Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/425

(Bramanaspati), bóstwo duchowej ekstazy, wyrażające się w mowie poetyckiej, będące kapłanem domowym bogów. Pomiędzy bóstwami, które nie są uosobieniem sił natury, lecz ubóstwionymi bohaterami lub personifikacją pojęć etycznych, najwięcej czczony jest Indra, zwycięzca demonów, bóg żołnierzy i wojny, staczający na czele bóstw burzy (matruts) niezliczone walki. Jest sprawcą zjawisk, które przyczyniają się do urodzajności ziemi i bogactwa ludzi, zsyła deszcze, mnoży stada krów i koni, obdarza ludzi potomstwem i bogactwem. Podobny jest do bóstw greckich, Dionysosa i Pana: otoczony dworem gandarów (ob. Gandharva) i ich żon, zalotnych apsaras, odurza się somą, napojem bogów, popełnia zbrodnie ojcobójstwa i cudzołóstwa, jest bóstwem popularnem, nie pozbawionem swoistego humoru. Również ulubionym przedmiotem poematów Wedy są bracia Aszwinowie, uosobienie promieni słonecznych, dwaj bracia, którzy ze swą wspólną żoną, córką słońca, wyjeżdżają co rano na złotym wozie, leczą ludzi i pomagają im. Główne bóstwa późniejszej religji indyjskiej (ob. Hinduizm) Wisznu i Rudra (Sziwa) zajmują w Rigwedzie podrzędne miejsce. Charakter wybitnie etyczny mają aditias, synowie bogini Aditi, która w Rigwedzie jest matką bogów, a w Upaniszadach występuje jako chaos, przepaść nieskończoności. Synowie jej rządzą światem, strzegą prawdy i prawa. Na ich czele stoi Waruna (grecki Uranos), władca świata, wszechwiedzący i wszechobecny, stróż praw etycznych, karcący wszelkie kłamstwa i oszustwa. Wraz z nim hymny Wedy wymieniają Mitrę, łagodne bóstwo dnia, łączące ludzi w społeczeństwa. Inni synowie Aditi, mniej indywidualnie określeni, są raczej alegorjami etycznemi. Cała ta grupa bóstw, mimo powagi etycznej Waruny, jest już w Rigwedzie przyćmiona przez grupę Indry i Aszwinów.
 Stosunek pomiędzy bóstwami Wedy a ludźmi był oparty na wzajemności: do ut des. Tylko Agni i Soma są bóstwami nieśmiertelnemi; wszystkie inne wymagają ciągłych ofiar, które podtrzymują ich nieśmiertelność. Cześć zmarłych polega na wierze, że szczęście zagrobowe przodków zależy od usług, które im w postaci obrzędów pogrzebowych i w powtarzających się codzień ofiarach składa ich potomstwo męskie, zrodzone z małżeństwa prawowitego, to jest, zawartego wśród obrzędów religijnych. Stąd wynika podkreślona w wedyzmie ważność instytucji małżeństwa, które, wedle tych pojęć, jest obowiązkiem ze względu na szczęście zmarłych przodków.
 (Lit. podana przy art. Weda, oraz: A. Bergaine: La religion vedique. Paris 1878 — 83; H. Oldenberg: Die Religion des Veda; A. Hillebrand: Vedische Mythologie, Breslau 1891 — 1902, Vedische Opfer und Zauber, 1897).

 Welehradzkie kongresy. Usiłowania w kierunku połączenia Kościołów wschodnich z Kościołem katolickim (ob. Unja, I) skupiają się od r. 1907 na zjazdach w Welehradzie na Morawach. Organizatorem ich był zmarły w r. 1923 ks. dr. Stojan, proboszcz w Drażowicach, później arcybiskup ołomuniecki. Pierwsze dwa zjazdy odbyły się w r. 1907 i 1909 pod przewodnictwem metropolity i arcybiskupa obrządku grecko-rusińskiego we Lwowie, Andrzeja Szeptyckiego. Trzeci zjazd, w r. 1911 zgromadził przeszło 200 uczestników. W latach 1921 i 1922 odbyły się dwa zjazdy unjonistyczne w Welehradzie, na które jednak z poza Czechosłowacji nikt nie przybył. Na czwarty zjazd w r. 1924 przybyło ponad 300 delegatów z Czechosłowacji, Polski (6 biskupów), Jugosławji, Bułgarji, Francji, Hiszpanji i Włoch. Piąty zjazd w Welehradzie odbył się w lipcu 1927 r. i zgromadził około 400 uczestników. Przedmiotem referatów była sprawa jurydyzmu w Kościele wschodnim i zachodnim, prymat papieża, epikleza, znaczenie idei apostołów słowiańszczyzny, św. Cyryla i Metodego, oraz obrządek wschodniosłowiański w Polsce (ob. Wschodnio-słowiański obrządek).

 Wenezuela, statystyka wyznań, ob. Ameryka.

 Wenus, ob. Rzymska religja.

 Werbiści, ob. Słowa Bożego Towarzystwo.

 Werginowcy, odłam duchoborców