<<< Dane tekstu >>>
Autor Andrzej Kijowski
Tytuł Dziecko przez ptaka przyniesione
Wydawca Państwowy Instytut Wydawniczy
Data wyd. 1968
Druk Łódzka Drukarnia Dziełowa
Miejsce wyd. Warszawa
Ilustrator Franciszek Starowieyski
Źródło Skany na Commons
Inne Cały tekst
Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI 
Indeks stron


Kroniki miasta zapisały dzieje tej wojny, którą dziadek rozpętał w związku z objawieniem. Kroniki — mówię to w przenośni, gdyż w nowych czasach wydarzenia w gazetach tylko pozostają. W starych rocznikach „Głosu Narodu” i „Naprzodu”, „IKACA”, „Czasu”, „Tempa Dnia” przeczytać można tę historię, która wstrząsnęła miastem całym, a dziadka mego w grób wpędziła. CUD CZY OSZUSTWO — napisano, albo: PRZEMYSŁOWIEC APOSTOŁEM, PROROCTWO ŻEBRAKA, NIEBIESKIE ZNAKI NAD KRAKOWEM, CZY NOWE LOURDES?. „Dziś w godzinach rannych do biur metropolitarnej kurii zgłosił się znany przemysłowiec, pan Ż., z niecodzienną wiadomością... Jak słychać, kuria z nieufnością odniosła się do rewelacyj, które zacny obywatel złożył.” Tyle prorządowy Ikac (takim skrótem nazywano poczytny „Kuryer” z Wielopola). A na to pepesowski „Naprzód”: „Ciemnogród w natarciu! Jak nas informują wiarogodne źródła, do magistrackich władz wpłynął wniosek o ustawienie świętej figury w miejscu sadzawki, co ozdobą jest miejskich plantów. Projektodawcą jest pan Ż., właściciel koni i powozów, karetek oraz karawanów, z którego usług korzysta próżność tak właściwa naszemu miastu. Jak słychać — pisał postępowy dziennik — źle teraz idą interesa w owym zakładzie. Objawienie więc w samą porę przyszło... Reklama dźwignią handlu przecie, jak powiadali starożytni.” „Zaiste wzruszającą jest wiara ludu — odpowiadała prasa z prawa — w czasach zwątpienia, bezbożności, materializmu i swawoli, znalazł się przecie biedaczyna, prostaczek, nędzarz najpodlejszy, w którego uszach zabrzmiał śpiew chórów niewidzialnych. O, nie pytajcie, mędrki, o naturę tego zdarzenia. Snem było-li czy urojeniem, głodową wizją czy gorączką nie całkiem wszak zdrowego chłopca... O, nie pytajcie wy, skeptycy, byście nie byli jako Piłat albo Tomasz-niedowiarek do końca wieków ośmieszeni. Cud jest wiarą i niczym więcej, niczym mniej. Jeżeli wszyscy uwierzycie wizjom biedaka, jak mu uwierzył pan Teofil Ż., przemysłowiec z Piasku, co usłuchał głosu serca i u władz wszczął odpowiednie kroki, ażeby cudnych snów nędzarza pamiątkę świętą ustanowić, a miejsce zabaw (znane niestety ze zgorszenia, któremu najwidoczniej sprzyjają władze, skąpiąc światła malowniczemu zakątkowi), miejsce zatem, brzydką opinią naznaczone, przemienić w sanktuarium kultu i łask, którego sława — któż to wie — rozeszłaby się w mig po świecie, roznosząc razem z chwałą bożą, naszego miasta dobre imię... jeżeli wszyscy uwierzycie, że ten śpiew był niebios chórem, a postać Panny Czystej zjawą, cud się stanie, cud się już stał!” (patrz „Dzwon Niedzielny”, właściwy rocznik, o numer mniejsza, bo nie pomnę).
