[251]M.
M, liczba rzymska 1000.
m. = metr.
m. ob. masc.
M’, skróc. Mac. syn, wyraz stawiany często przed nazwiskami szkockiemi, np. M’Donald = syn Donalda.
Macabre ob. Danse Macabre.
Macaroni ob. Makaron.
Macedoine f. (maseduan) kompot mieszanych rozmaitych owoców.
Maceracja ł. długotrwałe moczenie pewnych materjałów w wodzie lub innych płynach w celu rozmiękczenia lub wywołania zmian chemicznych.
Machina ob. Maszyna.
Machinacja ł. podstępne zabiegi w złych zamiarach; matactwo.
Machinalnie ł. bezwiednie, bezświadomie.
Machjawel w. historyk włoski i mąż stanu; przen. człowiek przebiegły, chytry, podstępny.
Machjawelizm w. system polityczny, głoszony przez Machiawelego, opierający się na zasadzie, że cel uświęca środki (godziwe i niegodziwe); przen. postępowanie przewrotne i podstępne.
Madapolam, lepszy gatunek perkalu.
Made in Germany a. (med in dżermeny) zrobione w Niemczech, marka fabryczna.
Madera hiszp. wino z wyspy tego z nazwiskanazwiska.
Madjar ob. Madziar.
Madonna w. Najświętsza Panna; obraz Matki Bożej.
Madras, tkanina półjedwabna.
Madrepory w. polipy koralowe, których koralowina biała, krucha, jakby z drobychdrobnych kieliszeczków złożona, tworzy obszerne ławice podwodne, rafy i wyspy koralowe.
Madrygał w. krótki wierszyk liryczny (3 strofki) cechujący się kunsztownym rymem, treścią dowcipną, lekką a wytworną.
Madziar, Węgier.
Maestoso w. w muz. wzniośle, uroczyście, majestatycznie.
Maestria w. mistrzowstwo.
Maestro w. mistrz, tytuł [252]dawany kompozytorom muzycznym.
Mafja w. tajne stowarzyszenie w Sycylji, opiekujące się przemytnictwem i różnemi niegodziwemi środkami chroniące członków swoich przed sądami i policją.
Ma foi f. (ma fua) doprawdy, na honor.
Mag. skróc. Magister.
Mag pers. kapłan religji Zoroastra, mędrzec, astrolog u Medów i Persów.
Magazyn f. skład; sklep; pracownia i sprzedaż sukien i strojów damskich.
Magazynjer f. zawiadujący składemskładem.
Magazynówka a. Magazynka, strzelba, z której za jednorazowem nabiciem dać można kilkanaście wystrzałów.
Magiczny g. czarodziejski, cudowny, nadnaturalny.
Magik g. wywołujący zjawiska nadprzyrodzone, obeznany ze środkami, któremi posługuje się magja; czarodziej; kuglarz.
Magister ł. stopień naukowy uniwersytecki, niższy od doktora.
Magister dixit ł. mistrz powiedział.
Magistrat ł. władza zarządzająca miastem; ratusz.
Magistratura ł. wierzchnia władza miejska; we Francji ogół urzędników sądowych i adwokatów.
Magja g. nauka wywoływania tajemniczemi środkami cudownych nadprzyrodzonych zjawisk.
Magn, Magnez g. pierwiastek chemiczny, metal lekki, biało-srebrzysty, płonący bardzo jasnem rażącem światłem.
Magna Charta ł. list nadawczy Jana bez ziemi z r. 1215, stanowiący podstawę konstytucyjnej wolności angielskiej.
Magnat ł. członek znakomitego rodu arystokratycznego, możnowładca; wielki pan; bogacz.
Magnaterja ł. najznakomitsze rodziny szlacheckie; arystokracja, możnowładztwo.
Magnes ł. minerał, ciało mające własność przyciągania i przytrzymywania żelaza; przen. powab, ponęta, przyczyna pociągająca, rodząca upodobanie, skłonność.
Magnesować ł. sztucznie nadawać żelazu, stali, własności magnetycznych przez pocieranie biegunami magnesu lub przez działanie prądu elektrycznego.
[253]Magnesowa igła, strzałka stalowa namagnesowana, ruchomo osadzona na sztyfciku, zwracająca się zawsze jednym końcem ku biegunowi północnemu i służąca do rozpoznawania stron świata.
Magnetyczny ł. przyciągający, pociągający; wynikający z wpływu magnetyzmu zwierzęcego.
Magnetyt, żelaziak magnetyczny, minerał, połączenie tlenu z żelazem, magnes naturalny a zarazem bardzo ceniona ruda żelazna.
Magnetyzer f. zajmujący się magnetyzowaniem w celach leczniczych lub doświadczalnych.
Magnetyzm ł. własność niektórych ciał przyciągania lub odpychania innych ciał.
