[574]OBJAŚNIENIE SŁÓW HUCULSKICH
ORAZ INNYCH MNIEJ ZNANYCH
[1]afiny — czarne jagody
akafist — hymn na cześć N.M.P.
Archijuda — Belzebub (Arcyjudasz)
Arydnyk — zły duch (może od Yrod = Herod)
babyci — choroba (niestrawność)
bałta — starodawna siekiera
banka — banknot (gulden austriacki)
banować — tęsknić
banysz — mamałyga na śmietanie
barabola — ziemniaki
barda — topór
bardka — toporek zbójnicki
baszta — wielkie drzewo, stara jodła lub świerk
basztarnik — prastary las jodłowy
behekać — monotonnie mówić lub czytać
ber — kładka
berbenica — beczułka drewniana na bryndzę lub wódkę
berdo — przepaść
bereza — przodownik kolędy
berfeła — ruchoma kłoda drewniana na której zawiesza się sagany nad ogniskiem
besahy — juki, worki juczne
Biała Rzeka — Biały Czeremosz
bida — diabeł
błahunki — poczciwe (o krowach)
bodiak — oset
boła — choroba
[575]bordiuh — woreczek z koziej skóry
borcowie — bojownicy
botej — stado owiec (kierdel)
brechać — kłamać
brechnia — kłamstwo
buchty (z niem. Buch) — księgi gruntowe
budżenyca — wędzonka
budz — świeży owczy ser
bujany — bujny
bułatny — stalowy
burzannik — młody, roczny niedźwiedź
butyn — przemysłowy wyrąb leśny
byrnia — bierwiono, kłoda
cara — ziemia
caryna, carynka — łąka kośna
chochłaty — rosochaty, czubaty
choromy — sień
chram — święto kościelne, odpust
chudoba — bydło (krowy i owce)
chwoja — gałęzie choiny
corkot — cichy szczęk
cykoty — drobne kamienie, piargi
cymbra — ściany drewniane studni, dołu
Czarna Rzeka — Czarny Czeremosz
czemny — grzeczny, zacny, miły
czepełyk — stary nóż zrobiony z kosy
czerdak — wartownia
czerniec — zakonnik obrządku wschodniego
Czesna Ryza — święto Matki Boskiej 2 lipca i 31 sierpnia
cziuha — wici, wiecha, którą zapalano na alarm
czyhra — krzaki, gąszcze
daraba — tratwa
darmowis — kutas
debry — bezdroża, droga nad przepaścią
delorny — wspaniały
deputat — dzierżawca lub pełnomocnik właściciela połonin
diak — śpiewak cerkiewny
didycz — dziedzic
diedyk — ojczulek
do cotu — dokładnie
domar — gospodarz, domownik
donyk — od dońka — córka — pieszczotliwie do chłopca. (Mówi się paradoksalnie do dziewczynki „synku“, a do chłopca „donyku“).
doubnia — młot leśny drewniany
[576]drankawy — przedziurawiony, dziurawy
draczka — podatki, zdzierstwo
drobięta — owce
duka — bogacz ze starego rodu
durijka — szaleństwo
duży(j) — mocny
dymało — upiór w kształcie pęcherza
fijn — chrześniak
fłojera — rodzaj wielkiej fujarki
fłudowaty — wilczy (od fłud — wilk)
folusz — przyrząd do zbijania sukna
fortuna — burza, huragan
furdyga — więzienie
gaura — legowisko niedźwiedzia
gotur — głuszec
grażda — chata obronna
grunyk — pagórek
gruń — grzbiet górski
gugla — biała sukienna peleryna weselna
haba — fala
haczi — spodnie
hać — tama (drewniana) na rzece
hadiuga — gad
hadiuczy — wężowy
hadżuga — mały świerk
hodować — (także) karmić, zapraszać
hodowaniec — przybrany syn
hołowyca — źródło szczytowe
hrań — węgle żarzące (także: mech islandzki)
hruba — piec
huk — wodospad; w przenośni: potok rwący
hulawy — porywczy, szalony, furiat
huślanka — rodzaj jogurtu
huzycia — tyłek
inkluz — tajemna siła zamknięta w jakimś przedmiocie
jastry — bystry
jelny (gazda) — jak się należy, dostojny
