Historya Nowego Sącza/Tom I/Dodatki i przywileje
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Dodatki i przywileje |
| Podtytuł | w streszczeniu |
| Pochodzenie | Historya Nowego Sącza Tom I. Obraz dziejów wewnętrznych miasta |
| Wydawca | Nakładem autora |
| Data wyd. | 1901 |
| Druk | Drukarnia Wł. Łozińskiego |
| Miejsce wyd. | Lwów |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tom I |
| Indeks stron | |
Zygmunt August poleca Janowi Ocieskiemu, kanclerzowi wielkiemu koronnemu, staroście grodowemu sandeckiemu, ażeby dochody ze składu kruszców w Nowym Sączu obracano na zaopatrzenie i naprawę warowni miejskiej (1555 r.)
Sigismundus Augustus Dei gratia Rex Poloniae, Magnus Dux Lithuaniae, Russiae, Prussiae, Masoviae Dominus et haeres.
Magnifico Joanni de Oczyeschino, Regni nostri Cancellario, ac Cracoviensi generali, Sandecensique et Olschtinensi Capitaneo, ac Succamerario Cracoviensi, sincere nobis dilecto, in absentina eius Vicecapitaneo Sandecensi gratiam nostram regiam.
Magnifice sincere nobis dilecte. Tametsi antea mandata nostra ad Sinceritatem tuam Vilnae dedissemus, quibus voluimus, ferri, chalybis, aeris et cupri tam formati quam informati (quod per cives nostros Scepusienses, et quoseunque ex partibus inferioris Hungariae in Regnum et Dominia nostra, per Civitatem nostram Sandecensem inveheretur) concessionem Depositorii huiusmodi rerum, eidem Civitati Sandecensi et Incolis ipsius a nobis largiri, ad exteros tantummodo, et non ad subditos nostros intelligi et extendi, illosque ad depositionem eiusmodi rerum de necessitate stringi, hos vero minimae debere obligari: tamen cum cernamus in praesentiarum eiusmodi temporum rationes esse, ut quam maxime expediat civitatem ipsam Sandecensem, tanquam in confiniis Regni nostri constitutam, et pene faucibus hostium expositam, undique firmissime muniri, nosque non alio respectu Depositorium eiusmodi rerum ipsi contulimus, quam ut quidquid inde commodi et emolumenti perciperetur, a civibus ipsius idipsum converteretur in munitionem et reparationem Civitatis praedictae; quandoquidem plaerique ex subditis nostris, ferrum, chalybemque, aes et euprum eiudmodi, ex Hungaria in Regnum et Dominia nostra vehentes, illud in Civitate Sandecensi deponere nolunt, mandamus Sinceritati tuae, ita omnino habere volentes, ut in transgressoribus huiusmodi subditis nostris, et id genus aliis, quicunque depositiones eiusmodi rerum in Civitate Sandecz, iuxta praeseriptum Privilegii, facere noluerint coercendis modis opportunis et in ipso Depositorii Privilegio expressis, civibus ipsis praesto sit, et ne quid eo nomine in iuribus suis iacturae civitas ipsa percipiat, auctoriatate Officii sui, quoties opus fuerit, consulat. Secus pro gratia nostra ne fecerit.
Datum Anno Domini 1555, Regni nostri XXVI.
Ad mandatum Sacreae Majestatis Regiae propium.
Oryginał bez pieczęci, dobrze zachowany, znaleziony pomiędzy zarzuconymi aktami miejskimi.
Jan Kazimierz zatwierdza wszystkie przywileje, nadane Nowemu Sączowi przez poprzedników swoich, na sejmie koronacyjnym w Krakowie 30. stycznia 1649 r.
Joannes Casimirus Dei gratia Rex Poloniae, Magnus Dux Lithuaniae, Russiae, Prussiae, Masoviae, Samogitiae, Smolensciae, Czernichoviaeque, nec non Suecorum, Gothorum, Vandalorumque haereditarius Rex.
Significamus praesentibus litteris Nostris, quorum interest universis et singulis. Inter praecipuas regnantium curas hanc primam et potissiman inesse Nobis debere fatemur, ut ii, quorum sine votis, sine suspiriis, sine litteris quoque et suffragiis incliti Regni istius adepti aumus gubernacula, agnoseant reciprocam regalis Nostrae beneficentiae et promptae voluntatis testificationem. Quare, cum ad Civitatem Nostram Cracoviensem pro felici Coronationis Nostae tempore venissemus, universique non solum Status et Ordines ac universa Nobilitas, sed etiam minoris conditionis civitatum nuntii et cives subditique Nostri obviam Nobis gratulatum effusi auspicia Regni Nostri cohonestassent, inteque alios Civitatis Nostrae finitimae Sandecensis, in Palatinatu Cracoviensi sitae. Spectabiles Stanislaus Kopeć et Joannes Krzyżanowski Consules eiusdem Civitatis Nostrae Neosandecensis nuntii ad Nostrae Maiestatis thronum venientes debitum Nostrae Maiestati iuramentum praestitissent, iuraque et privilegia sua a Serenissimis Praedecessoribns Nostri Regibus Poloniae Civitati huic benigne concessa et per Serenissimum olim piae memoriae Vladislaum IV. Fratrem Nostrum desideratissimum confirmata, per certos Consiliarios Nostros coram Nobis produxissent humillimeque Nobis supplicassent, ut eadem omnia privilegia una et consuetudines ipsorum auctoritate Nostra regia approbare, ratificare et confirmare dignaremur. Nos, etiamsi in hoc felici Coronationis Nostrae Conventu, omnia iura libertates et praerogativas universis Regni Ordinibus Civitatibusque et Oppidis ac subditis Nostris generaliter omnibus litteris Nostris abunde approbaverimus, tamen iustae huius Civitatis Novae Sandecz supplicationi benigne annuentes eiusdem Civitatis omnia et singula iura, privilegia, litteras, decreta, libertates, immunitates, praerogativas, exemptiones, plebiscita, consuetudines et alias quasvis observationes iuris magdeburgensis, quo ipsi antiquitus gaudent et utuntur; omnes denique proventus, obventiones et alia quaevis commoda praefatae Civitati Novae Sandeciae spectantia, a defunctis in Domino Serenissimis Antecessoribus Nostris Poloniae Regibus data, concessa et emanata, nullis penitus exceptis aut exclusis, non secus atque hic omnia in genere et specie de verbo ad verbum in suo tenore descripta forent, in omnibus et singulis eorum punctis, clausulis, articulis, nexibus, ligamentis et conditionibus approbanda, innovanda, confirmanda et ratificanda esse duximus, prout litteris hisce Nostris peculiaribus, in quantum iuris communis rationes sinunt, et usus eorum habetur approbamus, innovamus, ratificamus et confirmamus praesentibus, eaque omnia vim et robur debitae et perpetuae firmitatis semper obtinere debere, et ab omnibus, quorum interest, observari volumus. In cuius rei fidem praesentes manu Nostra subscriptas sigillo Regni communiri iussimus.
