Słownik etymologiczny języka polskiego/być
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Słownik etymologiczny języka polskiego |
| Wydawca | Krakowska Spółka Wydawnicza |
| Data wyd. | 1927 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
 Strona w Wikisłowniku
| |
być, był, były; tubylec; (z)byty; dalszą odmianę p. pod jestem i będę; częstotliwe bywać, bywały, bywalec. Pień znaczył pierwotnie: ‘róść’. Ale już w prajęzyku nabrał znaczenia ogólniejszego: ‘być’ (‘mieszkać’, ‘bawić’); lit. buti; łac. fui, fio, futurus; ind. bhawati; niem. bin. Najwierniej zachował język grecki pierwotne znaczenie: fyō, ‘płodzę’, ‘daję róść’; fyomai, ‘rodzę się’, ‘rosnę’, ‘stawam się’, lecz i tu już schodzi na najogólniejsze: ‘być’, ‘bywać’; por. dalej grec. fyton, ‘roślina’ i ‘drzewo’, fyllon, ‘liść’, fysis ‘przyroda’ (fizyka). Złożenia są liczne, a znaczenia nieraz wcale odmienne. Pomijam częstotliwe, więc wypiszemy samo: przybyć; przebyć; odbyć; ubyć; zbyć (kogo czem; zbyło się); pozbyć się czego; nabyć; dobyć, zdobyć; wybyć; złożenia nabierają i znaczenie przechodnie (przebyć chorobę; nabyć coś; dobyć czegoś; wybyć czas). Najciekawsze z nich: zabyć, dziś niemal nieużywane wcale albo tylko jako zabywać się czem, dawniej: ‘zapomnieć’, zabędę, ‘zapomnę’ (ruskie zabudu, stałe do dziś, więc u wołyniaka Kraszewskiego, nam jego zabyć, ‘zapomnieć’, ruszczyzną trąci; istotnie ruskie są tylko: na nezabudesz, ‘na pamiątkę’, w 17. w.; niezabudki, narzeczowe, u Słowackiego i innych, ‘niezapominajki’). Jeszcze w Orlandzie P. Kochanowskiego czytamy: »waśni zabywają«, ‘zapominają’; zabyły, ‘oszalały’, biblja, »zabywałeś się na mię«, ‘szalałeś przeciw mnie’, poszły z czeskiego raczej. — P. bawić, bydło, bylica, byt, przybytek; zbyt.
