogami jesteście, a Pismo nie może być obalone.
- ↑ Joan., XI, 4. „Ta choroba nie jest na śmierć — i jest na śmierć.“
- ↑ Joan. XI, 11 i 14. „Łazarz śpi — a potem powiedział: Łazarz umarł.“
- ↑ Por. fragm. 687 i 688.
- ↑ Ps. XLIV, 4.
- ↑ Hebr. X, 5.
- ↑ Marc., XIII, 2.
- ↑ Fragm. 737.
- ↑ O nim, zn. prawdopodobnie o prawdziwym Bogu.
- ↑ Aluzja do paraboli św. Marka, XII, 7.
- ↑ Joel, II, 28; Act. Apost. II, 17. „Wyleję ducha mego“.
- ↑ Ps. XXII, 28. „Wszystkie ludy przyjdą i uwielbią go“.
- ↑ Iz. XLIV, 6.
- ↑ Ps. II, 8.
- ↑ Ps. LXXI, 11.
- ↑ Ibid. XXXI, 11. „Uwielbią go wszyscy królowie.“
- ↑ Jerem. Lam., III, 30.
- ↑ Ps. LXIII, 22.
- ↑ Luc. II, 32. „Światłość ku Objawieniu narodów“.
- ↑ Ps. CXLVII, 20. „Nie uczynił tak żadnemu narodowi.“
- ↑ Matth. XXVI, 27.
- ↑ Rom., V, 12.
- ↑ Luc. XII, 32. „Nie bój się, o maluczkie stado.“
- ↑ „Strachem i drżeniem.“
- ↑ Marc. IX, 37. „Kto mnie przyjmuje, nie mnie przyjmuje, lecz tego który mnie posłał.“
- ↑ Marc. XIII, 32. „Nikt nie wie, ani Syn“.
- ↑ Matth. XVII, 5. „Obłok jasny zacienił je“.
- ↑ Luc. I, 17 i XII, 51.
- ↑ t. j. rzeczy można rozumieć w znaczeniu ogólnem lub szczegółowem.
- ↑ Kiedy mówią, że łaska dana jest ludziom, podczas gdy, wedle Pascala, dana jest jedynie predestynowanym.
- ↑ Kiedy powiadają, iż tylko sprawiedliwi przyjmują Chrystusa w Komunji św.
- ↑ Marc. I, 5. „Wszystka kraina Judzka i Jeruzalemczycy i przyjmowali chrzest“.
- ↑ Matth., III 9.
- ↑ Inni, zamiast se, czytają le: czyby się znało jego, etc.
- ↑ Izaj. VI, 10. Marc. IV, 22.
- ↑ Matth. XXVI, 50. „Przyjacielu, na coś przyszedł“.
- ↑ Matth. XXII, 12.
- ↑ Matth. V, 45.
- ↑ T. zn. powszechność wogóle, nie twierdząc wyraźnie iż ta powszechność jest bez wyjątków.
- ↑ Żydzi jako wybrani są dla Pascala jedynie obrazem oznaczającym prawdziwych wybranych.
- ↑ I. Cor, XVII, 55—57.
- ↑ Luc. IX, 25.
- ↑ Ibid., 24.
- ↑ Matth. V, 17.
- ↑ Joh. Ev. I, 29.
- ↑ Joan., VI, 35.
- ↑ Joan. VIII, 36.
- ↑ Ps., II, 1, 2, „Przecz się ludy buntują... królowie ziemi... przeciw Chrytsusowi“
- ↑ Luc. IV, 41.
- ↑ Matth. VII, 28.
- ↑ Matth. III, 13—17.
- ↑ Rom., XI, 5.
- ↑ Charité.
- ↑ Był z rodu panującego.
- ↑ Por. fragm. 570 i 571.
- ↑ „Na uświęcenie i zgorszenie.“
- ↑ Matth. XXVI; Marc., XIV; Luc., XXII.