Datum Cracoviae in Conventu Regni generali felicis Coronationis Nostrae, die 30. mensis Ianuarii Anno Domini 1649, Regnorum Nostrorum Poloniae et Sueciae primo anno.
Oryginał pergaminowy z pieczęcią majestatyczną, wiszącą na grubym czerwonym jedwabnym sznurku, w blaszanej puszce, spłonął 17. kwietnia 1894 r. wraz ze 100 przeszło innymi oryginalnymi dokumentami.
Michał Korybut zatwierdza przywileje poprzedników swoich: Zygmunta Augusta, Władysława IV. i Jana Kazimierza, nadane Sączowi względem kruszców i soli, w Warszawie 28. lutego 1670 r.
Michael Dei gratia Rex Poloniae, Magnus Dux Lithuaniae, Russiae, Prussiae, Masoviae, Samogitiae, Kijoviae, Volhyniae, Podoliae, Podlachiae, Livoniae, Smolensciae, Severiae Czernichoviaeque.
Significamus praesentibus litteris Nostris, quorum interest universis et singulis, quod reproductae sint coram Nobis trinae litterae pergameneae Civitati Nostrae Neosandecensi servientes, et quidem priores Serenissimi Sigismundi Augusti de 19. Ianuarii 1563 Petricoviae, secundae Serenissimi Vladislai IV. de 20. Novembris 1639 Varsaviae, tertiae Joannis Casimiri subscriptae de data Cracoviae in comitiis Regni generalibus coronationis eius die 30. mensis Ianuari A. D. 1649. Quibus approbatur facultas eidem Civitati Nostrae Neosandecensi a mereimoniis omnibus, quae quocunque tempore eo advehi seu etiam ex hac Civitate evehi solent, videlicet a vase uno vini grossos quindecim, a tunna salis grossos sex, a centenario aeris grossos tres, a centenario chalybis, ferri et similium metallorum grossos duos (exceptis concivibus Sandecensibus) libere exigendi et percipiendi. Ita ut eiusdem proventus medietatem pro repatatione murorum et munitione Civitatis Neosandecensis fossarumque ibidem restauratione et aliis publicis necessitatibus, reliquam vero medietatem in consolationem officii sui, in usus proprios Civitatis, Magistratus convertat. A Serenissimo autem Vladislao IV. Rege Antecessore Nostro cum poena in transgressores praemissorum nempe amissionis omnium mercium speciali privilegio de data Varsaviae die 20. mensis Novembris A. D. 1639 concessa. Cui facultati ut supra specificatae et approbationi adiecta est eius declaratio Serenissimi Ioannis Casimiri de tenore tali: Ut ab omnibus mercibus, mercimoniis, liquoribus quovis modo nuncupatis a dolio mulsi Transylvaniae alias od beczki miodu siedmiogrodzkiego quindecim et aliis, a centenario cerae, sebi, a cutibus maioribus et a modio frumenti cuiusvis ex partibus Hungariae advecti per unum grossum, et a centenario metallorum omnis generis quocumque nomine vocatorum grossos duos. Insuper ab omnibus in genere mercibus ex Ungaria in Poloniam aqua terrave invehendis praefata Civitas Nostra exigendi plenam facultatem haberet, eundem proventum pro sola munitione et reparatione illius Civitatis tamquam in confinio positae erogatura. Demum quatenus nundinae quotiescumque per annum celebrantur, nonnisi per tres continue dies durare possent, et post triduum nonnisi extraneorum mercatorum liberum esset merces exponere, idque sub privatione mercium, solis incolis Sandecensibus exceptis, pro iisdemque nundinis liberem esset, cuiusvis generis hominibus venire, exclusis duntaxat Judaicae Nationis, ita ut nemo Judaeorum pro quibusvis nundinis ad Civitatem Sandecensem cum mercibus venire illasque esponere et vendere audeat, sub privatione mercium... Supplicatumque est, ut confirmentur, quae confirmanda et ratificanda esse duximus.