A na to zachowawczy „Czas”:
„Prostota godna zlitowania czy prowokacja grubo szyta? Awanturniczy wyskok z prawa czy lewicowa krecia gra? W kłopocie teraz jest policja i miejska rada, gdy rozpętane fanatyzmy wyszły na rynek; w nie mniejszym wszakże ambarasie kościelne władze, których rezerwa przecież znana wobec ludowych inicjatyw w zakresie cudów i objawień. Procesje ciągną ulicami na miejsce rzekomego cudu, z dala pielgrzymki przybywają, zwabione plotką dewocyjną i wrzawą nierozważnych pism. Żywioł wzbiera, wobec którego są bezradne władze państwowe i duchowne. Tam gdzie wczoraj w słońcu perliła się fontanna i rozbrzmiewał dziecięcych głosów raźny gwar, gdzie w bzów kwitnących wonnym cieniu gruchali sobie czule młodzi, gdzie człek zmęczony spocząć lubił, pogrzać na słońcu kości stare i wzrok cieszyć królewskich ptaków majestatem (łabędzie autor miał na myśli), tam dziś tłumy depczą kwiaty i urządzenia dewastują, wznoszą się śpiewy przeraźliwe, krzyki i płacze — tam świece płoną i pochodnie, tam przykrych kalectw widok straszy. Policja ani magistrackie straże nie śmią wkraczać, gdyż straszny bywa tłum w uczuciach swoich urażony; a groza rośnie, bo słychać z dala wrogie krzyki o ciemnogrodzie, średniowieczu... Już wywrotowe elementy rozpoczynają niecny połów w zmąconej wodzie. Ktoś gasi świece zapalone, ktoś obraźliwym śmiechem wita pielgrzymów nadchodzących nocą i dniem; raz wraz ktoś w tłumie krzyk podnosi o cudzie, co się miał wydarzyć, lub o pożarze, który grozi — raz wraz panikę lub histerię szerzy ktoś korzyść odnoszący z odruchów tłumu i ktoś do gniewu kusi wiernych, których pobożność niekłamana przywiodła w miejsce nieszczęśliwe. Już ponoć zagranicą głośno o tych żałosnych wydarzeniach, a jak to imię nasze psuje, jak interesom naszym szkodzi, kredyty nasze nadweręża — nie trzeba mówić... A więc pytamy wielkim głosem, do głębi serca poruszeni: cui ta awantura prodest? (tytuł notatki Cui prodest?, a numer pisma później podam).
Mojego dziadka dobre imię często niestety wymieniano. „Wulgarną nam się wydać musi interpretacja marksistyczna postępowania pana Ż.” — brał go w obronę „Głos Narodu”, umiarkowany organ chrześcijańsko-narodowych kół. — „Ten znany z pobożności pan nie użyłby motywów wiary dla zgoła materialnych celów. Zawinił przecież naiwnością, z jaką dał posłuch zapewnieniom maniaka albo też spryciarza, który, jak słychać, zniknął z miasta”. „Zniknął, bo w kryminale siedzi” — drwił lewicowy polemista z „Naprzodu”, co od ćwierć wieku już prowadził bój z cytowanym wyżej „Głosem”. — Policja świętych też nie lubi, ni cudotwórców, Pan Jezus też by pewnie siedział, gdyby się zjawił w naszych czasach. Górą celnicy! I górą faryzeusz Ż.! „Czy jest normalnym ten pan Ż.”? — pytał brutalnie felietonista z popołudniowego „Tempa Dnia”. — Mówią postronni, że zdziecinniał, że mały wnuczek, dziecko dziwne, nie całkiem pono też normalne, wpływa na czyny przemysłowca i że rodzina już od dawna chce starca poddać kurateli...”
Pamiętne dni! Co do mnie, byłem w siódmym niebie. Wszak moim dziełem było to zamieszanie całe... To jedno moje „nie!” spod biurka wstrzymało dziadka, kiedy bzika czy franta zamierzał wygnać precz, „nie trzeba!” — krzyknąć tak, jak krzyczał wszystkim poprzednim wysłannikom szaleństwa. Jam to szaleństwo sprowokował, jam je wywołał z głębi duszy, z duszy dziadkowej, z duszy miasta. Moich żołnierzy ustawiałem pod biurkiem starca, co teraz przez dzień cały gawędził czule z wariatami, którzy się doń schodzili sznurem, jakby do króla czy patrona. Przed naszym domem tłum wystawał dziadów, dziwaków, wydrwigroszy, ciekawskich oraz policjantów tajnych i jawnych. A także dziennikarzy trocha.
