Słownik etymologiczny języka polskiego/bydło
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Słownik etymologiczny języka polskiego |
| Wydawca | Krakowska Spółka Wydawnicza |
| Data wyd. | 1927 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
 Artykuł w Wikipedii
| |
 Strona w Wikisłowniku
| |
bydło, bydlę, bydlęcy, zbiorowe dla ‘zwierząt domowych’, urobione od by-ć, jak sta-dło od sta-ć. Bydło i dobytek (dobytczę, jak bydlę, biblja) spółcześnie, już w 14. wieku, odmieniły znaczenie na ‘inwentarz żywy’, ‘oborę’. Pierwotne znaczenie: ‘byt’, ‘stan’, ‘mieszkanie’, zachowane do dziś w czesk., u nas niemal zaginęło, bo zwroty: »tyś (Marja) rozkosz bydła rajskiego« (w pieśni Przeworszczykowej), albo »dobre bydło mając« (t. j. ‘dobrobytu używając’) w »Janczarze« są widoczne czechizmy. Urobienia: bydlić, bydlący, bydlenie, bydliciel, stałe w psałterzach i biblji, ‘mieszkać’, ‘mieszkanie’, ‘obywatel’; podobnie w pieśniach nabożnych 15. wieku: »daj mi z tobą bydlić«, »racz nas darować niebieskim bydlenim«. Od ‘bytu’, ‘mieszkania’, przeszło bydło (jak w czeskiem) na ‘własność’, ‘posiadanie’ (w psałterzach, obok »państwa«), a wyłącznie już u nas na najpospolitszą miarę własności, na ‘żywy inwentarz rogaty’ (por. łac. pecunia, ‘pieniądz’, obok pecus, ‘bydło’); wedle liczby mnogiej łacińskiej (pecora) i psałterz i biblja jej używają: »dobytkom i bydłom«. Dla dobytku ten przechód znaczenia z ‘posiadania’ na ‘bydło’ jest niemal ogólnie słowiański (czeski, serbski, bułgarski; tu nawet dobicze, t. j. dobytczę; natomiast małoruskie dobytok, ‘bydło’, może polonizm, bo niema go w ruskiem), ale dla bydła ten przechód jest wyłącznie polski. Tak samo przeszło tylko w polskiem wardęga (z niem. Wertung, ‘oszacowanie’) na ‘bydło’, w psałterzach, biblji, narzeczowo (mazowieckie jeszcze w 16. wieku). Bydło i wardęga wyparły dawne skot (p.).