Datum Varsaviae die 28. mensis Februarii Anno Domini 1670, Regni Nostri Poloniae anno secundo. Michael Rex.
Oryginał aż do ostatniego pożaru przechowywał się w archiwum miejskiem.
August III. z Bożej łaski król polski, wielki książe litewski, ruski, pruski, mazowiecki, żmudzki, kijowski, podolski, podlaski, inflancki, smoleński, siewierski, czernichowski, a dziedziczny książe i elektor saski.
Sławetnym burmistrzowi, radcom, wójtom, ławnikom i wszystkiemu pospólstwu miasta Naszego Nowego Sącza, wiernie Nam miłym łaskę Naszą królewską.
Sławetni wiernie Nam mili, dochodzą Nas nie bez żalu i podziwienia pewne wiadomości, jako Wierności Wasze, cobyście mieli do potrzebnej reparacyi kościoła kollegiaty tamecznej pobożnie według możności przykładać się, to jeszcze zbawienne innych zamysły i starania tamujecie, zabraniając wzwyż rzeczonemu kościołowi na belki i krokwie i inne drewniane materyały z lasów Naszych królewskich temu miastu z dawna nadanych. Nie sądzilibyśmy nigdy, aby w państwie zupełnie katolickiem znaleść się mogła taka ku chwale Pana Boga i ozdobie Świętym jego oziębłość, i aby temu Panu, którego wszystko jest cokolwiek jest, ręka ludzka bronić miała mizernego drzewa, które święta jego moc i opatrzność szczepiła, i wzrost mu przyzwoity dała. Gorszyć się zaiste sąsiedzkie z Wierności Waszych miasta i miasteczka muszą, kiedy słyszą jako mniej uważnie kawałka drzewa żałujecie miejscu tamu poświęconemu, na którem i przy którem kości ojców, braci i przyjaciół waszych już czekają, a za niedługo podobno i wasze czekać będą powszechnego zmartwychwstania. Przeto aby się nie tylko katolickiej w ozdobie i naprawie domu Bożego pilności i powinności, ale też i powszechnemu okolicy tamtej zbudowaniu, a słowem mówiąc i różnej słuszności i sprawiedliwości zadosyć stało: Żądamy mocno po Wiernościach Waszych, ażebyście odtąd gorętszej wiary skutki po sobie pokazując przerzeczonych lasów miejskich na potrzebną naprawę tegoż kościoła kollegiaty Nowego Sącza zabraniać żadną miarą nie ważyli się. Inaczej do tegoż końca zażylibyśmy żwawszych środków i sposobów królewskiej zwierzchności Naszej przyzwoitych. Spodziewamy się jednak, że Wierności Wasze tym listem od Nas upomnieni wszystko czego sprawiedliwość, sam Pan Bóg, i My po Was żądamy, chętnie wypełnicie tak z obowiązków katolickiej pobożności, jako też i dla łaski Naszej królewskiej, którą na zawsze ofiarujemy, wszelkich od Boga życząc sukcessów.
Dan w Warszawie 5. czerwca Roku Pańskiego 1750, panowania Naszego 17 roku. Augustus Rex. Joannes Kłossowski Canonicus Cathedralis Premisliensis, Sacrae Regiae majestatis Sigilli Regni Secretarius.
Oblata in castro sandecensi feria VI. post festum Divisionis Sanctorum Apostolorum proxima A. D. 1750.
Wszystkie te przywileje, przytoczone poniżej, znajdowały się w oryginałach na pergaminie w archiwum miejskiem aż do ostatniego pożaru 17. kwietnia 1894. W czasie tylokrotnych pożarów Nowego Sącza (1331, 1486, 1522 i 1611) ocalały zawsze szczęśliwie przywileje jego, tym razem zetlały od ognia i przepadły na zawsze. Miałem je pod ręką i wynotowałem jeszcze w r. 1890. Pomijam tu jedynie mnogie przywileje prywatne, mniej ogół obchodzące; jak również przywileje cechowe, bo o nich obszerna wzmianka w rozdz. II. tomu II.
1) W Krakowie 8. listopada 1292. Wacław, król czeski, książę krakowski i sandomierski, pozwala wójtom Bertoldowi i Arnoldowi na założenie miasta Nowego Sącza, w miejscu wsi Kamienicy.
2) W Sączu 1311. Władysław Łokietek, książę krakowski i sandomierski, uwalnia Sandeczan od opłaty cła w Krakowskiem i Sandomierskiem.
3) W Krakowie 21. lutego 1312. Jadwiga Łokietkówna, księżna krakowska i sandomierska, wynagradzając wiernych Sandeczan, nadaje im wolność spokojnego przejazdu po całem księstwie sandomierskim bez opłaty ceł.
4) Pod Krakowem 13. stycznia 1320. Władysław Łokietek uwalnia Sandeczan od opłaty cła w Krakowskiem.
5) Pod Krakowem 15. maja 1327. Władysław Łokietek nadaje Nowemu Sączowi przywilej jarmarku na św. Małgorzatę, mocą którego uwalnia od wszystkich opłat celnych kupców i gości przejeżdżających od Krakowa przez komorę w Czchowie, jak niemniej z Węgier przez Rytro i Stary Sącz, i to przez 8 dni przed i 8 dni po św. Małgorzacie.
6) W Krakowie 30. maja 1329. Rajcy i gmina miasta Krakowa wystawiają akt ugody z Nowym Sączem, dokonanej wobec Wład. Łokietka a za pośrednictwem Spicymira, wojewody krakowskiego, względem opłaty ceł na drogach ku Toruniowi i ku stronom węgierskim. Na mocy tej obopólnej ugody mieli Krakowianie do Węgier jeździć na Sącz, a Sandeczanie do Torunia na Kraków[1].
