Zielnik lekarski/41
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Zielnik lekarski |
| Podtytuł | Zastosowanie, opis botaniczny i uprawa najważniejszych polskich roślin lekarskich |
| Wydawca | Księgarnia J. Przeworskiego |
| Data wyd. | 1938 |
| Druk | Zakł. Druk. F. Wyszyński i S-ka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
 Galeria grafik w Wikimedia Commons
| |
_z41.png)
D. — Ziele podobne do kopru ogrodowego, dorastające do 2 m wysokości. Korzeń bardzo długi, marchewkowaty. Łodyga siwo-zielona, prosta, u góry rozgałęziona, wewnątrz zapełniona rdzeniem. Liście podwójnie pierzaste, nitkowate. Kwiaty zebrane w baldachy żółtawej barwy. Owoc ziarnisty, długości 6 mm, podługowaty, żółtawo-szary. Smak i zapach nasion słodkawe, przyjemnie korzenne (jak anyżu).
ROŚNIE dziko w Azji Mniejszej i Egipcie, po skałach i urwiskach, na kamienistych wzgórzach słonecznych; u nas bywa uprawiany w ogrodach.
KWITNIE od lipca do września, a nawet października.
ZBIERA SIĘ po dojrzeniu nasion. Ścina się łodygi i składa w słonecznym miejscu do podsuszenia. Nasiona wykrusza się ręką; można również młócić, lecz nasiona młócone są tańsze. Przechowywać w szczelnym zamknięciu.
SKŁADNIKI owocu: olej tłusty (12%), olejek lotny koprowy (7%), cukier (2%), sole: sodu i wapnia, wapnian szczawiowy, sól kuchenna, siarka. Olejek koprowy zawiera anethol i fenchol.
UPRAWA. Koper wymaga ciepłego i słonecznego położenia oraz gleby dostatecznie suchej, urodzajnej glinkowej, zasobnej w próchnicę i wapno. Siać najmniej w rok po nawożeniu. Z zupełnym powodzeniem można również uprawiać koper w kamienistej, piaszczystej albo wapiennej ziemi, jeżeli zostanie właściwie uzupełniona sztucznymi nawozami. Następstwo po innych roślinach nie ma specjalnego znaczenia przy uprawie kopru, udaje się bowiem dobrze tak po oziminach, jak i po kartoflach i ogrodowiznach sadzonych na nawozie; nie można jednak wracać na to samo miejsce wcześniej jak po kilku latach, podczas których grunt był corocznie nawożony. Przygotowanie gruntu polega na jednorazowym spulchnianiu po okopowych, a dwukrotnym po zbożu. Koper można uprawiać jako roślinę jarą lub dwuletnią; w naszym ostrym klimacie zaleca się uprawę pierwszą, gdyż zasiewy jesienne często wymarzają i trzeba je przykrywać na zimę. Siać można w rozsadniku i siewki przesadzać, następnie, do gruntu, albo też siać wprost w grunt. W pierwszym przypadku odległość rzędów nie powinna być mniejsza, niż 30—40 cm. Siew do gruntu powinien być bezwzględnie rzadki; nie należy zużywać więcej niż 15—20 kg nasienia na 1 ha. Przy uprawie jednoletniej siać trzeba w kwietniu, przy dwuletniej zaś w lipcu i sierpniu, na przykład po sprzątniętym zbożu i wczesnych kartoflach. Siany w rozsadniki i przesadzany potem do gruntu wymaga, gdy się już przyjmie, podlania gnojówką. Młode rośliny powinno się raz lub dwa razy plewić (Biegański).
DZIAŁANIE pobudzające, rozgrzewające, wiatropędne, moczopędne; wzmacnia działalność narządów trawienia, ułatwia oddzielanie się flegmy; pomnaża wydajność mleka.
UŻYTEK. Z nasienia robi się, oblewając je wrzątkiem (1 gr nasienia na 1 filiżankę), herbatę przeciw chorobom żołądka i kiszek, kolkom, wzdęciom, nieżytom (katarom). Często miesza się koper z działającym podobnie karolkiem i anyżem. Dr Walser zaleca przeciw chorobom żołądka następującą herbatę: 15 gr koperku, 7½ gr anyżu, 50 gr tataraku. Przemieszać, pokruszyć i zalać ½ litrem waru. Herbata koperkowa z miodem lub cukrem lodowatym działa skutecznie przy wzdęciach. Dr Walser zaleca przeciw wzdęciom i kolkom sproszkowany koper w gorącym mleku; zażywać po łyżce. Woda koperkowa (odgotować ½ łyżki proszku w wodzie) wzmacnia oczy (przemywać 3 do 4 razy dziennie), zażywa również sławy jako płyn na porost włosów.
Świeży kwiat używany jest do kwaszenia ogórków. Młode, bielone na słońcu łodygi i korzenie stanowią zdrową jarzynę, sałatę i przyprawę do potraw; słoma jest smaczną, zdrową paszą dla bydła; jako środek zwiększenia wydajności mleka słynie koper już od 2400 lat, tj. od czasów greckiego lekarza Hippokratesa.
CENA: 100 kg nasienia (Fructus Foeniculi): 120—150 zł.
