Strona:PL Wolter-Kandyd.djvu/110

 Str. 34, w. 39. Jezuici stworzyli w Paragwaju samodzielne państwo teokratyczno-patrjarchalne, pozostające, w zasadzie, pod protektoratem króla Hiszpanji, ale strzegące zazdrośnie swej niepodległości. Ludność państwa doszła do 170.000 nawróconych Indjan, których Ojcowie Jezuici prowadzili istotnie jak dzieci, regulując ich życie aż do najmniejszych szczegółów, zupełnie maszynowo i z wykluczeniem wszelkiej samodzielności. Ustrój państwa był komunistyczny; wszystkie dochody szły do wspólnego skarbu. Jezuici zaspakajali z nich potrzeby mieszkańców, a ogromne zaoszczędzone sumy wysyłali do Europy.
 Str. 34, w. 30. To miało miejsce w r. 1662.
 Str. 36, w. 20. Księstewko włoskie na południe od Toskanji.
 Str. 36, w. 35. Farinelli (1705—1782) śpiewak włoski, władał formalnie Hiszpanją pod Ferdynandem VI-ym.
 Str. 40, w. 1. Podczas wojny sukcesyjnej hiszpańskiej król portugalski wyprawił istotnie do Marokko misję tego rodzaju.
 Str. 40, w. 31. Rosjanie zdobyli Azow w r. 1696 za Piotra Wielkiego, oddali go na mocy traktatu pokojowego w r. 1711, ale odebrali znowuż w 1739.
 Str. 42, w. 13. Utopił się w r. 1739.
 Str. 52, w. 28. El dorado = kraj złota, legendarna kraina, w której istnienie wierzono w XVI w., mieszcząc ją w okolicy dzisiejszej Wenezueli.
 Str. 56, w. 28. Walter Raleigh (1552—1618) awanturniczy podróżnik angielski.
 Str. 65, w. 21. Sekta odrzucająca mistyczną stronę wiary, nazwana od założyciela jej Socyna (1525—1562).
 Str. 66, w. 12. Manichejczycy, uczniowie Manesa, herezjarchy urodzonego w Persji w r. 240, przyjmują, iż świat jest dziełem dwóch sprzecznych pierwiastków: dobrego i złego, obu wiecznych i niezawisłych.
 Str. 68, w. 21. Convulsionnaires: tan nazywano za panowania Ludwika XV grupę jansenistów, którzy wpadali w stan konwulsji w czasie modłów na grobie djakona Parysa, zmarłego w r. 1727. Epidemja ta przybrała znaczne rozmiary i dała powód do częstych rozruchów.
 Str. 69, w. 1. Biblja.
 Str. 70, w. 17. Aluzja do biletu spowiedzi odbytej u księdza uznającego bullę Unigenitus (1713) wymierzoną przeciw jansenistom; biletem takim musiał się wykazać każdy, kto chciał uzyskać ostatnie namaszczenie. Wynikłe stąd spory trwały aż do r. 1756.
 Str. 71, w. 26. Adrjanna Lecouvreur, z którą Woltera łączyły węzły przyjaźni.
 Str. 72, w. 15. Fréron (1718—1776) redaktor Année littéraire, wróg Woltera, któremu nieraz dał się we znaki swą gryzącą ironją. Wolter odpłacał mu