7) W Krakowie 18. czerwca 1331. Władysław Łokietek pozwala pogorzelcom Nowego Sącza wyrębywać drzewo na rozmaite potrzeby z lasu, za zamkiem Rytter (Rytro) położonego.
8) Pod Starym Sączem 1337. Jadwiga, królowa polska, pani sandecka, za przyzwoleniem syna swego Kazimierza, uwalnia Sandeczan od opłaty ceł sandomierskich po wszystkich miejscach.
9) W Krakowie 9. maja 1345. Kazimierz Wielki uwalnia zubożałych podówczas Sandeczan od wszelkich ceł po wszystkich drogach handlowych tak w kraju (ku Rusi, do Węgier, Krakowa, Rakus), jako też na granicach z warunkiem, aby nie wozili z sobą, ani towarów ani pieniędzy obcych.
10) W Sączu 23. czerwca 1354. Kazimierz Wielki zatwierdza akt sprzedaży Mikołaja i Jerzego, wójtów z Nowego Sącza, jatek rzeźniczych rajcom sandeckim.
11) W Krakowie 27. marca 1356. Kazimierz Wielki potwierdza przywilej jarmarku na św. Małgorzatę, nadany Sandeczanom przez Wład. Łokietka 15. maja 1327.
12) W Krakowie 1. listopada 1368. Kazimierz Wielki, pragnąc zapobiedz wyludnieniu miasta, nadaje Sandeczanom przywilej, uwalniający ich od wszelakich opłat, oraz dozwalający im rozszerzyć bramę miejską, wiodącą do młyna.
13) W Budzie 27. marca 1378. Ludwik, król węgierski i polski, nadaje zubożałym Sandeczanom przywilej wolnego spławiania Dunajcem i Wisłą do Prus wszelkiego rodzaju towarów, z uwolnieniem od cła sandomierskiego i opłat krakowskich.
14) W Nowem Mieście Korczynie 24. sierpnia 1387. Władysław Jagiełło potwierdza przywileje, nadane Sandeczanom przez Jadwigę 1337, uwalniające ich od opłaty ceł sandomierskich.
15) W Krakowie 22. lutego 1389. Wład. Jagiełło zatwierdza i odnawia pod większą pieczęcią własny przywilej z r. 1387, uwalniający Sandeczan od opłaty cła w Sandomierskiem.
16) W Bieczu 30. października 1402. Wład. Jagiełło, stwierdzając sprzedaż wsi Kamionki przez Mikołaja Omelta mieszczanom sandeckim za 250 grzywien groszy praskich, nadaje tejże wsi prawo magdeburskie.
17) W Krakowie 9. marca 1403. Wład. Jagiełło, równając mieszczan sandeckich z krakowskimi, co do praw i wolności, nadaje Sandeczanom ustawę względem sprzętów domowych (gierada), z wyraźnem określeniem, że po śmierci żony mają przejść w spadku na męża i dzieci, a w braku tychże na siostrę zmarłej lub jej najbliższą krewną.
18) W Niepołomicach 16. marca 1405. Wład. Jagiełło pozwala mieszczanom sandeckim cło od towarów, przypadające do zapłaty w Czchowie, uiszczać w Nowym Sączu i obracać te pieniądze na naprawę murów, baszt i rowów obronnych.
19) W Krakowie 18. sierpnia 1412. Wład. Jagiełło nadaje Sandeczanom prawo magdeburskie[2].
20) W Wiślicy 18. sierpnia 1427. Wład. Jagiełło wydaje uniwersał, którym przykazuje urzędnikom koronnym, zwłaszcza na Rusi, aby przestrzegali przywileju Sandeczan, uwalniającego ich od opłaty ceł.
21) W Wiślicy 19. sierpnia 1427. Wład. Jagiełło uwalnia Sandeczan od opłaty cła, oraz reguluje opłatę ceł od żeglugi na Dunajcu i Wiśle, którą mieszczanie Nowego Sącza uiszczać mają.
22) W Krakowie 24. lutego 1437. Władysław Warneńczyk potwierdza przywilej Wład. Jagiełły z 19. sierpnia 1427, uwalniający Sandeczan od cła na Dunajcu i Wiśle.
23) W Krakowie 25. lutego 1437. Wład. Warneńczyk przykazuje rajcom i celnikom koronnym w Poznaniu, Kaliszu, Pyzdrach i Chęcinach, aby szanowali przywileje mieszczan sandeckich, uwalniające ich od opłat celnych.
24) W Piotrkowie 16. grudnia 1438. Wład. Warneńczyk zatwierdza wszystkie przywileje Nowego Sącza.
25) W Budzie 2. września 1440. Wład. Warneńczyk uwalnia Sandeczan od wszelkiej opłaty w królestwie węgierskiem w ogólności, a w mieście Lubowli (od trycatku) w szczególności.
26) W Krakowie 26. czerwca 1448. Kazimierz Jagiellończyk wydaje uniwersał, którym przykazuje poborcom ceł, zwłaszcza w przemyskiej i lwowskiej ziemi, aby przestrzegali przywileju Sandeczan, uwalniającego ich od opłaty ceł, skarbowi królewskiemu przynależnych.
27) W Krakowie 27. czerwca 1448. Kazimierz Jagiellończyk uwalnia Sandeczan od opłaty cła w całem królestwie polskiem.