Magnetyzm ziemski, własność kuli ziemskiej wskutek której luźno zawieszona igła magnesowa ustawia się zawsze w pewnym kierunku; przyczyna zboczeń i nachyleń igły magnesowej.
Magnetyzm zwierzęcy czyli fizjologiczny, dawniej używana nazwa specjalnej siły organizmu ludzkiego, zdolnej wywoływać zjawiska, zwane dziś hypnotycznemi ob. Hypnotyzm.
Magnetyzować ł. wywoływać objawy wpływu magnetyzmu zwierzęcego (sen magnetyczny, poddanie się woli magnetyzera i t. p.); przen. czarować, pociągać.
Magnezjowe światło, oślepiający blask, z jakim płonie magnezjum.
Magnificat ł. pieśń Najświętszej Panny, śpiewana podczas nieszporów, zaczynająca się od słów: „Wielbij duszo moja Pana“.
Magnificus ł. dostojny, tytuł rektora uniwersytetu.
Magnifika ł. pani; kobieta okazała, wystrojona; żartobliwie żona.
Mahabharata, tytuł epopei indyjskiej w języku sanskryckim, zawierającej podania religijne starożytnych ludów, ich filozofję i różne epizody historyczne.
Mahdi ar. w wierzeniach mahometańskich oczekiwany prorok, który ma być zesłany przez Allaha aby dokonał dzieła Mahometa; imię przywłaszczane przez wichrzycieli politycznych; przywódca powstania w Sudanie w 1881 r.
Mahometanizm arab. religja [254]ustanowiona przez Mahometa, Islam.
Mail coach a. (mel kocz) powóz pocztowy; ekwipaż zbytkowny.
Maire f. ob. Mer.
Maïs f. kukurydza; turecka pszenica.
Majestat ł. wielkość, wspaniałość; tytuł monarchów dla oznaczenia powagi ich i władzy; wzniosłość, moralna potęga nakazująca cześć, szacunek.
Majestatyczny, wspaniały, wyniosły.
Majoliki w. stare artystycznie ozdabiane fajanse włoskie i hiszpańskie; wyroby ceramiczne z szarej glinki, pokryte przezroczystą różnokolorową emalją i malowane ogniowemi farbami.
Majonez f. drób lub ryba na zimno oblana sosem z oliwy, octu, soli, cukru i pieprzu, ubitych razem na pianę.
Major ł. stopień oficerski wyższy od kapitana.
Majorat ł. porządek spadkowy, według którego dziedziczy najstarszy syn; majątek dziedzicznie przechodzący na najstarszego syna, nie mogący być podzielonym, sprzedanym ani obciążonym długiem.
Major domus ł. marszałek dworu; we Francji tytuł pierwszego urzędnika państwowego za czasów Merowingów.
Majorowa tonacja, (w muzyce) ob. Dur.
Majorytet ł. większość głosów, przewaga.
Majoryzować, przegłosować, odnieść przewagę większością głosów; nadużywać przewagi, jaką zapewnia większość liczebna (na sejmach i t. p.).
Majstersztyk n. trudny przedmiot wyrobiony wzorowo, składany jako dowód uzdolnienia rzemieślnika przy wyzwolinach przen. utwór mistrzowski, arcydzieło.
Makadamizacja a. sposób budowania dróg bitych z kamieni drobno tłuczonych.
Makao, rodzaj gry w karty.
Makaron w. ciasto z mąki pszennej maszynowo wyciskane w rurki lub inne kształty i wysuszone.
Makaroniczny okres, okres w historji literatury polskiej, w którym mieszano do mowy polskiej makaronizmy łacińskie (od połowy 17 do poł. 18 w.).
Makaronik w. ciasteczko [255]kruche z migdałów tłuczonych z cukrem.
Makaronizmy w. wyrazy lub wyrażenia cudzoziemskie wtrącane do mowy ojczystej.
Makata ar. wzorzysta tkanina jedwabna przetykana złotem i srebrem.
Makintosz a. materja nieprzemakalna i płaszcz zrobiony z tejże materji.
Makler patrz: Mekler.
Makrobjotyka g. sztuka długiego życia, t. j. zachowanie przepisów higjeny ciała i ducha.
Maksyma ł. zasada, myśl głębsza ogólnego znaczenia, którą ktoś kieruje się w postępowaniu.
Maksymalnie ł. najwyżej, najwięcej.
Makulatura ł. odrzucone arkusze uszkodzone w druku, wogóle papier zadrukowany lub zapisany przydatny tylko do obwijania; przen. utwory, książki bezwartościowe.
Malachit g. piękny kamień zielonego koloru, używany na rozmaite wyroby ozdobne.
Mala fide ł. w złej wierze, podstępnie.
