słowo; lit. płauti, ‘myć’, ind. plawate, ‘płynie’, plawajati, ‘pławi’, grec. pleō, ‘płynę okrętem’, i plynō, ‘myję’, łac. pluit, o deszczu, anglosas. flōwan, ‘przelewać się’, niem. Fluth, fliessen (dalsze urobienia z -d, jak litew. płaudżiu, ‘płókam’), P. pław, płeć, płet, płuca.
płyta; pożyczka stara, cerk. plita i plinta, z grec. plinthos, ‘cegła’; n w pożyczkach wypada stale (mianowicie po i, u: por. rus. pud z fund, Igor z Ingwar, ale i po a: por. jakor, jabieda, z niem. Anker, Amt), lecz skąd u nas »twarde« y zamiast i?; czyżby słowo na Małą Ruś do nas przeszło? (tam płyta, wedle jej głosowni).
po, przyimek, i we złożeniach czasownikowych; w rzeczownikowych: pa- (p.). Prasłowo; lit. pa-, we złożeniach rzeczownikowych po-; w innych językach wyjątkowe: łac. pōno, awest. pa- we złożeniach tyleż co ind. awest. apa, grec. apo, niem. ab. Częste w nazwach okolic: Pomorze, Podole, Polesie itp. Służy ogarnianiu; następstwu; pomniejszaniu.
pobocz, rodzaju męskiego i żeńskiego już w 16. i 17, wieku: »na poboczy«, »dotrzyma poboczu« (Potocki), w pierwotnem znaczeniu ‘wodze, cugle’, a dopiero później (od pobok) pobocz i ‘ubocze, ustronie’; p. bok.
pobór, poborowy, poborca; p. brać; tylko rzeczowniki tego rodzaju, jak wybór, zbór, dobór, zabór, są dawne, prasłowa, powtarzają się u wszystkich Słowian (bez odpowiednich czasowników, jakie są np. do mór, wrót: morzyć, wrócić); wyłącznie polskiemi są natomiast owe jak ubiór, zbiór, wybiórki, wedle biorę (bierny, biernia), do dawnych ubirać, zbirać, co dawały rzeczowniki jak pabirki, a ustąpiły od 15. wieku postaciom: ubierać, zabierać (podobnie jak umierać zamiast umirać), skoro ir w ier przechodziło; natomiast postaci *uběrati język nie posiadał.
pochoda, ‘ława’, w gwarze flisowskiej 17. wieku; pochodnia (do świecenia), czes. pochodnie, p. chód.
pochutnywać, pochutniwać sobą, ‘cieszyć się’; pochutnawam sobą, ‘kryguję się’, 1564 r., »;ochotę zbytnią pochutniwaniem z sobą pokazować«, u pisarzy 16. wieku; podobne czeskie pochutnawati si na czem, ‘rozkoszować sobie na czem’; od pochuć, pochutnić się, ‘zapalić się do czego’, od chuć (u Czechów pochut’ ‘posmak’, a pochoutka ‘łakoci’); p. chęć, chuć.
pochwa i poszwa; pierwotnie jedno słowo, ale już w 16. wieku rozróżniają pochwę (mieczową) od poszwy, poszewki od szwu, szycia; ch zastąpiło sz; u Czechów pochwa i poszwa tylko o ‘pochwie mieczowej’ i o uprzęży końskiej: ‘rzemień zadni, podogonowy’, co i u nas.
począć, rozpocząć i zacząć, wszcząć; pocznę, rozpocznę, zacznę, nacznę; częstotliwe (roz)poczynać, zaczynać, naczynać, wszczynać; poczęty, »Niepokalane poczęcie«; zaczątek; początkowy; wszczęcie, naczęcie, itd. Prasłowo; czasownika *cząć nie znają Słowianie, używają go wyłącznie we złożeniach z po-, na-, za-, wŭz-; cerk. naczĭną, naczęti, zaczęti, naczętŭk, naczęło; rus. naczat’, naczało, ‘początek’, naczalnik, ‘dowodzący’; czes. poczíti, poczal, poczátek. Pień z wokalizacją e: ken- z sken-; z wokalizacją o: kon-, p. koniec, zakon. Słowiańskiemu sken- odpowiada lit. skin-, ‘zrywać’, ‘napoczynać’ (por. serb. naczeti,