28) W Krakowie 1. lipca 1448. Kazimierz Jagiellończyk, zakazując urzędnikom koronnym sądzić mieszczan sandeckich, poleca odsyłać strony do sądu miejskiego.
29) W Krakowie 4. marca 1450. Kazimierz Jagiellończyk wydaje uniwersał, którym przykazuje, zwłaszcza w Sandomierskiem i na Rusi, aby przestrzegano przywileju Sandeczan, uwalniającego ich od opłat ceł.
30) W Krakowie 22. lipca 1453. Kazimierz Jagiellończyk nadaje Sandeczanom przywilej zbudowania mostu na Dunajcu pod Sączem, oraz pobierania mostowego.
31) W Nowem Mieście Korczynie na sejmie walnym 17. grudnia 1461. Kazimierz Jagiellończyk zezwala na urządzenie jarmarku dwutygodniowego na św. Marcin w Nowym Sączu.
32) W Piotrkowie na sejmie 20. stycznia 1487. Kazimierz Jagiellończyk, wzruszony klęską pożaru Nowego Sącza, na prośbę Jakóba z Dębna[3] uwalnia miasto od wszelkich podatków na przeciąg lat 18.
33) W Piotrkowie na sejmie walnym 19. lutego 1493. Jan Olbracht zatwierdza wszystkie przywileje, nadane Nowemu Sączowi przez poprzednich królów.
34) W Lublinie 22. listopada 1496. Jan Olbracht, przychodząc w pomoc Sandeczanom, którzy przez ogień, morowe powietrze i inne szkody bardzo ucierpieli, uwalnia ich od opłaty wszelkich ceł królewskich.
35) W Krakowie 15. marca 1499. Jan Olbracht zabrania sądom i urzędnikom koronnym przyjmować sprawy, wniesione przeciw mieszczanom Nowego Sącza, z pominięciem jurysdykcyi wójta miejskiego i pogwałceniem prawa magdeburskiego.
36) W Krakowie 28. lipca 1504. Alexander potwierdza wszystkie prawa i przywileje, nadane Nowemu Sączowi przez poprzednich królów.
37) W Krakowie 16. października 1512. Zygmunt I., pragnąc przysporzyć mieszczanom sandeckim potrzebnych dochodów na utrzymanie i naprawę warowni miejskiej, uwalnia od ceł wszystkich przybywających z Krakowa, Węgier i z innych stron na jarmark do Nowego Sącza, a to na tydzień przed i tydzień po jarmarku, o czem zawiadamia Mikołaja z Zakliczyna Jordana, kasztelana wiślickiego a poborcę celnego krakowskiej ziemi.
38) W Krakowie na sejmie walnym 16. lutego 1518. Zygmunt I. przywraca Sandeczanom utracone prawo wolnego corocznie wyboru rajców.
39) W Krakowie 6. września 1518. Zygmunt I., łagodząc spór między opactwem Norbertanów sandeckich a rajcami miasta, którzy rościli sobie prawo do majątku szpitalnego św. Ducha, orzeka i rozporządza, że opat z klasztorem jest i będzie prawnym panem i dzierżawcą wsi: Januszowej, Librantowej, Kwieciszowej i Boguszowej. Z dochodów tych dóbr na dawać corocznie ubogim pewne stałe darowizny, a dwaj prowizorowie, z ramienia rajców wyznaczeni, mają doglądać dobrego zaopatrzenia ubóstwa szpitalnego.
40) W Toruniu 28. marca 1521. Zygmunt I. pozwala mieszczanom sandeckim wykupić trzecią cześć młynów wodnych na rzece Kamienicy pod murami miasta z rąk Jana Kromera[4].
41) W Toruniu 23. kwietnia 1521. Zygmunt I. pozwala mieszczanom Nowego Sącza wykupić sołectwo we wsiach: Falkowej, Kunowie i Jamnicy z rąk Walentego Dembińskiego.
42) W Krakowie 13. stycznia 1523. Zygmunt I., wzruszony klęską pożaru Nowego Sącza, uwalnia mieszczan od opłaty czopowego na rok, a od podatku domowego (szosu) i wszelkich poborów na lat 14, z wyjątkiem czynszów gruntowych, o czem uwiadamia Jana z Kruźlowej Pieniążka, sędziego ziemskiego i poborcę krakowskiego.
43) W Krakowie 15. lipca 1525. Zygmunt I. potwierdza dekret komisarzy królewskich, wydany w Nowym Sączu 24. czerwca 1523 między starostą a mieszczanami sandeckimi, wskutek różnych skarg wniesionych przeciwko staroście, Piotrowi Odnowskiemu, o naruszenie prawa magdeburskiego, tudzież wskutek skarg starosty przeciwko mieszczanom o popieranie buntu.
44) W Krakowie na sejmie walnym 19. lutego 1537. Zygmunt I. zatwierdza wszystkie przywileje poprzedników swoich, nadane Nowemu Sączowi, zacząwszy od Kazimierza Wielkiego.
45) W Krakowie na sejmie walnym 24. lutego 1537. Zygmunt I., spowodowany porśbami rajców Nowego Sącza, przenosi coroczny jarmark w tem mieście z św. Marcina na św. Maciej, nie znosząc przez to bynajmniej wolnicy t. j. wolnej sprzedaży mięsa ze strony okolicznych mieszkańców około św. Marcina, podług dawnego zwyczaju.