Malaga hiszp. gatunek słodkiego wina hiszpańskiego; gatunek rodzenków.
Mala nota ł. zła kreska dana komuś, zła opinja o kimś.
Mal à propos f. nie w porę.
Malarja w. wyziewy bagniste; rodzaj febry.
Malcekstrakt n. eksraktekstrakt słodowy.
Malentendu f. (mala͡ęta͡ędiu) nieporozumienie.
Male parta male dilabuntur ł. źle nabyte marnieje; majątek nabyty złemi drogami nie przynosi szczęścia.
Maligna ł. silna gorączka połączona z utratą przytomności i majaczeniem.
Malkontent f. niezadowolony, nierad z niczego.
Mälstrom ob. Melstrom.
Maltański kawaler, członek zakonu rycerskiego Św. Jana Jerozolimskiego.
Maltretować f. źle się z kim obchodzić, znęcać się.
Maltuzjanizm a. teorja angielskiego ekonomisty Malthusa, według której państwo winno ograniczyć wzrost ludności przez ograniczenie ilości małżeństw.
Malum necessarium ł. zło konieczne, zło którego uniknąć nie można.
Malwersacja ł. sprzeniewierzenie, oszustwo, sfałszowanie rachunków; przywłaszczenie sobie [256]powierzonej rzeczy lub powierzonych pieniędzy.
Małmazja w. (malvasia) wyborowe wino słodkie a mocne, sprowadzane z wysp morza Śródziemnego, używane dawniej w domach polskich.
Mamałyga tat. potrawa z kukurydzanej mąki prażonej.
Mamelucy ar. dawniej przyboczne wojsko ślepo oddane sułtanowi, utworzone z niewolników (w 13 w. zagarnęli władzę, wytępieni 1811 r.); przen. w polityce stronnictwo ślepo oddane na czyjeś usługi.
Mamona chald. pieniądze; bogactwa ziemskie.
Mamut tat. olbrzymie zwierzę przedpotopowe, rodzaj słonia kopalnego.
Manchester a. (menczestr) aksamit bawełniany, welwet.
Manchesterska szkoła, szkoła ekonomiczna, propagująca zasady wolnego handlu.
Manco w. (manko) brak.
Mandant ł. dający zlecenie, pełnomocnictwo, mocodawca.
Mandaryn sanskr. nazwa dawana przez Europejczyków wysokim urzędnikom i zarazem uczonym w Chinach.
Mandarynka, gatunek cytryny, słodki i smaczny owoc mały, barwy i kształtu spłaszczonej pomarańczy.
Mandat ł. zlecenie; pełnomocnictwo.
Mandatarjusz ł. pełnomocnik.
Mandolina w. instrument strunowy owalny o 4 lub 5 strunach, szczypanych palcami.
Manekin f. duża lalka z drzewa lub drutu dla użytku malarzy, rzeźbiarzy, szwaczek i t. d.; przen. człowiek bez własnej woli.
Manela, naramiennik, bransoleta.
Mane-Tekel-Fares a. Baltazarowe głoski chald. dosł. „policzone, zważone i rozproszone“, groźba prorocza ognistemi głoskami wypisana niewidzialną ręką na ścianie podczas ostatniej uczty Baltazara, króla babilońskiego; przen. zapowiedź zagłady.
Manewr f. ruch zręczny, obmyślany z góry a wiodący do celu; podstęp, wybieg.
Manewrować f. wykonywać wojenne obroty, ćwiczenia wojskowe; wykonać szereg skomplikowanych ruchów, prowadzących do celu, dążyć zręcznie do celu omijając przeszkody; przen. działać chytrze, [257]zmyślnie, podstępnie, wykręcać się, wywijać się.
Manewry f. ćwiczenia i obroty wojskowe na terenie i w położeniu odpowiedniem wojennemu, próba wojny.
Maneż f. szkoła konnej jazdy, ujeżdżalnia; tresowanie konia; ob. Kierat.
Manifest ł. odezwa do narodu, publiczne uroczyste oświadczenie panującego, wybitnej osobistości politycznej lub pewnego stronnictwa.
Manifestacja ł. objawienie, zbiorowe publiczne stwierdzenie uczuć, sposobu zapatrywania i życzeń w danej kwestji.
Manifestant ł. biorący udział w manifestacji, okazujący publicznie swoje uczucia, zapatrywania.
Manifestować ł. objawiać, ujawniać, okazywać jawnie; m. się = publicznie objawiać swój sposób myślenia.
Maniok braz. krzew amerykański, którego korzenie dają mączkę pożywną, zwaną tapjoka.
Manipulacja f. wszelka czynność wykonywana biegle rękami; sposób, porządek odbywania czynności urzędowych lub handlowych: wykonywanie różnych czynności w chemji, farmacji i t. p.
