Zielnik lekarski/36
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Zielnik lekarski |
| Podtytuł | Zastosowanie, opis botaniczny i uprawa najważniejszych polskich roślin lekarskich |
| Wydawca | Księgarnia J. Przeworskiego |
| Data wyd. | 1938 |
| Druk | Zakł. Druk. F. Wyszyński i S-ka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
 Galeria grafik w Wikimedia Commons
| |
_z36.png)
D. — Niewielka roślina, dorastająca w pierwszym roku do 20 cm, w drugim do 35 cm wysokości. Korzeń białawy, wrzecionowaty. Liście odziomkowe na długich szypułkach, mięsiste, nagie, nierówno karbowane, okrągławo-jajowate, kształtu warząchwi (stąd nazwa rośliny); wyższe — podłużne, całobrzegie, o coraz krótszych szypułkach; w końcu obejmują ściśle łodygę, która jest zazwyczaj rozgałęziona, naga i bruzdkowana. Kwiaty drobne, białe, zebrane w gronach na wierzchołkach łodygi i gałązek. Owoc łuszczynka kulisto-jajowata, mieszcząca kilka drobnych ziaren, czerwono-brunatna. Smak słono gorzki, podobny do rzeżuchy (Nasturtium officinalis nr 71), lecz mocniejszy; zapach ostry.
Warzęcha ROŚNIE tu i owdzie w środkowej Europie, zwłaszcza na słonej glebie pobrzeży morskich, w pobliżu słonych źródeł i na wysokich górach; należy jednak do flory północnej. Obficie rośnie w okolicach nadmorskich Danii, Szwecji, Norwegii, w Laponii, Islandii, Grenlandii, dochodząc aż do 80° szerokości północnej. W Tatrach napotkać można warzęchę w najwyższych dolinach górskich, pomiędzy trawą i kamieniami, blisko potoków i śniegów, niekiedy na wysokości 1000 m nad powierzchnią morza, np. powyżej Morskiego Oka, pod Ludową Turnią, w dolinie Pięciu Stawów, Kołowej, Felki, Podrówiennej, Kolbachów i w wielu innych miejscach (Biegański).
UPRAWA: Uprawia się w ogrodach i na żyznych i wilgotnych glebach. Lubi polewanie słoną wodą, oraz nieco zacienione, chłodne i przewiewne położenie. Grunt powinien być wolny od chwastów i dawniej nawieziony, a jeżeli bezpośrednio, to zupełnie przegniłą i odleżałą mierzwą. Siać trzeba w sierpniu, bardzo rzadko, rzutem albo w rządki, lekko przysypując ziemią; na zimę należy rośliny przykryć liśćmi. Zasiew powinien być dokonany w grunt dobrze skopany i następnie ugnieciony gładkim walcem. Wymaga kilkakrotnego pielenia. Ziele zbiera się przed zakwitnieniem i używa na świeżo (Biegański).
KWITNIE w czerwcu i lipcu.
ZBIERA SIĘ ziele przed zakwitnieniem (jak wyżej), liście zaś od wiosny, lecz tylko odziomkowe. Do suszenia nie nadaje się.
SKŁADNIKI: Siarkowy olejek lotny, białko i różne sole alkaliczne.
DZIAŁANIE czyszczące krew, ściągające, moczopędne.
UŻYWA SIĘ, jako środek wewnętrzny, świeże ziele, suszone traci bowiem na sile. Zaleca się jako znakomity lek przeciwszkorbutowy. Wiedzą o tym marynarze, którzy wybierając się na morza północne, zasiewają warzęchę na okręcie, żeby mieć stale świeże liście do żucia. Stosuje się również przy wodnej puchlinie, gośćcu (reumatyzmie), rzeżączce (jako środek moczopędny), białych upławach, zaparciu stolca. Soku używa się do kuracji wiosennych. Dr Walser zaleca brać olej wyciśnięty z nasienia jako środek czyszczący krew przy reumatyzmie (gośćcu) i jako lek moczopędny przy wodnej puchlinie (15—20 kropli na łyżkę wody).
Nastój z warzęchy (8 części ziela, 3 części wódki i tyleż wody, z czego 4 części muszą wyparować) włożony na waciku w spróchniałe zęby koi ból. Ziele używane jest na sałatę. W Islandii warzęchę kiszą jak kapustę, sos zaś używają jako napój i do przypraw. Warzęcha stanowi doskonały dodatek do mieszanin ziołowych, używanych do sałat i kanapek.
W MEDYCYNIE suszona warzęcha znana jest pod nazwą Herba Cochleariae.