46) W Krakowie 6. marca 1537. Zygmunt I. przedłuża na rok Sandeczanom przywilej, nadany w Krakowie 13. stycznia 1523, uwalniający ich od opłaty podatków domowych, wyjąwszy jednak czopowego i gruntowego czynszu.
47) W Krakowie 9. sierpnia 1542. Zygmunt I. podwyższa Sandeczanom mostowe na 3 szelągi od wozu, aby przysporzyć im dochodu dla lepszego utrzymania mostu na Dunajcu.
48) W Krakowie 30. lipca 1543. Zygmunt I., spowodowany skargami starosty sandeckiego, Achacego Jordana, oraz i gminy miejskiej sandeckiej na rajców miasta o nadużycia, ustanawia artykuły szczegółowe i obszerne w tym względzie[5].
49) W Krakowie 22. marca 1549. Zygmunt August zatwierdza wszystkie przywileje, nadane Nowemu Sączowi przez poprzedników swoich.
50) W Lublinie na sejmie walnym 1. marca 1554. Zygmunt August nadaje Nowemu Sączowi przywilej składu generalnego żelaza, stali i miedzi, zwożonej do Polski ze Spiża i Węgier, a tym, coby omijali Sącz, każe aresztować towary.
51) W Piotrkowie na sejmie walnym 12. maja 1555. Zygmunt August, spowodowany skargami rajców Nowego Sącza, przykazuje wszystkim celnikom, aby przestrzegali przywilejów danych Sandeczanom, uwalniających ich od wszelkich ceł, z wyjątkiem od wołów i skór.
52) W Piotrkowie na sejmie walnym 13. maja 1555. Zygmunt August nadaje Sączowi przywilej na generalny skład soli bocheńskiej dla 13. miast spiskich oraz dla całych Węgier, pod karą konfiskaty towarów, ktoby omijał miasto.
53) W Warszawie na sejmie walnym 14. stycznia 1557. Zygmunt August, chcąc wspomódz miasta spiskie, które wiele ucierpiały podczas wojennych zaburzeń, zawiesza na 4 lata przywilej, dany Sączowi na generalny skład kruszców. Po upływie zaś tych 4 lat, ma znów Sącz używać przywileju swego w całości.
54) W Warszawie na sejmie 17. stycznia 1557. Zygmunt August zezwala rajcom sandeckim sprzedać czynsz roczny wieczysty 12 grzywien za iściznę 500 złp., legowaną miastu przez księdza Jana, przełożonego szpitala św. Walentego w Nowym Sączu a plebana zborowickiego, z poleceniem, aby kaznodzieja sandecki (w myśl testatora) pobierał corocznie 10, nauczyciel zaś szkoły 2 grzywny, oraz pozwala ubezpieczyć ten czynsz na dobrach miejskich.
55) W Warszawie na sejmie 17. stycznia 1557. Zygmunt August nadaje Sandeczanom przywilej wywłaszczenia takich właścieli gruntowych, do gminy sandeckiej należących (wzmianka wyraźna w tym przywileju o szlachcie w Nowym Sączu gęsto osiadłej), którzyby wzbraniali się opłacać podatków czy to miejskich czy skarbowych.
56) W Piotrkowie na sejmie walnym 3. stycznia 1559. Zygmunt August, pragnąc uwolnić mieszczan sandeckich od znacznych wydatków podróżnych i mozołów, nadaje im przywilej, mocą którego zabrania urzędnikom koronnym pozywać Sandeczan przed swój trybunał królewski poza granicę królestwa polskiego albo na Litwę.
57) W Piotrkowie na sejmie walnym 13. stycznia 1559. Zygmunt August, spowodowany aresztowaniem rzeczy Sandeczan przez Węgrów, którzy tym sposobem chcieli odwetować Sandeczanom aresztowanie broni, jaką z Polski wywozić chciano, a której wywóz był wzbroniony, dozwala uniwersałem Sandeczanom aresztować nawzajem węgierskie towary.
58) W Piotrkowie na sejmie walnym 18. stycznia 1563. Zygmunt August przykazuje, aby przestrzegano przywilejów z 1. marca 1554 i 13. maja 1555, nadanych Sączowi względem kruszców z Węgier do Polski i względem soli bocheńskiej z Polski do Węgier wywożonych, oraz poleca, aby kupców, omijających Sącz bądź z kruszcami bądź z solą bocheńską, zatrzymywano i towary im odbierano.
59) W Piotrkowie na sejmie walnym 19. stycznia 1563. Zygmunt August pozwala na urządzenie w Nowym Sączu generalnego składu żelaza, stali i miedzi surowej i przerobionej dla 13 miast spiskich i niższych Węgier, tudzież generalnego składu soli bocheńskiej, z wyraźnem zastrzeżeniem, aby miasta spiskie sól nie gdzieindziej, tylko w Sączu kupowały.
60) W Piotrkowie na sejmie walnym 3. marca 1563. Zygmunt August, spowodowany skargami, że w Nowym Sączu sprzedają sól bałwanami a nie na wagę, przykazuje komornikowi swemu, Jędrzejowi Strońskiemu, aby zapobiegał tym nadużyciom tak w mieście, jak na przedmieściach.
61) W Lublinie na sejmie 20. lipca 1566. Zygmunt August nadaje wieczyście Nowemu Sączowi sołtystwo we wsiach królewskich: Falkowej, Kunowie i Jamnicy, razem ze wszystkimi dochodami; uwalnia je zarazem od wszelkich kontrybucyi, z wyjątkiem szosu i podatków na pospolite ruszenie.