Manipularz f. naręcznik, część ubioru kapłańskiego wdziewana podczas Mszy Św. na lewą rękę.
Manja g. choroba umysłowa, rodzaj obłędu; przen. chorobliwy pociąg do pewnych bezużytecznych czynności, działalność uparcie zwrócona w jednym często nierozsądnym kierunku.
Manjak g. człowiek dotknięty chorobą umysłową; przen. człowiek pochłonięty jedną myślą, oddany wyłącznie jednej bezużytecznej jakiejś czynności.
Manjera f. ułożenie, sposób zachowania się; sposób malowania lub pisania właściwy artyście lub poecie, także forma twórczości nienaturalna, przybrana, wymuszona, wypływająca z naśladownictwa.
Mankament ł. mały brak, niedostatek czego.
Manna, roślina z rodziny trawowatych dająca dobrą paszę, nasiona dostarczają kaszy zw. M-ą; stężały sok kilku roślin, wypływający z nacięć robionych na pniach i gałęziach; M. biblijna = cudowny pokarm [258]Izraelitów podczas ich wędrówki przez pustynię; przen. dar niebios.
Manometr g. przyrząd do mierzenia prężności t. j. ciśnienia gazu lub pary, zawartej w naczyniu zamkniętem.
Mansarda f. mieszkanie na poddaszu.
Mansardowy dach, dach łamany w którym są okna.
Mansjonarz ł. wikary odprawiający officja w chórze.
Mantelzak n. tłómoczek, kufereczek.
Mantyka g. nudziarz, zrzęda.
Mantyla hiszp. czarna koronkowa zarzutka okrywająca głowę i ramiona, niezbędna część narodowego stroju Hiszpanek; rodzaj okrycia damskiego.
Mantyna f. rodzaj jedwabnej materji.
Manuale ł. podręcznik.
Manuał ł. klawjatura ręczna w organach.
Manufaktura ł. rękodzielnictwo i wyroby rękodzielnicze.
Manu propria ł. własnoręcznie.
Manuskrypt ł. rękopis z czasów przed wynalezieniem druku; wogóle rękopis utworu przeznaczonego do druku.
Maraskino w. likier wyrabiany z wiśni dalmackich zw. maraske.
Marazm g. wycieńczenie, osłabienie skutkiem starości, uwiąd starczy.
Marcepan w. ciastko z migdałów i cukru.
Marchande de modes f. (marsza͡ęd de mod) właścicielka pracowni strojów damskich, modniarka.
Marchja n. okrąg, dawna nazwa prowincji pogranicznych zdobytych i wcielonych do państwa niemieckiego.
Marcjalny ł. wojowniczy, śmiały, żołnierski.
Mardi gras f. (mardi gra) ostatni wtorek karnawału, zapust; ostatni dzień przed wielkim postem.
Margaryna f. materja tłusta wydobywana z łoju zwierzęcego; sztuczne masło.
Margiel, gatunek ziemi, do której składu wchodzi glina, wapno i piasek, sam przez się nieurodzajny, dodany jako nawóz sztuczny, użyźnia.
Margines ł. brzeg książki lub papieru nie zapisany lub nie zadrukowany.
Marglowanie, nawożenie roli marglem.
Margrabia n. dawniej w Niemczech królewski [259]namiestnik sprawujący władzę nad marchją (ob.); obecnie tytuł członków arystokratycznych rodów, pośredni między hrabią a księciem.
Marjasz f. rodzaj gry w karty.
Marjaż f. ożenienie, małżeństwo.
Marjonetka f. lalka z ruchomemi członkami, poruszana za pomocą drutów, sprężyn; przen. człowiek bez własnej woli.
Marka n. pieniądz obiegowy niemiecki wartości nominalnej 30 kop.; znak, znaczek; znak opłacenia listu, przesyłki pocztowej, papieru urzędowego i t. p.; firma fabryki win, likierów i t. p.; znak fabryczny na wyrobach własnych.
Markier f. posługujący przy bilardzie, znaczący wygrane.
Markietanka f. handlująca wiktuałami przy wojsku w obozie lub podczas marszu.
Markiz f. tytuł szlachecki pomiędzy księciem a hrabią, margrabia.
Markiza f. margrabina; ruchomy daszek z płótna nad oknem, chroniący od zbytniego blasku.
Markować f. znaczyć; zaznaczać.
Markszajder n. gieometra górniczy.
Marmelada f. roztarta masa z owoców ugotowanych z cukrem.
Maroder f. żołnierz opóźniający się, pozostający w tyle za oddziałem wskutek zmęczenia i wyczerpania, żołnierz włóczęga, dopuszczający się rabunku; przen. osoba spóźniającasięspóźniająca się, pozostająca w tyle.
Maronici, sekta chrześcijańska w Syrji.
