<<< Dane tekstu >>>
Autor Czesław Czyński
Tytuł Nauka Volapük’a w 12-stu lekcjach
Rozdział Część I. Grammatyka
Wydawca Nakładem autora
Data wyd. 1888
Druk W. Kornecki
Miejsce wyd. Kraków
Źródło Skany na Commons
Inne Cały tekst
Indeks stron
Lekcja I.

§. 1. Alfabet Volapük’a składa się z 27 liter: a, e, i, o, u, ä, ö, ü,; b, p, d, t, v, f, h[1], y, g, k, l, r, m, n, s, j, c, x, z.
§. 2. Wymowa jest taka sama jak w polskim języku z wyjątkiem:
§. 3. ä = e [ö = e (przeciągłe)] [ü = franc. u (mur)] [v = w] y = j [j = sz] [c = cz] [z = c].

Przykłady.
vol = wol, świat
vom = wom, kobieta
vat = wat, woda
yel = jel rok
yag = jag polowanie
yub = jub okrzyk, radość
jad = szad cień
jap = szap ostrość, wysypka
jön = szen piękność
cal = czal powołanie
cel = czel wiśnia
cil = czil dziecko.
zül = cül, dziewięć
zen = cen, popiół
zemet = cemet, centymetr.

§. 4. W Volapük wszystkie litery się wymawiają, i czytają. Każda głoska posiada tylko jeden znak a każdy znak jedną głoskę. Akcent należy położyć na ostatniej zgłosce słowa: np. menad ludzkość, solatilinkip, tandeciarz. W Volapüku używa się łacińskiego pisma. Wszystkie słowa z wyjątkiem imion własnych lub gdy są na początku zdania, piszą się małemi literami. Wszyscy uczący się muszą przestrzegać ściśle prawideł, aby uniknąć nieporozumień. Volapük nie ma rodzajników (Article) ani trzech rodzajów. Gdzie jednak naturalny rodzaj ma być oznaczony, w takim razie rzeczownik sam przez się jest rodzaju męskiego, a urabia się z niego rodzaj żeński za dodaniem zgłoski ji albo of, a rodzaj nijaki za dodaniem os. Różnica miedzy ji albo of, używane obydwa do urabiania rodzaju żeńskiego jest następująca — zgłoska ji oznacza najczęściej, że istota żeńska związkiem małżeńskim jest połączona:

tidel nauczyciel ji-tidel żona naucz.
vobel robotnik ji-vobel żona robot.
cadel urzędnik ji-cadel żona urzęd.

§. 5. U zwierząt zaś oznacza zgłoska ji rodzaj żeński zwierząt samic.

stäg jeleń ji-stäg łania
dog pies ji-dog suka
gok kogut ji-gok kura

§. 6. Przyrostek of oznacza powołanie, zatrudnienie, urząd żeńskiej osoby.

of-tidel nauczycielka
of-cadel urzędniczka
of-vobel robotnica

obydwie zgłoski ji i of będą zawsze — oddzielone od rzeczownika.
Zgłoska os oznacza rzeczownik urobiony z przymiotnika.

gudik dobry gudikos dobro
badik zły badikos złe
jönik ładny jonikos ładność

§. 7. Złożone rzeczowniki urabiają się za dodaniem drugiego przypadku (Genetiv) określnika przed rzeczownik pierwotny np. vol świat, pük mowa, volapük mowa światowa, lad serce, flen przyjaciel, ladaflen przyjaciel od serca.
To samo tyczy się rzeczowników złożonych z kilku słów np. vol świat, pük mowa, tidel nauczyciel, volapükatidel.

Imiona własne nie ulegają zmianie z wyjątkiem nazw państw: Francja Flent, Polska Polän i t. d.
Odmiana rzeczowników.

§. 8. W Volapüku znajdujemy dwie liczby: pojedynczą (singularis), mnogą (pluralis). L. mn. urabia się za dodaniem litery „s“ fat ojciec, fats ojcowie. Odmiana rzeczowników ma 4 przypadki formujące się za dodaniem końcówek a, e, i.

L. poj. (Singularis)
Nominativus: fat ojciec mot matka
Genitivus: fata ojca mota matki
Dativus: fate ojcu mote matce
Accusativus: fati ojca moti matkę

L. m. (pluralis)

§. 9. tworzy się za dodaniem s do liczby pojedynczej:

Nominativus: fats ojcowie mots matki
Genitivus: fatas ojców motas matkek
Dativus: fates ojcom motes matkom
Accusativus: fatis ojców motis matek

Przy tytule albo przy nawoływaniu jak również w listach odpowiada litera ö położona przed główny rzeczownik, łacińskiemu vocativus. O mój panie! O söl obik! O najdroższy przyjacielu! O flen divikün!