juszka — zupa z krwi
kabacze — ostępy, las na jamach
kaluch — brzuch
[577]katusz — więzienie
kapczury — onuce
kaszyca — tama lub podmurowanie z kłód
kiczera — grzbiet lesisty
kiedra — limba
kieptar — rodzaj serdaka, kożuszka
kierma — ster do prowadzenia daraby (tratwy) na Czeremoszu
kiermanycz — prowadzący darabę
kieron — kierownik
klabuka, klabuczka — kij, kijaszek
klit — komora
kłańce — kły, zęby
kłańcasty, kłańczasty — zębaty
knoroz — knur
koliba — szałas pasterski na połoninie
kołesznia — stajnia
korsz — chleb z kukurydzianej mąki
kosyca, kosyczka — kwiatek
kotiuha — pies
kosziera — zagroda dla owiec
kresania — kapelusz męski z szerokim rondem
kris — strzelba krzesana (skałkowa)
kruhlek — taniec w koło
kryminar — kryminał
kukuce — małe chleby-bułki rozdawane dzieciom za dusze zmarłych
kulesza — mamałyga, potrawa z gotowanej na gęsto kukurydzianej mąki lub kaszy
kurman — powróz
lelio — ojczulek, tatuś
Leśna — złowroga boginka wysysająca krew z mężczyzn
Liedczyna — Polska
ledski, lecki — polski
liżnyk — gruby wełniany koc
ładosze — dłonie
łaja — stado wilków
łapiduchy — sanitarni żołnierze (powszechne w całej dawnej Galicji)
łata — pogardliwa nazwa dla surdutowców, miastowych ludzi
łegiń — młodzieniec, junak, zuch
madrygan — korzeń wilczej jagody
mandatoria — urząd mandatora (austriackiego komisarza)
[578]manta — gruby płaszcz sukienny męski z rękawami szarego koloru
marżyna — bydło (krowy i owce)
matarżannyk — placek chlebowy
migi — sztuki, grymasy diabelskie
mirtuk — miara równa dwom litrom
moda — sposób, wynalazek
modar — wynalazca
modarstwo — wynalazczość, zajmowanie się wynalazkami
modować — robić wynalazki, wymyślać coś nowego
molfar — zły czarodziej
molfy — czary
mołodyca — mężatka
moszenka — trzos
motuzek (zdr. od motuz) — sznurek, linka
murga — grubianin
mygły — stosy bierwion przygotowanych do spławiania
myrom — „pokój (mir) z wami“ — pozdrowienie huculskie
nastygacz — dozorca
nekrutancja — rekrutacja
nenia — matka
niauka=niawka — rusałka, leśna nimfa
nicznyci — halucynacje i przywidzenia nocne
nieduha — słabość, choroba
nietlenny — niezniszczalny
nypać — wtykać nos, wszędzie zaglądać
obertyn — odesłanie nasłanych czarów z powrotem
obsmuszony — oskubany
okoszelić się — zagospodarować się, osiedlić
opryszek — zbójnik
palinka — gorzałka, wódka
patrolica — okrągła mała ikona, wyłożona złotem, niesiona w procesji
pasznica — obrok
paździokać — paplać
pełechaty — kudłaty
peremitka — biała chustka na głowę — okrycie zamężnych kobiet
pępkowy (pupkowy) gazda — osiadły od dawna, ze znanego rodu
pieczonka — wątroba
pierwak — pierworodny
[579]pisany — kolorowy
ples — taniec
płaj — szeroka ścieżka pasterska
pławaczka — spław (luźnych bierwion)
płekati — karmić piersią
pobereżnik — gajowy
pobratym — brat z wyboru
poczynacz — czarodziej
pohany — paskudny, zły
Pokrowa — święto Matki Boskiej 16 października
połonycz — wielka chochla drewniana używana na połoninie
połowik — jastrząb
posiepaka — hycel
postoły — rodzaj kierpcy
powiastun — opowiadacz
prosziek — żebrak
pryłuka — polanka w lesie
przemówka — zaklęcia, formuła czarów
przemównik — czarownik, zaklinacz
przynadzić — przynęcić
pusty — leniwy, do niczego
puszkar — policjant gminny lub pański w XVIII—XIX wieku
rachmanny — łagodny, miłosierny
Rachmanowie — doskonałe istoty, dobre duchy, pośrednicy między niebem a ziemią, mieszkający daleko na Wschodzie
rachmański — pochodzący od Rachmanów
rachmańskie święto — święto Rachmanów (sześć tygodni po Wielkanocy)
ramat — szmata
retiz — łańcuszek ozdobny z klamrami
rewasz — deszczułka lub laska z naciętymi znakami używana do obliczeń
rokowyzna — gody coroczne
rowta (routa) — oddział puszkarów
rozihry — ludowe święto wiosenne
rozmanitny — kapryśny (o koniu)
rozples — taniec na zakończenie kolędy
ryza — 1. drewniana rynna z kloców do spuszczania ściętego drzewa w butynie
2. ubranie księże lub świętych na bizantyńskich obrazach
Rzeka — Czeremosz
saż — klatka na kury
sczeznyk, szczeznyk — duch leśny, czart
siano — także w znaczeniu: pełny stóg siana
skałusz — więzy, kajdany
[580]skit — klasztor, pustelnia
skoki — spady wody
słoboda — swoboda
słotennyk — ptak zapowiadający słotę
smereka — świerk
smolaki — nazwa pogardliwa dla żołnierzy od czarnych „smolastych“ mundurów pochodząca
soroczka — koszula
staja (koliba) — chata połonińska bez pieca
starygan — staruch
sum — smętek
sumno — smutno
swołok — drewniana belka pod powałą
syhła — nieprzebyty las
symbrila — ugoda, umowa
Syrojidy — mityczne podludzkie istoty
szarapatka — przybłęda z miasta
szłapak — pokraka
szpurnąć — cisnąć
sztajeramt — (z niem.) urząd podatkowy
sztoubur — słup o ludzkiej postaci
szymbałe-szymbałe — zgaduj zgadula (początek każdej zagadki)
szypoty — małe wodospady
ślipanka — ciemna droga leśna lub ścieżka, gdzie się idzie na oślep
świtowan — wędrowiec (chodzący „światami“)
tajstra — torba
tarnica — siodło drewniane
tatarwa — o Tatarach z pogardą
tełeg — miejsce do wypasu bydła (z węgierskiego)
terh — siodło (w przenośnym znaczeniu miara — tyle ile można wziąć na siodło)
tokma — umowa pasterska na wiosnę
tołoka — 1. pastwisko
2. wspólna praca zakończona zabawą
tucza — chmura, także: burza, nawałnica
tuha — tęsknota
tuhy rok — głodny rok
ugodnik — osoba święta
ułogi — schody skalne
warki — niebezpieczny, groźny
watah — główny pasterz, baca
[581]watażko — przywódca opryszków
wesnarka — wiosenna chata sianowa
weremie, weremieczko — pogoda, dobry czas
wielici — olbrzymi
wieszczun — wieszcz, prorok, człowiek znający przyszłość
wiwkać — wołać, dawać hasło
worinie — drewniany płot huculski, który łatwo można rozebrać i ponownie założyć (np. aby przepuścić byłobydło lub konie)
zahata — spiętrzenie kłód podczas spławu
zahomonić — rozlegać się echem
zajda albo zawołoka — przybłęda, taki, co zaszedł w góry
zasowa — lawina błota
zasnowa — fundament
zarinok — brzeg kamienisty
zażmurzyć — zmrużyć oczy
zgonnik — handlujący trzodą chlewną
zimowik — chata w której się zimuje
zmyj lub zmyja — smok
zołotnyk — coś w rodzaju choroby przewodów żółciowych, wątroby i kiszek
zornica — gwiazda
zwierno — wiele zwierza tj. wilków
zwory — wąwozy
zymarka — chata z sianem, w której bydło spędza zimę
żerep — kosodrzewina
żertwa — smok
żonwa — dzięcioł (także: skrofuły)
żurba — smętek
żywa watra — ogień uzyskany przez tarcie drewienek
żywocina — wszystko, co żyje
• PDF 
• MOBI 