Marony w. kasztany jadalne.
Maroquin f. (marokę) skóra koźla farbowana i delikatnie groszkowana; safjan.
Mars ł. bożek wojny; groźna mina; nazwa planety.
Marseillaise f. (marseljez) ob. Marsyljanka.
Marselina f. gatunek lekkiej materji jedwabnej.
Marsowaty ł. nasrożony.
Marsowy ł. wojenny.
Marsyljanka f. hymn rewolucyjny, uznany za pieśń narodową francuską od czasu pierwszej rewolucji.
Marsz f. regularny ruch wojsk w pewnym oznaczonym kierunku, pochód; utwór muzyczny w tempie marsza.
Marszałek n. najwyższy stopień wojskowy; urząd dworski; przewodniczący [260]na sejmie lub obywatelstwu; gospodarz na dworze pańskim; przełożony nad służbą domową.
Marszruta f. wyznaczenie kierunku drogi i postojów wojska w pochodzie; wytknięcie planu podróży.
Martyrologium g. dzieje życia i śmierci męczenników ułożone porządkiem miesięcy i dni.
Maruder ob. Maroder.
Marynarka ł. ogół okrętów wraz z uzbrojeniem i załogą oraz wszystkie urządzenia w związku z siłami morskiemi handlowemi i wojennemi, należące do danego państwa; ubranie męskie górne.
Marynarz ł. żeglarz; żołnierz na okręcie.
Marynata f. mięso, ryby, owoce, jarzyny i t. p. przechowywane w occie z korzeniami.
Marynować f. zaprawiać octem i korzeniami w celu dłuższego zachowania od zepsucia; przen. przechowywać coś długo bez użytku.
Masa ł. ilość materji zawartej w danem ciele; ogrom; wielka ilość, mnóstwo.
Masa konkursowa ł. nazwa prawna majątku dłużnika niewypłacalnego, który to majątek przypada w podziale wierzycielom w stosunku do wysokości ich wierzytelności.
Masakrować f. mordować, w pień wycinać; bić, tłuc, niszczyć.
Masarz, rzeźnik, właściciel składu wędlin.
Masaż f. metoda leczenia, zasadzająca się na systematycznem rozcieraniu, ugniataniu, poruszaniu i t. p. chorych części ciała, mięsienie.
Masażysta, umiejący masować.
Masc. skróc. masculinum ł. rodzaj męski (w gramatyce).
Maska f. malowane sztuczne oblicze z tektury, przywdziewane dawniej przez aktorów greckich na scenie; karykaturalna sztuczna twarz lub osłona tekturowa pokryta atłasem i zakończona koronką, wkładana na twarz podczas zabaw maskowych; gipsowy odcisk, zdjęty z twarzy ludzkiej; osoba zamaskowana; twarz potworna; symbol sztuki aktorskiejaktorskiej; przen. zwodniczy, fałszywy pozór, krycie swych zamiarów, udawanie, obłuda.
Maskarada f. bal maskowy, [261]zabawa, której uczestnicy występują w maskach.
Maskarony w. wykrzywione, potworne twarze, umieszczane jako ozdoby architektoniczne nade drzwiami lub oknami domu.
Maskować f. zasłaniać, ukrywać; maskować się: przybierać inne pozory, ukrywać swoje zamiary.
Mason f. wolny mularz, ob. Franc maçon.
Masonerja f. wolnomularstwo.
Masować f. robić masaż, mięsić.
Mastodont g. olbrzymie zwierzę przedpotopowe podobne do słonia.
Mastyks g. żywica wypływająca z pewnego drzewa połudn.-europejs. w postaci stężałych, przezroczystych kropel żółtawych, używana do wyrobu pokostów, kitów, kadzideł i t. p.
Masyw, masywny f. cały, z jednej sztuki, jednolity; nie dęty; pełny; przen. ciężki, ociężały, gruby.
Maszt n. wysoka i prosta sztuka drzewa wzniesiona na statku wodnym, służąca do rozpinania na niej żagli.
Masztab n. podziałka, umieszczana na mapach, planach, rysunkach, której każda część wyobraża pewną długość np. stopę, metr, milę i t. p., tak się mającą do prawdziwej stopy, metra i t. p. jak pewna odległość na mapie do tejże odległości w naturze; skala.
Masztalerz n. mający nadzór nad końmi; stajenny.
Maszyna f. przyrząd służący do zaoszczędzenia lub zastąpienia siły ludzkiej, wytwarzający pracę i energję ruchu, przenoszący siłę, zmieniający jej kierunek i zużytkowujący pracę na wykonanie różnych czynności produkcyjnych.
Maszynerja ł. wewnętrzne urządzenie przyrządu lub maszyny; maszyna złożona z wielu części lub z wielu maszyn; w teatrze ruchome urządzenie sceniczne do szybkiego zmieniania dekoracji.