62) W Piotrkowie na sejmie 10. maja 1567. Zygmunt August, pragnąc wspomódz Sandeczan przy wzmagającem się niebezpieczeństwie wojny, nadaje im wieczyście przywilej na trzecią część dochodów z dwóch młynów królewskich na Kamienicy pod Sączem; prócz tego z tracza i folusza sukiennego, w tym celu jedynie, aby te dochody obracali na utrzymanie i naprawę warowni miejskiej.
63) W Warszawie na sejmie 11. kwietnia 1572. Zygmunt August na prośbę obu posłów Nowego Sącza: Jana Bera rajcy i Macieja Boczkowskiego wójta, na podstawie dawniejszych przywilejów uwalnia Sandeczan od wszelkich ceł w Krakowie, Lwowie, Sandomierzu, Urządowie, Ropczycach, Przemyślu, Gródku, Brzesku, Żmigrodzie, Sanoku i gdzieindziej, gdy jadą z kupią wszelaką win, wódek lub z innemi rzeczami.
64) W Warszawie 18. kwietnia 1572. Zygmunt August limituje sprawę między Nowym Sączem a miastami spiskiemi względem soli.
65) W Krakowie na sejmie koronacyjnym 12. kwietnia 1574. Henryk Walezy zatwierdza wszystkie prawa i przywileje, nadane Nowemu Sączowi przez poprzedników swoich, mianowicie Kazimierza Wielkiego, Ludwika węgierskiego, Władysława Jagiełły, Wład. Warneńczyka, Kazimierza Jagiellończyka, Jana Olbrachta, Alexandra, Zygmunta I. i Zygmunta August, nie wymieniając jednak bliżej owych przywilejów i ich daty.
66) W obozie pod Gdańskiem 20. czerwca 1577. Stefan Batory zatwierdza wszystkie przywileje, nadane Nowemu Sączowi przez poprzedników swoich.
67) W Malborgu 7. listopada 1577. Stefan Batory, spowodowany skargami, przykazuje burmistrzowi, rajcom, wójtowi i ławnikom sandeckim, aby przestrzegali nadanego Lubowlanom przywileju wolnego handlu kruszcami.
68) W Warszawie 31. grudnia 1579. Stefan Batory ponawia przywilej, nadany Nowemu Sączowi na generalny skład kruszców, przywożonych do Polski, tudzież soli bocheńskiej, wywożonej na Spiż i na Węgry.
69) W Warszawie 15. marca 1581. Stefan Batory, spowodowany sporem między miastami spiskiemi a Nowym Sączem o przywilej generalnego składu kruszców i soli w Sączu, zmienia nieco przywilej Sącza na korzyść upośledzonych tym przywilejem miast spiskich.
70) W Krakowie w dzień koronacyi 12. marca 1588. Zygmunt III. zatwierdza Sandeczanom wszystkie prawa i przywileje poprzedników swoich.
71) W Warszawie 30. lipca 1615. Zygmunt III., rozsądzając spór o cło między Nowym Sączem a Podolińcem, na podstawie dawniejszych przywilejów, które są przytoczone, nadaje Sandeczanom przywilej, uwalniający ich od opłaty cła w Podolińcu.
72) W Warszawie na sejmie 4. czerwca 1616. Zygmunt III., pragnąc wspomódz miasto Nowy Sącz, które i na wielkie szkody od strony Węgier jest wystawione, i przez ostatni pożar bardzo wiele ucierpiało, nadaje mu przywilej na pobieranie szczegółowo oznaczonych opłat z towarów rozmaitych, czy to przewożonych, czy Dunajcem koło Sącza spławianych; wszelako z tym wyraźnym warunkiem, aby uzyskane dochody obracano na odbudowanie spalonego miasta, baszt i murów jego obronnych.
73) W Krakowie na sejmie koronacyjnym 7. marca 1633. Władysław IV. wydaje trzy osobne przywileje na korzyść Nowego Sącza: a) zatwierdza ogółem wszystkie przywileje Nowego Sącza; b) zatwierdza przywilej, nadany Nowemu Sączowi przez ojca swego w r. 1616, na pobieranie szczegółowo oznaczonych opłat z towarów tak przewożonych, jako też spławianych pod Sączem; c) nadaje przywilej na jarmark coroczny na Przeniesienie św. Stanisława (27. września).
74) W Warszawie 20. listopada 1639. Władysław IV. nadaje Sączowi, który w ostatnich latach bardzo ucierpiał wskutek pożaru, i którego mury jużto dla starości jużto z powodu wylewu Dunajca znacznie są uszkodzone, przywilej na pobieranie szczegółowo i ponownie oznaczonych opłat z wszelkich towarów, czy to lądem przewożonych, czy Dunajcem spławianych; połowa z tego dochodu miała być obracaną na naprawę warowni, druga zaś na inne potrzeby miejskie; prócz tego przywilej na jarmark coroczny na św. Wojciech, który dodaje do poprzednich, już uprzywilejowanych jarmarków.
75) W Warszawie 25. marca 1645. Władysław IV. przykazuje kupcom, jadącym z towarami z Węgier do Korony, aby drogą na Nowy Sącz koniecznie jechali, a nie mijali myt jego, pod karą utraty towarów swoich.
76) W Krakowie na sejmie koronacyjnym 30. stycznia 1649. Jan Kazimierz potwierdza: a) wszystkie przywileje, nadane Nowemu Sączowi przez poprzedników swoich; b) przywilej Władysława IV. z r. 1639 na pobieranie szczegółowo oznaczonych opłat z wszelkich towarów, oraz na jarmark na św. Wojciech.