Zasłony w oknach opuszczono jak w czasie wojny. Nikt z domowych nie opuszczał progów mieszkania. Służące tylko dla zakupów biegały chyłkiem, wczas o świcie. Nawet do stajen nie szedł dziadek, wiedząc, że całe gospodarstwo jest wciąż pod pilną obserwacją: w oknach i na balkonach, które na dziadka folwark widok miały, tłoczyły się ciekawe głowy i krzyki brzmiały „idzie! idzie!”, gdy się kto ruszył po obejściu. Cisza więc legła uroczysta nad naszym domem i podworcem, cisza dostojna, nawet święta, jeżeli mimo uszu puścić naszych furmanów śpiew chóralny: ci zaś z nudów pili jak nigdy.
Jam był radosny i spokojny. Dziecko wszak w lęku żyje, pośród urojeń, których nikt nie pojmie. Dziecko więc w samotności wzrasta, wśród natchnień nagłych, obaw, przeczuć. Dziecku źle, gdy świat w pokoju i w równowadze miarowo swoją drogą idzie. Dopiero kiedy go wytrąci z ładu wstrząs jakiś nagły, kiedy strach się szerzy, a koszmar kształt realny bierze, gdy ludzie panowanie tracą nad biegiem zdarzeń, gdy są jak dzieci nieświadomi, jak one błędni i bezsilni, jak one pogrążeni w dziwach imaginacji i gorączki, dziecko się cieszy — dziecko dumne, jakby nareszcie ludzkość cała uznała jego, dziecka, racje, jakby za jego poszła myślą, jakby się zdała w moc tyranii, jedynie słusznej, bo natchnionej.
Tak właśnie ja tryumfowałem, kiedy na głowie stanął świat w tej wojnie o mniemany cud.
Nikt w domu nie spał, a ja właśnie w zdrowy i krzepki sen wpadałem, gdym tylko do poduszki głowę przyłożył. Bez snów spałem, póki za ramię mnie nie targnął dziadek lub która z ciotek nie zawrzasła. Chęć do zabawek powróciła i radość życia dziecinnego, radość beztroska i niewinna. Inaczej nawet się bawiłem, nie tak morderczo i okrutnie jak przed laty. Żołnierzy moich porzuciłem, szable i bębny poszły w kąt. Ogródki z klocków budowałem, sadzałem lalki na krzesełkach (bliźniaczki, chcąc mnie odwieść kiedyś od moich zajęć nazbyt męskich, kupiły mi dziewczyńskie rzeczy, które z pogardą odtrąciłem — teraz nagle poczułem pociąg nadzwyczajny do sielskich, cichych wyobrażeń). W foremkach gotowałem lalkom zupy i kasze, po czym mówiłem czule do nich, to jest do lalek, ucząc je ładu i higieny. Mrok polubiłem, mrok wieczorny, który panował przez dzień cały od ciemnych rolet opuszczonych; a za oknami burza trwała: okrzyki, śpiewy, czasem gwizdy, odgłosy bójek, z rzadka strzały. Ja zaś nuciłem piosnkę lalkom o ojcu Wirgiliuszu, który miał dzieci sto czterdzieści dwoje, albo o babie, która miała koguta w worku w pierwszej zwrotce, indora w drugiej, a trzeciej już nie pamiętałem — a pytać dziadka trudno było, gdy mu groziła śmierć co chwila ze strony rozjuszonych tłumów. — Oszust! — wołano za oknami — interes chciał se zreperować kosztem Panienki Przenajświętszej! Teraz policja ludzi bije, gdy się gromadzą w miejscu cudu, a chłopów, co przyszli boso z dala, precz z miasta gonią... Dawać go tutaj, tego pana, co z nieba ma najświeższe wieści!
Kilka szyb z brzękiem poleciało, Dubiel deskami okna zabił, pachniało drzewem, chłodek miły wionął po plecach, dobrze było.
Niedługo zresztą... Ucichła burza, tak jak cichnie, kiedy ją niesie szybki wiatr. Lecz nie na długo, nie na długo, albowiem świat się zakołysał i stracił rozum; i niełatwo było mu wrócić do porządku.

Ja może teraz wszystko plączę, boć to już dawno temu było. Gdybym kronikę pisał państwa, miasta lub gminy czy rodziny, podałbym daty i nazwiska, kolejność zdarzeń, a ich ważność ująłbym lepiej, w świetle dziejów, to znaczy skutków oraz przyczyn. Alem nie dorósł chyba jeszcze do takich kronik — jeszczem dziecko i tylko to mnie w świecie bawi, co spełnia moje sny samotne, i tylko to mi w pamięć wpada, co moich przeczuć echem dźwięczy.


Tekst udostępniony jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska.