Rozmyślania (Marek Aureliusz)/Objaśnienia
| <<< Dane tekstu | |
| Autor | |
| Tytuł | Rozmyślania |
| Wydawca | Warszawskie Towarzystwo Filozoficzne |
| Data wyd. | 1937 |
| Druk | Piotr Pyz i S-ka. |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Tłumacz | Marian Reiter |
| Źródło | skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
1. Dziadkowi Werusowi — itd. Należy rozumieć: winienem, zawdzięczam, przypisuję.
2. Ojciec, Annius Verus, był pretorem; wcześnie odumarł syna, który go mało pamiętał.
3. Matka, Domitia Lucilla, córka senatora Calvisiusa Tullusa.
4. Pradziad, Catilius Severus.
5. ...zielonym... barwy i zbroje, na określenie cyrkowych i zapaśniczych zawodników (zawodów).
7. Rusticus, wybitny stoik.
8. Apollonius, sławny stoik z Chalcis, którego Antoninus Pius powołał na nauczyciela Marka Aureliusza.
9. Sekstus, filozof z Cheronei, stoik, krewny Plutarcha.
10. Aleksander, uczony z Frygii.
11. Fronton, sławny mówca rzymski, dzięki cesarskiemu uczniowi swemu wyniesiony później na wysokie urzędy państwowe.
13. Cinna Catulus, stoik. Atenodotos, nauczyciel Frontona.
14. Sewer, Claudius Severus, perypatetyk, konsul w r. 146. Jego syn ożenił się z Fadillą, drugą córką Marka Aurelego. Trazeasz, Thraseas Paetus, zmuszony został przez cesarza Nerona do samobójstwa, a zięć jego Helvidius został wygnany. Cato, Dion i Brutus, stoicy, znani z życiorysów Plutarcha.
15. Maksym, Claudius Maximus, stoik, został konsulem dzięki Markowi Aurelemu, potem był legatem w Pannonii i prokonsulem w Afryce.
16. Ojciec, Antoninus Pius, ojciec przybrany. Lorium, posiadłość wiejska, gdzie Antoninus wychowywał się, często bawił i umarł. Lanuvium i Tusculum — małe miejscowości pod Rzymem.
17. ...dobrą siostrę. Zwała się Annia Cornificia. Marek Aureli pozostawił jej całe ojcowe i matczyne dziedzictwo. ...i żem takiego właśnie miał brata.... Jeśli autor ma na myśli swego przybranego brata, L. Verusa, to sąd o nim jest zbyt przychylny. ...że me dzieci nie bez zdolności... Marek Aureli miał kilka córek i trzech synów, z których pierwszy (Verus) i ostatni (Antoninus) wcześnie zmarli. Średni, Commodus, następca ojca na tronie, skutkiem złego towarzystwa nie poszedł za wzorem ojca. ...wśród Kwadów nad Granem... Kwadowie — szczep germański, osiadły w dzisiejszej Czechosłowacji (Morawy). Gran — dopływ Dunaju.
1. ...z powodu braku rozeznania złego i dobrego. Twierdzenie stoików, wywodzące się od Zenona, że ludzie przeważnie są źli z głupoty.
2. Precz z książkami! Stoicy byli przeciwni czytaniu książek. Seneka powiada, że badanie samego siebie jest więcej warte od ślęczenia nad księgami.
6. ...szczęścia swego szukasz... Wedle nauki stoików winien człowiek żyć wedle natury i nie dbać o sąd cudzy.
10. Teofrast był uczniem Platona i Arystotelesa (żył od 372 do 287 przed Chr.). Z pism jego zachowały się tylko opisy charakterów i dzieło o botanice. ...cięższe są błędy dokonane z żądzy niż z gniewu. Wedle nauki stoików wszystkie grzechy były równe, gdyż wszystkie są przeciwne rozumowi.
13. ...wnętrzności ziemi (jak mówią) bada... — Pindar, cytowany przez Platona (Teajtet).
15. Monimos — uczeń Diogenesa i Kratesa, twierdził, że wszelka wiedza jest tylko przypuszczeniem.
1. ...wynieść się samemu... Stoicy dopuszczali w pewnych razach samobójstwo. Natomiast Sokrates i inni filozofowie nauczali, że Bóg postawił nas niby żołnierzy na posterunku, którego nie wolno nam opuścić, póki On nas nie odwoła.
3. Hippokrates — najsławniejszy lekarz starożytności, umarł około 356 r. przed Chr. w bardzo późnym wieku. Chaldejczycy — zajmowali się bardziej niż jakikolwiek naród badaniem ciał niebieskich. Za cesarstwa byli Chaldejczycy jednoznaczni z gwiaździarzami, wróżbitami. Heraklit — filozof grecki z Efezu około 500 r. przed Chr. w przeciwieństwie do trwałego i niezmiennego bytu Eleatów uważał świat za tok nieustannej zmiany. Stąd zdanie jego: „dwa razy nie wstąpisz do tej samej rzeki”. Ciepło gnoju miało wedle lekarzy starożytności wysuszać wodę w ciele. ...Demokryta zjadły wszy. Epiktet porównywał ludzi ze zwierzętami, pochlebców, donosicieli, zdrajców zwał wężami, robakami, wszami.
6. jak mówi Sokrates. Platon, Timajos, 61.
16. Falarys — osławiony tyran z Akragas na Sycylii, zmarły w 549 przed Chr. Neron, znany cesarz rzymski.
23. „O miłe miasto Kekropsa!”. Kekrops — założyciel Aten. Słowa wyjęte z komedii Arystofanesa (?). „O miłe miasto Zeusa!” — cały świat.
24. ...nie zajmuj się naraz ... ducha... — fragment z Demokryta.
30. ...ten filozofuje, chociaż nie ma tuniki... — Mowa o cynikach.
33. Camillus — ocalił Rzym od Gallów. Caeso — Fabius, dowódzca 300 Fabiuszów, bohaterów z wojny przeciwko Wejom. Dentatus — zwycięzca Pyrrhusa, Volesus — dowódca sabiński, współczesny Tatiusowi. Hadrian — cesarz rzymski, 117—138 po Chr. ...ni śladu ni wieści... — Homer Odysseja I. 242.
34. Kloto — najstarsza z trzech Park (prządek życia).
48. Helike — miasto w Achai, zapadło się w morze podczas trzęsienia ziemi. 373 przed Chr. Pompeji i Herkulanum — pod Neapolem, miasta zasypane popiołem podczas wybuchu Wezuwiusza r. 79 po Chr.
8. Asklepios — u Homera książę tessalski, sławny ze sztuki lekarskiej, bóg lekarzy, lekarz.
9. ...jak ludzie chorzy na oczy do gąbki i jaja... — w starożytności lekarstwa na choroby oczu.
12. ...poetę komicznego... — Meandra, komediopisarza, syna Diopejthesa z Aten, 322 przed Chr.
31. ...nie zdziałałem nic złego... Homer, Odysseja IV, 690.
33. ...na Olimp z ziemi... z Hezjoda, Erga 197.
10. ...kiedy stanę się ziemią... prw. Homer, Iliada VII 99.
13. Krates — tebańczyk, sławny filozof ze szkoły cyników i uczeń Diogenesa, około 330 przed Chr. Ksenokrates — uczeń Platona, później następca jego w Akademii w Atenach, w której uczył lat 25. Umarł 314 przed Chr. Szczęśliwość pokładał w posiadaniu cnoty. Choć dla prawości swej doznawał wysokiej czci, Krates zarzucał mu pychę i udawanie.
36. Atos — góra w Macedonii.
42. Chryzypp — około 250 przed Chr., założyciel drugiej szkoły stoików, twierdził, że występki w świecie uważać można za śmieszne miejsca w komedii, które same dla siebie nie mają wartości, przynależą jednak do całości.
43. Karmicielki — Demeter Karpoforos, której ramiona są pełne owoców ziemi.
33. Według Epikura.
35. Z Platona Rzeczypospolitej VI 486.
36. Antystenes, uczeń Sokratesa, założyciel szkoły filozoficznej cyników.
38. Z Eurypidesa.
39. Autor nieznany.
40, 41, 42. Z Eurypidesa (fragm.).