Zgłoski il, lu, le i ne.

§. 10. Gdy rzeczownik ma być zdrobniały, dodaje się zgłoskę il po rzeczowniku — vom kobieta (femme), vomil kobietka (petite femme), lol róża (rose) lolil różyczka (petite rose).
§. 11. Jeżeli zaś mamy wyrazić umniejszenie lub pogorszenie osoby lub rzeczy, to urabiamy dodając przed rzeczowniki zgłoskę lu.

fel rola lufel rola nieuprawna, odłogiem leżąca.
söl pan lusöl fircyk.

§. 12. Przeciwnie zaś, chcąc stopniować rzeczownik (nadać mu większego znaczenia) dajemy przyrostek le.

masel majster lemasel mistrz
söl pan lesöl sułtan
§. 13. głoska ne oznacza zawsze coś przeciwnego.
flen przyjaciel neflen nieprzyjaciel.
läbad błogosławieństwo neläbad przekleństwo
san zbawienie nesan potępienie
läb szczęście neläb nieszczęście


Zgłoski: -ik, ön, el i -äl.

§. 14. Przez dodanie powyższych zgłosek do rzeczownika albo do innej części mowy, otrzymujemy nową część mowy, n. p. dodana zgłoska ik do rzeczownika (substantiv) daje odpowiedni przymiotnik n. p.

1. söl pan, sölik pański, yudel żyd yudelik żydowski
tik myśl, tikik myślący, vom kobieta, vomik kobiecy,
fat ojciec, fatik ojcowski blod brat blodik braterski.

§. 15. 2. za dodaniem zgłoski ön do rzeczownika otrzymuje się tryb bezokoliczny (Infinitivus).

söl pan sölön panować beg prośba begön prosić,
tik myśl tikön myśleć fin koniec finön kończyć
tidel nauczyciel tidelön nauczać pük mowa pükön mówić

§. 16. 3. za dodaniem zgłoski el cechuje się osobę:

söl pan sölel władca, mocarz jaf tworzenie jafel twórca
tik myśl tikel myśliciel ted handel tedel handlarz
pük mowa pükel mowca mit mięso mitel rzeźnik

§. 17. 4. za dodaniem äl otrzymujemy abstrakcyjne pojęcie.

söl pan söläl duch panujący
dib głębokość dibäl głębokość umysłu.


Przymiotnik (Adjectiv).

§. 18. Wspomnieliśmy już, że przez dodanie do rzeczownika zgłoski ik otrzymujemy odpowiedni mu przymiotnik — sölik, tikik itd., który następuje zawsze niezmienny po rzeczowniku n. p.
§. 19.

fat gudik dobry ojciec söl tikik pan myślący
fata gudik dobrego ojca söla tikik pana myślącego
fate gudik dobremu ojcu söle tikik panu myślącemu
fati gudik dobrego ojca söli tikik pana myślącego
§. 20. Stopniowanie przymiotnika urabia się przez dodanie zgłosek um do stopnia równego (positivus) wskutek czego otrzy­mujemy stopień wyższy (comparativus) a przez dodanie do stopnia (positiyus) zgłoskę ün otrzymujemy najwyższy (superlativus) n. p.
1. (positivus) gudik dobry badik zły
2. (compar.) gudikum lepszy badikum gorszy
3. (superl.) gudikün najlepszy badikün najgorszy.

§. 21. Te same zgłoski um i ün mogą również służyć do stopniowania imiesłowów, przysłówków n. p.

spidöl spieszący flunöl wpływający
spidölum b. spiesz. flunölum b. wpływający
spidölün n. b. spiesz. flunölün n. b. wpływający
söl pan tip wierzchołek, koniec, róg
sölum większy pan tipum w. wierzchołek
sölün n. w. pan tipün naj. wierzchołek.

§. 22. Ale są także przymiotniki urobione przez dodanie zgłoski lik albo sik:

boadik drewniany stonik kamienny
boadlik drewnisty stonlik kamienisty
boadsik drewnisty stonsik kamienisty
sparciały


Przysłówek (Adverbium).

