Encyklopedja Kościelna/Chaldejczycy

<<< Dane tekstu >>>
Tytuł	Encyklopedja Kościelna (tom III)
Redaktor	Michał Nowodworski
Data wyd.	1874
Druk	Czerwiński i Spółka
Miejsce wyd.	Warszawa
Źródło	Skany na Commons
Indeks stron

›››

[214] Chaldejczycy (Chaldaei). Chaldejczykami nazywają grupę ludów aramejskich (syryjskich), osiadłych na wschód Eufratu, w Babilonji, Mezopotamji i Asyrji. Nazywają się z tego powodu Syryjczykami wschodnimi, w stosunku do Aramejczyków (ob. Aram.), zamieszkałych z tej strony Eufratu; także Assyryjczykami, może dla tego, że cala ta ziemia na wschód Eufratu stanowiła monarchję Assyryjską (ob.); albo tylko Syryjczykami, a ich sąsiedzi na zachód Eufratu Aramejczykami; przez tych zaś ostatnich Chaldejczycy nazywani są wschodnimi ^[1]). Pliniusz (Hist. nat. VI 30) nazywa Babilon chaldaicarum gentium caput; a Ptolemeusz (Geogr. V 20) i Strabo (Rer. geogr. XVI s. 739, 767) Chaldeę mieszczą w północno-zachodniej stronie Arabji, t. j. tam, gdzie Babilonja (ob.). Ksenofont zna Karduchów, Chalybów i Chaldejczyków (Καρδούχοι, Χὰλιβες, Χαλδαίοι): jedni z nich mieszkali w górach karduchskich, w sąsiedztwie Armenji, za Tygrem, więc obok Asyrji (ob.) ściśle wziętej; drudzy ^[2]) w Poncie około Trebizondy. Może tam były ich pierwotne siedziby, a prędzej osady późniejsze. Chaldejczycy bowiem, którzy rabowali trzody Joba (1, 17), mieszkańca Arabji, nie mogli być inaczej jego sąsiadami, tylko gdy mieszkali w Babilonji (północno-wschod. stronie od Arabji). Również, gdy Abraham opuszczał Chaldejczyków (ob. Ur), mieszkał z tej strony Tygru, nie w Poncie. Można zatém twierdzić, że Babilonja była najdawniejszém siedliskiem Chaldejczyków. W Biblji Chaldejczycy nazywają się Kasdim, a na pomnikach klinopismiennych znajdują się Kaldim. Że zaś litery l i s w assyryjskiej mowie często się używają jedna za drugą, z tego powodu Kaldim i Kasdim są jedno i to samo. Nie wiadomo z pewnością, co przez Kaldim oznaczają rzeczone pomniki: prawdopodobnie jednak mieszkańców Babilonji, bo Kaldi znaczy tam krainę rozciągającą się „do morza“ (odnogi Perskiej), jaką właśnie była Babilonja w monarchji Asyryjskiej. Ob. Schrader, Die Keilinschr. s. 43. Chaldejczycy Ksenofonta byli ludem [215]walecznym, zaciągali się do wojsk Cyrusa i indyjskich. Cf. Habac. 1, 6. Waleczności ich i szybkości w boju dowodzą wyprawy Nabuchodonozora. Izajasz (43, 14) mówi o flocie chaldejskiej, która zapewne pływała po odnodze Perskiej, albo też Eufratem dochodziła pod Babilon. Uprawiali także nauki, zwłaszcza kasta chaldejskich kapłanów w Babilonji; ztąd słynęli z astrologji i magji, tak, iż nazwa chaldejczyka była synonimem mędrca, astrologa, wieszczbiarza (Cf. Dan. 2, 2. 10. 4, 4) nietylko na wschodzie, ale nawet w Rzymie (Cicero, De divinatione l. 1). Ponieważ Chaldea (jako Babilonja) wchodziła w skład monarchji niegdyś Asyryjskiej i miewała osobnych królów w Babilonie, przeto jej dzieje z owej epoki ob. Assyrja i Babilon. Tu tylko wypada nam wspomnieć o monarchji Chaldejsko-babilońskiej, której stolicą był Babilon, a królowie chaldejczycy. Początek tej monarchji dał Nabopolasar, wódz chaldejski, który wspólnie z Cyaksaresem medyjskim zburzył Niniwę ok. r. 625 przed Chr. i został niezależnym królem; lecz największą swoją świetność winna ona Nabuchodonozorowi (od r. 604). Świetny ten stan trwał około lat 70 (604—538), według przepowiedni Jeremjasza (25, 11. cf. 27, 7). R. 562 v. 561, po Nabuch. nastąpił Ewilmerodach, we dwa lata zamordowany przez swego szwagra Neriliglissara (Euseb. Praepar. ev. 9, 40). O Ewilmerodachu wiemy z Biblji tylko tyle, że nastał po uprowadzeniu Jojachina v. Jechonjasza (r. 598) w 37 lat, zatém w r. 561 v. 562, i wypuścił go z więzienia (IV Reg. 25, 27. Jer. 52, 31). Historycy dawniejsi nazywają Ewilmerodacha: Ilvarudamus (Canon Ptolem.), Ἐυειλμαράδουχος (Berozus ap. Jos. Flav. contra Apion. I 20), Ἐυιλμαλουροῦχος (Megasthenes i Abydenus ap. Eusebium. Chron. armen. s. 28), Ἀβιλαμαρώδαχος (Jos. Fl. Antiq. X 11, 2). Aleksander Polyhistor (in Euseb. Chron. armen. s. 21) naznacza mu lat 12, Flawjusz zaś (cont. Ap. l. c.) 18, co może się rozumieć o latach rejencji za życia ojca (ob. S. Hieronym. in Isai. 14, 19). O następcach jego aż do Baltazara, a właściwie Nabunita, ob. I 621. Na ostatnim się kończą dzieje monarchji Chaldejsko-babilońskiej: jej miejsce zajęła Perska. Ob. Darjusz, Cyrus. O Chaldejczykach chrześcjanach i języku chaldejskim, ob. Syrja, Mezopotamja, Nestorjanizm.  X. W. K.

1. Sozomen (Hist. eccl. VI 33 et pass.) kładzie Syryjczyków obok Persów (Persas Syris finitimos), więc przez Syryjczyków rozumie Asyryjczyków, Partów i Babilończyków. Podobnież św. Hieronim (Comment. in Isai. 20): quos veteres Assyrios, nunc vocamus Syros; Ś. Justyn (Apolog I): qui a barbaris Assyrii, a Graecis Syri appellantur. Tak samo mówi Herodot (Historiar. l. 7 c. 63). Hyginus (Fab. 275) o Semiramidzie rozpowiada, że in Syria Babylonem condidit. Tacjana (ob.), który siebie nazywa assyryjczykiem, inni pisarze nazywają syryjczykiem; i t. d. Ob. Khayyath, Syri orientales seu Chaldaei, Romae 1870 s. 140.
2. Ci nazywali się Chalybes, lecz Strabo (l. 12 s. 549. cf. l. 16 s. 739, 767) mówi: qui nunc Chaldaei, olim Chalybes vocabantur.