Zielnik lekarski/91
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Zielnik lekarski |
| Podtytuł | Zastosowanie, opis botaniczny i uprawa najważniejszych polskich roślin lekarskich |
| Wydawca | Księgarnia J. Przeworskiego |
| Data wyd. | 1938 |
| Druk | Zakł. Druk. F. Wyszyński i S-ka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
 Galeria grafik w Wikimedia Commons
| |
_z91.png)
B. — Wspaniała roślina, posiadająca wiele odmian, z których na szczególną uwagę zasługuje Rheum officinale, czyli rzewień lekarski, o korzeniu grubym, kłębiastym, dziurkowanym,
_page185_(cropped).png)
Rys. 7.
Rzewień.
lekkim i szafranowo-żółtym soku. Łodyga dochodząca do przeszło 2 m wysokości, silna, gruba, mięsista, soczysta. Liście ogromne, dorastające do 1 m długości i prawie tej samej szerokości, pięcioklapowe, o łagodnych wycięciach, czerwonych nerwach i falistych klapach. Kwiaty, zebrane w wiechy na końcach gałązek, białe lub zielonawo-białe. Owoce trójkątne, żółte, o purpurowych skrzydełkach. Smak korzenia gorzkawy, ściągający, łodyg jabłecznie-kwaskowy; zapach mocny, niemiły. Z innych gatunków zasługuje na wyróżnienie rzewień palmisty (Rheum palmatum L.).
ROŚNIE dziko w głębi Azji, w Tybecie i Chinach, skąd pochodzi; w Polsce uprawiany w ogrodach.
KWITNIE w maju i czerwcu.
ZBIERA SIĘ korzenie jesienią, kraje i starannie suszy, żeby nie nadgniły.
SKŁADNIKI: Olejek lotny, żółty barwnik (rabarbaryna), garbnik, kwas rzewniony, gorzka żywica, szczawian wapna, śluz, guma.
DZIAŁANIE: Przyjmowany w małych dawkach wzmacnia trawienie, pobudza apetyt i powstrzymuje rozwolnienie, w większych — bezboleśnie rozwalnia.
UŻYTEK. W lecznictwie używa się tylko korzeni. Odwar z nich daje się w ilościach od 0,2 do 0,5 grama przy zaburzeniach w trawieniu, nieżytach żołądka, przewlekłej biegunce, chorobach śledziony i wątroby, w dawkach zaś od 1 do 2 gr jako łagodny środek rozwalniający.
Dr Walser zaleca dzieciom cierpiącym na zaparcie rzewień z manną.
Wydobywana z rośliny i sprzedawana w aptekach, tynktura (Tinctura Rhei) jest dobrym środkiem na żołądek; brać codziennie kilka razy po łyżeczce. W razie wzdęć, braku apetytu, bólu brzucha brać 20 gr tynktury z wodą anyżową.
Mięsiste i soczyste łodygi używane są na kompot posiadający własności czyszczące i orzeźwiające. Wygotowany sok daje ładną i delikatną galaretę; można go przechowywać w butelkach jako ulepek. Ze świeżego soku z wodą i cukrem otrzymuje się wyborny, odświeżający napój oraz znakomity i zdrowy ocet. Kwiaty dostarczają warzywa, podobnego do kalafiorów. Można suszyć łodygi na zimową jarzynę lub przygotowywać sok, zlewając na zapas do butelek.
UPRAWA. Dla nas mają znaczenie tylko dwa gatunki tej rośliny, a mianowicie Rheum Emodi (rzewień australijski) i R. palmatum; wszelkie inne powinny być wyłączone z uprawy, dają bowiem korzeń małej wartości.
Zakładając plantację, trzeba być przygotowanym, że pierwszy zbiór korzeni może być dokonywany nie wcześniej niż w czwartym roku.
Pod plantację należy wybrać wyniosłe położenie i słoneczną, o ile możności osłoniętą miejscowość. Lepiej wybrać ziemię suchą niż za wilgotną. Najlepszy grunt pod plantację stanowi gleba piaszczysto-gliniasta lub glinkowata, zawierająca domieszkę próchnicy i spory zapas wapna. Nawozy organiczne należy dawać w przetrawionej formie, ze sztucznych: azotniak i siarczan amonu. Wymaga głębokiej warstwy urodzajnej; należy ziemię na ile pług sięgnie zorać i pogłębić kopaniem.
Z nawozów zwierzęcych najlepszy jest pod rzewień kozi i owczy.
Rozmnaża się rabarbar z nasion sianych wprost w grunt. Można też pomieszać nasienie z wilgotnym piaskiem, dać mu wykiełkować i dopiero wtedy zasiewać. Sieje się zaraz po dojrzeniu nasion, albo na wiosnę; pierwszy sposób jest lepszy. Należy się wystrzegać zalecanego przez niektórych autorów przesadzania, gdyż łatwo wtedy o uszkodzenie kłączy. Sadzić w rząd R. Emodi co 1 m mn. w.; R. palmatum co 60—75 cm; w bardzo dobrej ziemi odstęp można powiększyć o kilka centymetrów. Nasion kładzie się dla pewności po kilka, jeżeli sadzi się wykiełkowane; po 2—3; po wzejściu i gdy podrosną trzeba pozostawić tylko jedną roślinę, a resztę wyrwać. W pierwszym roku po obsianiu pola trzeba dbać o to, aby chwasty nie zagłuszały roślin.
Gdy rabarbar ma już dwa lata, można plantację corocznie w jesieni podsiać rumiankiem; później zagłuszyłyby go ogromne liście rabarbaru.
ZBIÓR polega na ostrożnym wykopywaniu całych krzaków w okresie gubienia liści. Korzenie gatunkuje się po obeschnięciu, oczyszcza szczotką z ziemi, obiera ze skórki i suszy w całości, albo rozkrawając. Im grubsze i większe kawałki, tym wyższą mają cenę. Suszyć ponawlekane na sznurki, najlepiej na otwartym powietrzu, w silnym przewiewie.
Przechowywać szczelnie zapakowane, w suchym miejscu.
CENA: 100 kg korzenia rzewnia (Radix Rhei, Radix Rhabarbari, Rhizoma Rhei) 200—250 zł.