§. 23. Jeżeli przysłówek umieszczony jest bezpośrednio za czasownikiem to stosuje się zupełnie jak przymiotnik, to znaczy że przybiera zgłoskę ik n. p.

blod stadom gudik (Brat się dobrze miewa)
Eslipob badik (źle spałem).

§. 24. Jeżeli zaś przysłówek jest bez czasownika lub potrze­buje wyrazistości, w takim razie otrzymuje on do swojej końcówki ik literę o.

gudiko na dobry sposób, gut, (bene)
badiko na zły sposób
gudiküno na najlepszy sposób

§. 25. Przy przysłówkach czasu i miejsca, które na pytanie: Jak długo? jak daleko? jak wysoko i t. d. odpowiadają, umiesz­cza się tylko rzeczownik w 4 przypadku n. p. deli bal, cały dzień: minutis lul o pięć minut daleko.
§. 26. Jeżeli zaś nie zachodzi obawa o uszkodzenie jasności wyrażenia i znaczenia w takim razie można użyć pierwszego przy­padku, noedlinob kafi yel tel, nie piję od dwóch lat kawy.

Zaimek (Pronom).

§. 27. Osobiste zaimki są:

ob ja obs my
ol ty ols wy
om on oms oni
of ona ofs one
os ono

§. 28. Wspomnieć należy, że nieosobowe niemieckie man a francuskie on tłumaczy się przez on, a francuskie „vous“ przez ons. — Odmiana zaimków odbywa się tymsamym trybem co i u rzeczowników.
§. 29. Dzierżawcze zaimki są urobione z osobistych zaimków zapomocą zakończenia przymiotnikowego ik.

ob = obik mój obsik nasz
ol = olik twój olsik wasz
om = omik swój, jego omsik ich
of = ofik swój, jej ofsik ich (żeński)

§. 30. Odmiana zaimków odbywa się według powszechnego prawidła za dodaniem a, e, i, n. p.

obik mój obike memu
obika mego obiki mego

§. 31. Zaimki dzierżawcze, będą również jak i przymiotniki po rzeczowniku umieszczone, a tylko stojące dla szczególniejszej dobitności przed rzeczownikiem, muszą się z nim zgadzać w liczbie i przypadku i nadmienić należy, że zamiast zaimku dzierżawczego kładzie się niekiedy tak zwany grecki Genitiv, to jest druga koń­cówka osobistego zaimka i to tylko dla lepszej eufonii, celem uniknięcia powtarzającej się końcowej zgłoski ik.

zamiast fat olik gudik ojciec twój dobry
lepiej fat ola gudik dtto
zamiast dom obsik gletik dom nasz duży
lepiej dom obas gletik dtto
zamiast blod obik badik brat mój zły
lepiej blod oba badik dtto
§. 32. Wskazujące zaimki są:
at ten, ce (franc.) öt ten sam (le même)
et ów, ce eit tamten
it sam, même iet ów sam
ot ten sam öt właśnie ten
ut ów (celui) üt właśnie ów
votik inny söm właśnie taki
balimik jeden (l’un) balim votim inny.
votimik drugi (l’autre)

§. 33. Wskazujące zaimki stoją po rzeczowniku i zastoso­wanie tychże odpowiada zupełnie zastosowaniu przymiotników.
§. 34. Pytające zaimki są:

Kim kto kios które? kiöp gdzie?
kis co? kimik co za jeden, jaki, kiüp kiedy?
kiom który lik jak? kikod czemu?
of-kim która kiplad gdzie?
kif kto (żeński) kipladi dokąd
kiof która („) kibid jak daleko? itd.

§. 35. Względne zaimki są tylko: kel który, ji-kel (of-kel) która, kelos które (to co).
§. 36. Nieokreślne zaimki są:

Ek ktoś bos coś, som taki
nek nikt nos nic
alim każdy ans kilka
sembal jakiś mödik wiele
nonik żaden nemödik mało
alik każdy mödumik więcej itd.
valik wszystko


§. 37. Liczebniki (Numeralia).
bal 1 fol 4 vel 7
tel 2 lul 5 jöl 8
kil 3 mäl 6 zül 9

§. 38. Dziesiątki urabiają się z jednostek przez dodanie litery „s“ n. p.

bals 10 fols 40 vels 70
tels 20 luls 50 jöls 80
kils 30 mäls 60 züls 90
100 tum 1 milion balion
1000 mil 1 miliard baliad
1 bilion telion 1 trilion kilion.

39. Złożone liczebniki główne, które z dziesiątek i jedno­stek się składają, spajają się przez spójnik e to znaczy i n. p.