77) W Warszawie 25. lutego 1670. Michał Korybut zamienia prawo zwyczajne Sandeczan, wzbraniające Żydom mieszkać w Sączu i trudnić się handlem, na prawo wieczyste i właściwy przywilej.
78) W Warszawie 28. lutego 1670. Michał Korybut zatwierdza przywileje poprzedników swoich: Zygmunta Augusta z 19. stycznia 1563, Władysława IV. z r. 1639 i Jana Kazimierza z r. 1649, nadane Sączowi względem kruszców i soli, tudzież pobierania opłat z przewozu towarów.
79) W Warszawie na sejmie 13. czerwca 1685. Jan Sobieski zatwierdza przywilej Michała Korybuta z 28. lutego 1670, nadany Sandeczanom względem kruszców i soli.
80) W Warszawie na sejmie 13. czerwca 1685. Jan Sobieski zatwierdza przywilej Michała Korybuta z 25. lutego 1670, zamieniający prawo zwyczajne Sandeczan, wzbraniające Żydom mieszkać w Sączu i trudnić się handlem, na prawo wieczyste i właściwy przywilej[6].
81) W Warszawie 17. czerwca 1689. Jan Sobieski zatwierdza przywilej Władysława IV. z r. 1639 na pobieranie szczegółowo oznaczonych opłat z towarów, oraz na jarmark coroczny na św. Wojciech.
82) W Krakowie na sejmie koronacyjnym 11. października 1697. August II. zatwierdza przywilej Jana Sobieskiego z 13. czerwca 1685, Zygmunta Augusta z 18. stycznia 1563, Jana Kazimierza z 30. stycznia 1649 i Władysława IV. z 7. marca 1633 i z 20. listopada 1639. Prócz tego nadaje Nowemu Sączowi cztery nowe jarmarki: na Zapusty, na Niedzielę Palmową, na św. Piotra i Pawła i na Podwyższenie św. Krzyża.
83) W Warszawie 20. grudnia 1725[7]. August II. wydaje dekret między Anną Bernusową a Nowym Sączem w sprawie o Wielką i Małą Żeleźnikowę, którą Bernusowa długo trzymała w dzierżawie zastawnej i z tego powodu rościła sobie różne pretensye.
84) W Warszawie 18. listopada 1752. August III. potwierdza wszystkie prawa i przywileje, nadane Nowemu Sączowi przez poprzedników swoich.
85) W Warszawie 26. września 1765. Stanisław Poniatowski zatwierdza wszystkie przywileje, nadane żydom sandeckim przez poprzednich królów: Jana Sobieskiego 14. listopada 1682, Augusta II. d. 25. sierpnia 1699 i Augusta III. d. 16. listopada 1754.
86) W Warszawie 16. czerwca 1766. Stanisław Poniatowski, spowodowany sprawą wytoczoną komendantowi chorągwi pancernej, Karola Sapiehy, o różne nadużycia, nadaje burmistrzowi, radzie i całej gminie sandeckiej glejt, czyli list żelazny.
Z powyższego zestawienia widzimy, że najwięcej przywilejów nadał miastu Zygmunt August (16), Zygmunt I. (12), Władysław Jagiełło (8), Kazimierz Jagiellończyk (7), inni po kilka. Wacław czeski, Ludwik węgierski, Alexander, Henryk Walezy i August III. po 1.
- ↑ Już 21. stycznia 1323 godził Łokietek wójta i rajców sandeckich z rajcami krakowskimi, w sprawie handlowej. Ta sporna sprawa w obszerniejszym rozmiarze raz jeszcze przyszła pod sąd królewski 1329 r. Znacznie później ożyła jeszcze na nowo. Kazimierz Wielki, wysłuchawszy skargi Krakowian, rozporządzał 7. grudnia 1358 r., że Sandeczanie i kupcy węgierscy, jadący do Prus, Wielkopolski, Śląska, Czech i Morawy, mają drogę koniecznie obracać na Kraków. (Kodeks dyplom. Krakowa t. I. str. 15, 19, 36).
- ↑ Ponowny przywilej wystawił Jagiełło w Niepołomicach 15. listopada 1415, w którym wymienia nadanie prawa magdeburskiego przez Wacława 1292 i Kazimierza Wielkiego 1344 r.
- ↑ Jakób Dębiński, starosta krakowski, oświęcimski, biecki i sandecki 1462—1489; podskarbi wielki koronny 1462—1468; kanclerz wiel. koron. 1470—1472; wojewoda sandomierski 1473—1477; kasztel. krakow. 1478—1489, † 16. stycznia 1490, pochowany u Cystersów w Mogile.
- ↑ Jan i Stanisław Kromer figurują ustawicznie jako rajcy i ławnicy sandeccy (1510—1523).
- ↑ Zob. rozbór krytyczny tego dokum. na str. 214.
- ↑ Jak to wytłómaczyć? Jak jedno z drugim pogodzić? Wszak Michał Korybut w r. 1673 pozwolił Żydom opuszczone place w Nowym Sączu kupować, domy budować i trudnić się handlem, a Jan Sobieski w przywileju swoim z r. 1682 powtórzył to dosłownie. (Zob. pow. str. 166—167). Trzeba chyba przypuścić, że Sobieski zapomniał o tem w Warszawie 1685, co poprzednio w Jaworowie 1682 uroczyście podpisał.
- ↑ Podług aktów grodzkich 3. listopada 1725. Zob. pow. str. 179.