Maszynista f. dozorujący lub kierujący maszyną, kierujący lokomotywą.
Maszynistka, szwaczka umiejąca szyć na maszynie.
Maślacz węg. gatunek słodkiego wina węgierskiego.
Mat pers. w szachach posunięcie osaczające króla tak, że nie może się ruszyć, aby nie być wziętym.
[262]Mat f. powierzchnia wygładzona, nie polerowana, bez połysku i blasku.
Mata hiszp. plecionka, ze słomy, trzciny, rogoży i t. p. do przykrywania podłóg, okien w inspektach i t. p.
Matador hiszp. zwycięski pogromca byków na igrzyskach w Hiszpanji; przen. mąż znakomity; osoba ważna stanowiskiem lub urzędem; w kartach: najwyższa kozera.
Match a. (mecz) zakład, współubieganie się, walka współzawodnicza dwu szachistów, która obejmuje kilka partji; wskutek prywatnego zakładu bieg wyścigowy tylko dwu koni.
Mate port. herbata paragwajska.
Matematyczny g. dotyczący matematyki; ścisły, dokładny, pewny.
Matematyka g. nauka o liczbach i wielkościach, o rozmiarach wielkości i przestrzeni.
Mater dolorosa ł. Matka bolejąca; obraz Matki Boskiej bolesnej.
Materia medica ł. nauka o środkach lekarskich i ich działaniu.
Materja ł. w przeciwieństwie do ducha: ujęta zmysłowa istota rzeczy, to, z czego składają się wszystkie ciała mineralne i organiczne, stałe, płynne i lotne; treść, przedmiot rozpraw, myśli, pisma; chorobliwa wydzielina, sącząca się z wrzodów, ran, ropa; tkanina jedwabna.
Materja kosmiczna, materja wypełniająca całą przestrzeń wszechświata.
Materjalista ł. wyznający zasady materjalizmu; dbający o własne wygody zmysłowe; Drogista ob.
Materjalizacja ł. ucieleśnienie widziadeł medjumicznych, które według spirytystów mogą przyjmować kształty widzialne, dotykalne, a nawet posiadające inne własności fizyczne np. ciężkość.
Materjalizm ł. nauka nie uznająca odrębnego istnienia ducha i uważająca materję jako przyczynę i podstawę wszelkiego bytu; w życiu praktycznem: kierowanie się wyłączne względami na osobistą korzyść i zysk.
Materjalja i materjały ł. przedmioty potrzebne do wykonania jakiej roboty.
Materjalny, dotyczący materji, pozostający w związku z materją; cielesny; [263]strata materjalna, strata w mieniu, w dochodzie.
Materjał ł. przedmioty surowe przetwarzane przy pomocy pracy i narzędzi, na przedmioty użytku.
Matica czes. zachodnio-słowiańskie stowarzyszenie dla popierania literatury i oświaty.
Matinée musicale f. (matiné müzikal) poranek muzyczny.
Matowy f. bez połysku, bez blasku, nieprzezroczysty.
Matrona ł. sędziwa niewiasta znana z cnót i powagi.
Matryca n. wklęsła forma do robienia reprodukcji galwanoplastycznych, odlewania czcionek, wybijania monet, medali i t. p.
Matrykuła ł. wykaz osób, rzeczy lub dochodów; księga wpisowa studentów przyjętych do uniwersytetu; dowód legitymacyjny studentów uniwersytetu.
Matrymonjalny ł. małżeński.
Matrymonjum ł. małżeństwo.
Matura skróc. Maturitas ł. świadectwo z ukończenia średniego zakładu naukowego, egzamin dojrzałości.
Matutina ł. poranna modlitwa lub psalmy wedle brewjarza rzymsko-katolickiego.
Mauvais genre f. (mowe ża͡ęr) w złym tonie.
Mauvais gout f. (mowe gu) w złym guście.
Mauvais sujet f. (mowe siuże) hultaj, nicpoń, ladaco.
Mauzoleum g. grobowiec w kształcie wspaniałego budynku.
Maxima debetur puero reverentia ł. dziecku należy się najwyższe poszanowanie (ochranianie moralne).
Maximo cum studio ł. z największą starannością.
Maximum ł. najwięcej, najwyższa wartość lub ilość, conajwyżej.
Mazagran f. kawa czarna osłodzona z lodem i koniakiem.
Mazdeizm, religja staroperska Zoroastra.
Mazerować n. naśladować farbami słoje drzewa.
MDS. ł. ob. D. M. S.
Mea culpa ł. moja wina.
Meandry g. w budownictwie ornament ze splątanych linji wężowych lub zwijającej się kombinacji prostokątnej, a także z roślin wijących się; rodzaj krótkich utworów poetycznych z przewijającemi się ciągle temiż samemi myślami, zwrotami lub rymami.