11 balsebal 115 tumbalselul
23 telsekil 1863 mil jöl tum malsekil
45 folselul 1887 mil jöl tum jölsevel
68 mälsejöl 825 jöl tum telsetul

§. 40. Porządkowe liczebniki urabiają się z głównych za do­daniem „id“ n. p.: balid pierwszy mälid szósty folid czwarty telsejölid 28.
§. 41. Jasnem jest, że przy porządkowych złożonych jak 83-ci jölsekilid to końcówka „id“ daje się tylko do ostatniego liczebnika (le quatre-vingt troisième) tum ebalselulid 116-ty itd. (można też opuścić e między tum e bals).
§. 42. Jeżeli z porządkowych mamy urobić przysłówki w ta­kim razie dodaje się do id jeszcze „o“ n. p.

balido po pierwsze
telido po drugie
jölido po ósme itd.

§. 43. Powtarzające się liczebniki urabiają się z głównych za dodaniem na n. p. tumna po setny raz, balna raz, milna po tysięczny, telna drugi raz, lulsna po 50 raz, zülna po dziewiąty raz.
§. 44. Mnożne liczebniki urabiają się również z głównych za dodaniem końcówki przymiotnikowej ik balik pojedyńczy tumik po setny folik poczwórny.
§. 45. Gatunkowe liczby urabiają się z głównych za doda­niem „nik“:

balnik, jednaki w polskim nieużywane.
telsenik, dwudziestoraki
milnik, tysiącoraki

§. 46. Rozdzielne liczebniki otrzymują się za dodaniem a umieszczonego osobno np.

a tel po dwóch a mäl po sześciu
a jöl po ośmiu a kil po trzech.

§. 47. Z każdego liczebnika możemy za dodaniem zgłoski el rzeczownik urobić np. balel pierwszy, kilel trzeci itd. Przez dodanie „ön“ urobiony czasownik np.
telön podwajać
folön poczwórnie działać itd.
§. 48. Oznaczenie czasu odbywa się albo za pomocą glok albo düp np. ósma godzina, jöl glok albo düp jölid, także düp jöl. Pół godziny mówi się düp lafik, kwadrans foldil düpa. 3½ düp kilid e lafik. 6¾ düp mölid e foldis kil. Większa oznaczona część czasu wyprzedza mniejszą i dlatego też musimy zachować następujący porządek: Rok, miesiąc, dzień, godzina, minuta i se­kunda. Yel rok, mul miesiąc, del dzień, düp godzina, minut mi­nuta, sekun sekunda np.
§. 49. Wiedeń 20 listopada 1883 — będzie, Vin, balmil jöltum jölsekil novul telsid, albo Vin. 1883 novul 20id.

Lekcja II.
Czasownik (Verbum)[2]

§. 50. Z każdego rzeczownika można urobić czasownik w for­mie bezokolicznej (Infinitivus) za dodaniem zgłoski ön np. löf miłość, löfön miłować, stim cześć, stimön czcić, klöd wiara klödön wierzyć, balibel balwierz, balibelön golić, itd. Osoby w czasach tworzą się przez dodanie odpowiedniego zaimka osobistego do źródłosłowu czasownika. — Pod „źródłosłowem“ rozumiemy każde słowo, które pozostaje po odjęciu od formy bezokolicznej zgłoski końcowej ön np. od dunön źródłosłów jest dun, czyn, od labön źródłosłów lab, miano.
§. 51. Tworzenie czasów w formie czynnej w trybie oznajmującym.
Czas teraźniejszy (Prasens) urabia się gdy do źródłosłowu dodaje się końcówki zaimków osobistych np.

löfob ja kocham löfobs my kochamy
löfol ty kochasz löfols wy kochacie

löfom on kocha löfoms oni kochają
löfof ona kocha löfofs one kochają
löfon kocha się (on aime)

§. 52. Przy zaimkowych czasownikach dodaje się zgłoskę ok do zakończenia osoby albo wsuwa się ok między źrodłosłów i za­kończenie formy bezokolicznej np. gälokön cieszyć się ztąd gälokob cieszę się, albo gälobok, sölokob, sölobok opanuję się itd. Formowanie czasowników zaimkowych jak również i wszystkich cza­sów form odbywa się tym samym trybem.
§. 53. Czasowniki zwrotne (Verba relativa) przybierają za­imki np. löfobs obis, kochamy się (t. z. jeden drugiego) zaś löfobsok kochamy się sami (sam siebie).
§. 54. Czas wspólnie przeszły[3] (Imperfectum) tworzy się gdy się przed źródłosłów czasownika dopiszę literę „ä“ z dodaniem odpowiednich osobom zaimków np. älöfob kochałem, älöfobs kochaliśmy.
§. 55. Również urabiają się pozostałe czasy i tak otrzymujemy czas przeszły* (Perfectum) literę e np.

elöfol (kochałeś)elöfoms oni kochali.

