Zielnik lekarski/15
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Zielnik lekarski |
| Podtytuł | Zastosowanie, opis botaniczny i uprawa najważniejszych polskich roślin lekarskich |
| Wydawca | Księgarnia J. Przeworskiego |
| Data wyd. | 1938 |
| Druk | Zakł. Druk. F. Wyszyński i S-ka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
 Galeria grafik w Wikimedia Commons
| |
_z15.png)
B. — Roślina wieloletnia. Kłącze poziome grubości ½ cm, zewnątrz brunatne, owłóknione, wewnątrz białe z licznymi długimi korzonkami. Liście wyrastają wprost z korzenia (różyczkowe) i z łodyg; są całobrzegie, jajowate lub lancetowate, prawie bez szypułek, niekiedy z małymi ząbkami, z wierzchu krótko kosmate, pod spodem nagie. Łodyga dorasta do 60 cm wysokości, zwykle pojedyncza, rzadziej o dwóch lub czterech gałązkach; na każdej jeden, dwa kwiaty duże, żółte, promieniste. Owoce duże, podługowate, czarno-brunatne. Smak gorzko-ostry, szczypiący. Zapach korzenny, wzbudzający kichanie.
ROŚNIE na torfiastych łąkach, bagniskach, polanach leśnych lub wilgotnych wzgórzach lesistych. Roślinę tę napotkać można w całej prawie środkowej Europie. W Polsce znajduje się w znacznej ilości na kresach północno-wschodnich, oraz w Karpatach Wschodnich.
KWITNIE w czerwcu i lipcu.
SKŁADNIKI: błękitny olejek lotny, arnicyna (substancja gorzka), zielonawo-żółta żywica o własnościach drażniących, kwas garbnikowy i krzemowy, sole wapienne, białko, guma.
DZIAŁANIE: moczopędne i napotne, przyśpiesza tętno i oddech, podnieca nerwy.
UŻYTEK z soku kwiatów, korzenia, łodygi, liści i kwiatów, z nastoju spirytusowego (1 na 10). Wewnętrznie stosowany bywa nieczęsto, chyba przy wstrząśnieniach mózgowych, porażeniach, kurczach, małymi dawkami tylko z polecenia lekarza. Razem z syropem ślazu lekarskiego stosuje się przy zapaleniu opłucnej, bólach jelit i podbrzusza, zastarzałej podagrze i t. p. Zewnętrznie używa się przy uderzeniach, stłuczeniach, zgnieceniach, zwichnięciach, na rany otwarte (słaby rozczyn), na gojące się (mocniejszy). W rozczynie (20 do 40 kropel nastoju na litr wody) umaczać płatek, przykładać i odnawiać, gdy tylko wyschnie.
Według dra Walsera oddaje ważne usługi jako środek wysysający krwawiące obrzmienia, gdyż posiada własności odkażające i przeciwgnilne. „Kwiat ten zeszywa rany złotymi nitkami, bez ropienia“. Niektórzy lekarze używają na okłady razem z pomornikiem rutę (nr 97). Nastój z pomornika (Tinctura Arnicae) sprzeda je się tanio w aptekach. Jeżeli chcemy zrobić nastój sami musimy zebrać w czerwcu i lipcu kwiaty z kielichokrywami a po oczyszczeniu z owadów moczyć w spirytusie przez 3 — 4 dni.
Według Kneippa na otwarte rany trzeba 20 kropel nastoju na 1 litr wody; na zdrową skórę można używać podwójnej ilości.
Według J. Biegańskiego „Nasze zioła“, str. 53, plaster z arniki stosuje się przy przeziębieniach i kataralnym stanie dróg oddechowych (przykłada się na piersi, boki, plecy). Dobry nastój do wcierania przy gośćcu (reumatyzmie) robi się z korzeni 2—3-letniej rośliny. Po wymyciu, ususzeniu i sproszkowaniu korzeni miesza się 1 ich cz. z 20 cz. mocnego spirytusu; dobrze zatkaną butelkę stawia się na tydzień w chłodnym miejscu, do którego nie dochodzą promienie słoneczne. Następnie płyn cedzi się przez bibułę i zlewa do butelek, mocno korkując.
W homeopatii używa się arniki bardzo często.
UPRAWA. Jakkolwiek pomornik w niektórych okolicach rośnie w Polsce dość obficie, to jednak zapas dzikich roślin nie wystarcza na zaspokojenie zapotrzebowania i dlatego warto go hodować. Pod uprawę pomornika przeznacza się wszelkie niziny, szczególniej torfiaste, jednak nie zalane wodą, nieco wilgotne zagłębienia między polami, zwykle porosłe trawą, brzegi i boki rowów, nasypów, grobli, wilgotne polany i poręby leśne. Do tego samego celu może doskonale służyć pole albo ogród, byleby nawet podczas najsuchszej pory roku był dostatecznie wilgotny, a grunt zawierał dużo próchnicy; na suchej ziemi pomornik wcale się nie udaje. Odpowiedni kawałek gruntu czy to paśnik czy nieurodzajna łąka, przeorywa się pługiem i włóczy żelazną broną, dopóki ziemia nie zrobi się zupełnie sypka i dobrze urównana. Tak przygotowany ogród obsiewa się albo samym pomornikiem, albo w pomieszaniu z dwiema częściami jakiejkolwiek trawy łąkowej; potem zasiew przybronowany trzeba dobrze uwalcować.
Niektórzy hodowcy radzą siać nasiona w rozsadniku, a kiedy siewki mają po 4—5 listków, przesadzać do gruntu co 30 cm. Po posadzeniu muszą być ocienione gałązkami.
SIAĆ należy w sierpniu, t. j. zaraz po dojrzeniu nasion pomornika lub też wcześnie na wiosnę, co zresztą nie stanowi różnicy. Przy zasiewie samego nasienia czy też w pomieszaniu z trawą, należy tępić chwasty, unikać jednak przy tym poruszenia ziemi. Kilkakrotnie powtarzana uprawa pomornika przy każdorazowym obrobieniu gruntu, może doprowadzić nawet najgorszą łąkę do pierwszorzędnej wartości, o czym niejednokrotnie przekonali się niemieccy rolnicy. Jedna i ta sama ziemia może być przez długi przeciąg czasu obsiewana pomornikiem, jeżeli tylko od czasu do czasu nawieziemy ją nieco kompostem lub przetrawioną mierzwą. Siejąc pomornik z trawą, zapewniamy sobie poboczną korzyść z siana, które można jednak zbierać dopiero po oberwaniu kwiatów.
Zbiór kwiatów i liści można rozpocząć od drugiego roku; zwykle jednak dopiero po upływie 2—3 lat wykopuje się korzenie.
ZBIÓR kwiatów odbywa się w dni suche przez czerwiec i lipiec, przy czym należy obrywać tylko kwiaty zupełnie rozwinięte, ale nie przekwitnięte i nie nadpsute przez owady. Suszyć przez 10—15 minut w temperaturze 50—60°, potem dosuszać w cieniu i przewiewie.
Korzenie trzeba wykopywać razem z drobnymi korzonkami jesienią, a po otrząśnięciu z ziemi i szybkim wymyciu suszyć w niezbyt gorącym miejscu. Kwiaty i korzenie przechowywać w zamkniętych skrzyniach (Bieg.).
CENA: 100 kg kwiatów (Flores Arnicae) 180—240 zł. 1000 kg korzenia (Radix Arnicae) 300—350 zł.