[264]Mecenas ł. możny protektor nauk, sztuk i literatury; dawniej najwyższy stopień obrońcy sądowego; tytuł dawany adwokatowi, opiekującemu się sprawami swoich klijentów.
Mechaniczna praca, działanie siły przy pokonywaniu pewnego oporu, objawiające się widocznym ruchem ciał; przen. robota bezmyślna.
Mechanika g. nauka o prawach równowagi i ruchu ciał; nauka o budowie i zastosowaniu maszyn.
Mechanizm g. budowa, wewnętrzne urządzenie machiny lub przyrządu, które wprawia go w ruch i wywołuje działanie.
Meches hebr. żyd przechrzczony.
Mechitaryści, zgromadzenie zakonu ormiańskiego reguły Św. Benedykta.
Meczet tur. świątynia mahometańska.
Medal ł. kawałek metalu w kształcie monety z napisem, wizerunkiem lub symbolicznemi znakami, wybity na pamiątkę niezwykłych wypadków lub na cześć znakomitych ludzi; nagroda zasługi.
Medalik ł. wizerunek Świętego lub Najświętszej Panny wybity na metalu i noszony na szyi.
Medaljer f. artysta rytownik medali, pieczęci, stępli.
Medaljon f. klejnot wyrobiony z drogiego kruszczu okrągły lub owalny, wewnątrz którego umieszcza się fotografję lub drobną pamiątkę; owalna wypukłorzeźba z marmuru, gipsu lub kruszczu.
Medice, cura te ipsum ł. lekarzu, ulecz siebie samego! wyrażenie stosowane do ludzi, upatrujących łatwo wady w drugich, bez względu, że sami im podlegają.
Medium tenuere beati ł. błogosławieni, którzy trzymają się środka (umiarkowaniumiarkowani).
Medjacja ł. pośrednictwo, zwłaszcza pośredniczenie w sporze dyplomatycznym między dwoma państwami.
Medjator ł. rozjemca.
Medjatyzacja ł. usunięcie niektórych krajów niemieckich z pod bezpośredniego zwierzchnictwa cesarstwa niemieckiego przez Napoleona I.
Medjum ł. sposób, środek pomocniczy; pośrednik; u spirytystów: osoba pośrednicząca w stosunkach z duchami, poddawana [265]doświadczeniom z dziedziny hypnozy i suggiestji.
Medjumizm ł. właściwość niektórych osób ulegania pewnym tajemniczym duchowym wpływom i okazywania pewnych nadturalnychnadnaturalnych objawów.
Meduza g. jedna z trzech Gorgon (ob.); morskie żyjątko o ciele galaretowatem, należące do gromady jamochłonnych.
Medycyna ł. nauka o leczeniu chorób i zapobieganiu im, lecznictwo.
Medyk ł. lekarz; student medycyny.
Medykament ł. środek lekarski, lekarstwo.
Medytacja ł. rozważanie, rozmyślanie, rozpamiętywanie.
Meeting a. ob. Mityng.
Mefisto, Mefistofeles g. szatan, zły duch; postać odgrywająca główną rolę w utworze Goethe’go „Faust“, przen. człowiek szatańsko przewrotny.
Mefityczny g. cuchnący, duszący.
Megalityczny, zbudowany z wielkich kamiennych bloków (groby przedhistoryczne).
Megiera g. jedna z trzech Furji (ob.); kobieta zła, jędza, złośnica.
Mein Liebchen, was willst du noch mehr? n. żartobl. luba, czegoż chcesz więcej?
Meistersingerzy n. w wiekach średnich niemieccy poeci liryczni, tworzący po miastach jakby cechy lub stowarzyszenia, pielęgnujące sztukę pieśniarstwa lirycznego.
Mekka arab. miasto w Arabji święte dla mahometan, do którego odbywają pielgrzymkę jako do miejsca urodzenia Mahometa.
Mekler n. pośrednik giełdowy do notowania cen i zawierania interesów handlowych, zatwierdzony przez władzę i wobec niej odpowiedzialny, toż samo, co courtier.
Melafir, kamień ciemno zabarwiony, kończasto uformowany, wypełniony często pięknemi odmianami kwarcu, zwłaszcza agatem.
Melancholja g. choroba umysłowa, cechująca się posępnem usposobieniem, małomównością, apatją, skłonnością do samobójstwa; przen. smutne usposobienie, przygnębienie.
Melanit g. czarna odmiana granatu.
Melanż f. połączenie rzeczy [266]różnych w jedną całość, rozmaitość, mieszanina.
Melasa g. produkt, pozostający po skrystalizowaniu cukru, ciecz gęsta, brunatna, niemiłej woni, używana jako pasza dla bydła i do wyrobu gorszych gatunków spirytusu.