§. 56. Czaz zaprzeszły[4] (Plusquamperfectum) literę i np.

ilöfom on kochałbył,ilöfofs one kochałybyły.

§. 57. Czas przyszły[5] (Futurum I.) literę o np. olöfof ona będzie kochała, olöfobs będziemy kochali.
§. 58. Czas przyszły[6] (Futurum II. exactum) literę u n. p. ulöfel (ty będziesz kochała) tu auras aimé, ulöfofs (one będą ko­chały) sie werden geliebt haben.

A więc löfol kochasz,
alöfom kochał,
elöfof kochała,
ilöfom kochał był,
olöfon będzie się kochało,
ulöfobs będziemy kochali.


Tworzenie formy biernej.

Litera p jest oznaka formy biernej.
§. 59. Czas teraźniejszy urobimy gdy się umieści przed źródłosłowem literę p do której dodaje się literę a (dla lepszego brzmienia) i dodaje się po źródłosłowie odpowiednia końcówkę. Inne zaś czasy tworzą się jak w czynnej formie, dodając tylko przed źródłosłów literę p.

palöfob jestem kochany Praesens
pälöfob byłem kochany Imperfectum
pelöfob byłem kochany Perfectum
pilöfob byłembył kochany Plusquamperfectum
polöfob będę kochany Futurum I.
pulöfob będę kochany Futurum II.

§. 60. W Volapüku nie ma posiłkowych czasowników, ponieważ, mieć labön, być binön i vedön stać się, są poczytywane jako zwykłe czasowniki.

Forma warunkowa.

Tworzy się za dodaniem do Imperfectum i Plusquamperfectum końcówki öv

Praesens: Äpenob-öv, napisałbym
Perfectum: Ipenob-öv, napisałbym był.

Forma łącząca (Conjunctivus.)

§. 61. Forma łącząca tworzy się przez dodanie zgłoski la którą się umieszcza po czasowniku przedzielając ją — np.

vedo-la że będziesz penob-la żebym pisał
mekom-la że robi ipenob-la żebym był pisał.

Forma długotrwająca (Aorist Durativ).

§. 62. Durativ jest oznaczeniem długotrwającej czynności, jest ona używaną w przysłowiach, sentencjach przytaczanych, które nie oznaczają trwania czasu, lub gdy jakąś zwyczajną powtarzającą się czynność wyrażają. Litera i która ciągle pomiędzy przyrostkiem i źródłosłowem znajduje się, jest cechą charakterystyczną tego trybu. Jeżeli zaś w czasie teraźniejszym nie spostrzegamy zgłoski przyrostkowej a pojedyńczo poprzedzone i także czas zaprzeszły (Plusquamperfectum) znamionuje np. ilöfob, w takim razie dodaje się jeszcze przed i literę a.

Pr. ailöfob, ja kocham ustawicznie, nieustannie
Imp. äilöfob, ja kochałem ustawicznie
Futur, oilöfob, ja będę kochał
F. ex. uilöfob, ja będę kochał

§. 63. Również w formie biernej np.

pailöfol będziesz bezustannie kochany
ilöfom on był
pailöfof ona będzie kochaną
pailöfobs my będziemy bezustannie kochani
wreszcie w aigolob zwykłem chodzić,
aijenos zwykło się dziać itd.

Forma pytająca (Interrogativus).

§. 64. Forma pytająca urabia się za dodaniem głoski li, i umieszcza się przed czasownikiem przedzielając li przez — np.

li-labob czy ja mam li-penob czy piszę?
li-mekom czy on robi li-penobs czy piszemy?
li-vedom czy on będzie li-penofs czy one piszą?