44—45. Platon, Apologia 28.
46. Platon, Gorgias 512. ...kobietom... — Parkom, wróżkom.
50, 51 — z Eurypidesa.
63. Z Epikteta.
64. Epikur — twórca szkoły filozoficznej, ur. 341 przed Chr. koło Aten.
66. Telauges — może syn Pytagorasa, znany ze swej wstrzemięźliwości, lecz i nadmiernego zaniedbania swej powierzchowności.
25. Lucylla Werusa... potem Lucylla... Należy dorozumieć się: Lucylla widziała śmierć Werusa, potem zmarła i Lucylla, itd. Lucylla, matka Marka Aureliusza. Maksym — nauczyciel cesarza, wspomniany w księdze I. Sekunda — niewątpliwie jego żona, Epitynchan — osoba nieznana, Faustyna — żona cesarza. Celer — retor grecki, nauczyciel Marka Aurelego. Diotymos — wyzwoleniec Hadriana. Charaks — filozof, Eudajmon — sławny astrolog.
31. Agrypa — M. Vipsanius, przyjaciel i zaufany cesarza Augusta. Arejos — filozof stoicki z Aleksandrii, nauczyciel Augusta.
37. Pergamus — wyzwoleniec cesarza Werusa, Pantea — jego wyzwolona niewolnica. Chabrias, Diotymus — prawdopodobnie wyzwoleńcy Hadriana.
9. ...ogień elementarny... Stoicy rozumieli przez to eter.
24. prw. Odysseja XI.
29. Filip — król macedoński, ojciec Aleksandra. Demetrius z Faleron, 345—283 przed Chr., znakomity mówca, mąż stanu i filozof, przez pewien czas wielbiony przez Ateńczyków.
10. Z Sarmatami, ludem germańskim, prowadzili wówczas Rzymianie wojnę.
21. Z fragmentów Eurypidesa.
23. Treść ustępu z Epikteta. Cytat z Platona: Teajtet, 174 (nieściśle).
31. Eufrates, stoik. Sylwanus, również filozof. Inni wymienieni są nieznani.
34. Z Iliady VI 147—149.
Jaki jest liści rodowód, zupełnie tensam i u ludzi.
Liście albowiem na ziemię strącają wiatry, lecz lasy
Nowe puszczają pędy, gdy pora wiosenna powraca.
Tak pokolenia i ludzie to rosną, to znów upadają,
(przekład Pawła Popiela, Kraków 1882).
38. ...i tych organów do nich dotworzonych. Mowa o członkach ciała.
6. Biada Cyteronie! — z Sofoklesa: Król Edyp. Cyteron (Kitajron) góra w Beocji, na której porzucony został okrutnie od losu ścigany Edyp. Pełen żalu, że uratowany został w dzieciństwie, woła w najgłębszym bólu: Biada Cyteronie! Inne myśli z Eurypidesa.
12. Kula duszy... — Kula, jako najdoskonalsza figura uważana była za obraz doskonałości.
13. Focjon — na śmierć skazany, wypiwszy puchar trucizny, polecił swemu synowi, by nigdy nie myślał o zemście.
15. Nie ma nic brzydszego nad przyjaźń wilczą... Wedle bajki Ezopa zostały owce oszukane przez wilki, udające przyjaźń. Wilczą nazywali Grecy tę przyjaźń, która budziła podejrzenie.
25. ...przed Perdykkasem... Marek Aureliusz pomieszał Perdykkasa z jego synem Archelaosem. Powinno więc to zdanie brzmieć: przed Archelaosem, synem Perdykkasa. Archelaos zapraszał Sokratesa na swój dwór do Macedonii.
26. Efezyjczycy — szkoła Heraklita.
28. Jak mądrze przemówił... Oczywiście, że nie szata stanowi człowieka.
30. Z poety tragicznego.
31. Z Odyssei X 413.
32. Z Hezjoda: Erga 186.
33, 34, 35, 36, 37, 38 z Epikteta: fragm.
3. Empedokles z Akragas, filozof około 490 przed Chr. (cztery elementy świata: ogień, powietrze, woda i ziemia).
27. Fabius Katullinus... Osoby bliżej nieznane.
