Zielnik lekarski/14
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Zielnik lekarski |
| Podtytuł | Zastosowanie, opis botaniczny i uprawa najważniejszych polskich roślin lekarskich |
| Wydawca | Księgarnia J. Przeworskiego |
| Data wyd. | 1938 |
| Druk | Zakł. Druk. F. Wyszyński i S-ka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
 Galeria grafik w Wikimedia Commons
| |
_z14.png)
B. — Roślina środkowo-europejska; u nas trafia się tu i ówdzie na pagórkach, po zaroślach, winnicach i koło płotów, na ziemi niezbyt urodzajnej. Lubi położenie zasłonięte od wiatrów, nie mokre i nie słoneczne, ale półcieniste, ziemię pulchną, lekką, zawierającą wapno, glinę i dużo próchnicy.
Łodygi pojedyncze, wzniesione, zygzakowato powyginane, gładkie i cienkie. Liście jajowate, ostro zakończone, w nasadzie wycięte sercowato, szypułkowe, gładkie i całobrzegie, ogólnie falisto - przyginane; rozłogi opatrzone na węzłach drobnymi korzonkami. Kwiaty uszkowate, białawo albo zielonkawo-żółtej barwy, zebrane w kątach liści.
Istnieje około 200 gatunków kokornaka. Na wyróżnienie zasługują: długi (A. longa), okrągły (A. rotunda), wężowy albo wężownik (A. serpentaria); ten ostatni rośnie w lasach północnej Ameryki, przeważnie w Karolinie i Wirginii.
Całe ziele, zwłaszcza zaś korzeń, wonny i gorzki.
UPRAWA: Kokornak wężowy powinien być w Polsce jak najszerzej uprawiany. Udaje się w miejscach ciepłych i niewilgotnych; w zimie wymaga zabezpieczenia przed zmarznięciem (ziemią lub liśćmi). Rozmnaża się z siewu lub z rozrywania krzaków. Biegański radzi: Siać na wiosnę w skrzynki albo na zagonkach w rozsadniku, utrzymywać wilgotno dopóki nie wzejdą; kiedy już mają po kilkanaście liści, powsadzać w 6 linii na zagonie i co 20 cm w rzędzie. Stąd na następną wiosnę przesadzać do gruntu na właściwe miejsce. Kokornakami można obsadzać w kilka rzędów mury, parkany, płoty i t. d. Wiotkie i słabe łodygi roślin potrzebują podpory, w przeciwnym razie kładą się na ziemi. Z wyjątkiem opielenia, poutykania podpórek i przyprószenia na zimę liśćmi, albo nawozem, żadnej szczególnej opieki nie potrzebują. Pożądane jest nawet, żeby plantacja zdziczała. Już w drugim roku po zasianiu, jesienią, można wykopywać karpki, są jednak jeszcze za małe i lepiej wstrzymać się ze zbiorem do trzeciego roku. Wykopywać łopatą; po podważeniu ujmuje się za karpkę ręką i wolno wyciąga, uważając, aby nie zostawić w ziemi drobnych korzonków.
KWITNIE: od maja do czerwca.
SKŁADNIKI: olejek eteryczny, żywica, gorzknik.
DZIAŁANIE kokornaka podobne jest do kozłka lekarskiego (waleriany).
UŻYTEK. Olejek eteryczny z liści i korzeni stosuje się jako podniecający środek przy gorączce złośliwej i w cierpieniach sympatycznego układu nerwowego. Najwięcej używany jest w medycynie korzeń kokornaka wężowego (Radix serpentariae virginianae). W ojczyźnie swej, t. j. w północnej Ameryce, K. wężowy stosowany jest przez Indian jako odtrutka (antydot) przeciw ukąszeniu grzechotnika (skąd nazwa wężownik). Indianie amerykańscy używają go w tym celu od najdawniejszych czasów, o czym pisali już w roku 1633 Cornutus i Johnson. Ziele wprowadził do lecznictwa Sydenham.