§. 65. Ale wyjątek można uczynić dla lepszego brzmienia w 1 osobie liczby pojedynczej, ażeby podwójnie tam znajdujące się i nie raziło ucha jak również w 3 osobach liczby mnogiej aby skupienia spółgłosek uniknąć, należy pisać zamiast labol-li lepiej li-labol (czy masz) zamiast laboms-li lepiej li-laboms (czy mają).
§. 66. Jeżeli zaś forma pytająca schodzi się z formą łączącą w takim razie pamiętać należy że li stoi ustawicznie przed la np. elogons-li-la gdybyś pan mógł wiedzieć? Igesagols-li-la gdybyście byli odpowiedzieli. Ale można także: Li-la-elegons? i li-la-igesagols?

Przeczenie.

§. 67. Forma przecząca czasownika urabia się za dodaniem przed czasownik no (nie) np. no logob (nie widzę) no ämekols nie robiliście nic, no etötos, nie grzmiało, no löfol, nie kochasz itd.
§. 68. To samo się tyczy czasowników w formie pytającej stojących np.

no li-segolob czy nie wychodzę
no li-vunobs czy nie ranimy
no li-mekoms czy nie robią.

Również gdy przeczenie w formie pytającej w trybie łączą­cym znajduje się np.

No pönob-li-la? żebym nie ukarał?

Forma rozkazująca (Imperativus).

§. 69. Forma rozkazująca tworzy się za dodaniem bezpośre­dnio do osoby cz. teraźniejszego zgłoski öd np. penols piszecie penolsöd piszcie, begolsöd proście, forma bardziej rozkazująca tworzy się za dodaniem öz np. givolöz musisz dać, golonöz musi iść, löfomöz niech kocha itd.

Forma życząca (Optativus.)

§. 70. Forma ta urabia się dodając końcówkę ös np. lifomös

Vedemös saunik, bodajby wyzdrowiał
Yufolsös bodajeście pomagali
Polän lifomös! niech żyje Polska!

Tryb bezokoliczny (Infinitivus).

§. 71. Tryb bezokoliczny jak wiadomo, tworzy się za doda­niem do rzeczownika ön, np, yufön pomagać. Tryb bezokoliczny odpowiadający niemieckiej formie spójnikowej bezokolicznej zu, um zu helfen, urabia się za dodaniem al, al löfön (we francuzkim „de“ à).

Imiesłowy (Participia).

§. 72. Imiesłowy wszystkich czasów urabiają się dodaniem öl np. lilöl słuchający, elilöl słuchawszy, olilöl mający słuchać, löföl kochający, eliföl kochawszy, olöföl mający kochać itd.

Przyimek (Praepositio).

§. 73.

A, przez, Al, do, Äl, ku,
Dis, pod Du, podczas In, w,
Ko, z, Nebü, przy Su, na,
Ve, wzdłuż itd.

Spójniki (Conjunctio).

§. 74. Najgłówniejsze spójniki są:

ab, ale
ven, gdy
i (id p. samogl.) także
büfo, nim
jüs, do, aż
bi, że
du, podczas, gdy
yed, przecież
noe-soi nie tylko, lecz także
do, chociaż— u (p. samog. ud) albo
bi, ponieważ
if, gdy
äs, tak jak
dat, aby
das, że
ibo, (ibö f. pyt. ponieważ) bi
ga, przecie
uf-ud, albo-albo
sis, od
sod, lecz
ä — ä (äd-äd) tak-jak
tos, wbrew, pomimo
e (ed) i, a
ni-ni, ani-ani
ifi, jeżeli, także
kludo, więc
plas, zamiast
ka, niż (comp.)


Wykrzyknik (Interjectio.)

§. 75. Najbardziej używane są:

ag, niestety!
suso, hejże!
ö, aj! jej
stopö, stój!
löpö; na
vu ku
lifö, bywaj zdrów!
maj, majö, marsz!
yu, gwałtu!
bafö, brawo!
ga, przeeież, nareszcie!
mofö, precz, fora, won!
, he (nawoływanie)
is, tu
spidö, spiesznie, prędko!
adyö, żegnaj do widzenia!
, pst!
takedö, cicho!








  1. Ks. Schleyer ˘ oznacza przydechowe h — ja zaś zaprowadzam literę h, w ślad za prof. Kerckhoffem.
  2. Ponieważ łaciny używamy w szkołach, stosując ją do czasów, dlatego podaję nazwy łacińskie.
  3. Używam w opowiadaniach historycznych (Praesens historic).
  4. Używam w czynnościach zaprzeszłych, wykonanych przed innemi przeszłemi.
  5. W czynnościach w przeszłości odbyć się mających.
  6. W czynnościach w przyszłości przed innemi przyszłemi odbyć się mające.





Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronie autora: Czesław Czyński.