Melinit g. materjał wybuchowy do rozsadzania pocisków, składający się z kwasu pikrynowego i odpowiednio spreparowanego kolodjum; masa mineralna żółtej barwy, używana jako pospolita farba malarska.
Melitele lit. bogini kwiecia i wiosny.
Meljoracja ł. ulepszenie, poprawa; w rolnictwie poprawienie własności gruntu.
Melodja g. szereg jednogłosowych dźwięków, następujących po sobie w określonych odstępach czasu i powiązanych w pewną harmonijną całość, dźwięczność; frazes muzyczny; śpiew, śpiewność.
Melodramat g. utwór sceniczny z muzyką i śpiewami, treści sensacyjnej, pełen efektów jaskrawych i silnie dramatycznych.
Melodyjny g. śpiewny, dźwięczny, przyjemnie brzmiący, miły dla ucha.
Melodykon g. rodzaj małych pokojowych organków.
Meloman g. miłośnik muzyki.
Melotypja g. drukowanie nut ruchomemi czcionkami.
Melpomena g. muza poezji tragicznej, przedstawiana z maską w ręku.
Melstrom, niebezpieczny wir morski przy brzegach Norwegji.
Melszpajz n. legomina parzona z mąki.
Mełamed hebr. nauczyciel w szkole żydowskiej.
Membrana ł. delikatna błona.
Memento ł. pamiętaj; memento mori, pamiętaj o śmierci.
Memorandum ł. ku pamięci; książka, w której notuje się rzeczy do zapamiętania; w dyplomacji: nota ważniejszego znaczenia; zawiadomienie.
Memorjał ł. pismo, w którem poruszono, rozwinięto i uzasadniono pewną myśl, wręczane władzom lub monarchom dla zwrócenia uwagi na dany przedmiot, dla wywołania rozpraw i zmiany danych stosunków; w kupiectwie księga notat, ks. podręczna.
Menaż f. gospodarstwo domowe; oszczędzanie, [267]gospodarność; wspólny stół, zwłaszcza w wojsku.
Menażerja f. zbiór żywych zwierząt dzikich, obwożonych na pokaz w klatkach.
Menażki f. naczynia urządzone tak, że jedno wchodzi nieco w drugie i objęte wspólną rączką, służące do przenoszenia obiadów.
Menażować f. oszczędzać, ochraniać; mieć wzgląd.
Mendel n. piętnaście sztuk.
Menechmy g. sobowtóry, osoby niesłychanie bliźniaczo do siebie podobne (nazwa wzięta z komedji Plauta); jota w jotę.
Mener f. przywódca partji ludowej, robotniczej i t. p.; kierownik intrygi.
Menéstrel f. patrz: Minstrel.
Menhir celt. „długie kamienie“, pojedyńczo lub w szeregu stojące wielkie bloki kamienne, przedhistoryczne, pomniki religijnych wierzeń celtyckich, prawdopodobnie grobowce.
Menisk ł. soczewka wklęsło-wypukła; krzywa powierzchnia płynu w rurce włoskowatej.
Mennica n. zakład rządowy w którym biją pieniądze.
Meno w. w muz.: mniej.
Meno mosso w. w muzyce: wolniej.
Menonici, chrześcijańska sekta religijna, w której chrzest odbywa się tylko na dorosłych.
Mensa ł. stół kamienny, w którym są umieszczone relikwie św. i na którym odprawia się Msza święta, ołtarz.
Mens agitat molem ł. duch kieruje materją.
Mens sana in corpore sano ł. zdrowa dusza w zdrowem ciele.
Menstruacja ł. czyszczenie miesięczne u kobiet.
Mente captus ł. głupowaty, słaby na umyśle.
Mention honorable f. (ma͡ęsią onorabl) wzmianka zaszczytna, list pochwalny.
Mentor g. stary przyjaciel, któremu Ulisses wyruszając na wojnę, powierzył opiekę nad rodziną; przen. nauczyciel, wychowawca, przewodnik i doradca młodzieńca.
Menu f. (meniu) spis potraw, składających ucztę, jadłospis.
Menuet f. starofrancuski taniec w wolnem tempie, pełen wytwornego wdzięku.
Menzura ł. miara, wymiar, przedział; w fechtunku odległość między zapaśnikami; w organach stosunek wielkości i szerokości [268]piszczałek: wymiary w innych instrumentach; w aptekarstwie: naczynie z podziałką do mierzenia płynów; w drukarstwie: miara kolumny.
Mer f. (Maire) naczelnik okręgu we Francji; burmistrz; urzędnik stanu cywilnego.
Merengi f. ciasteczka z piany i gęstego syropu.
Meritum ł. sprawy, główna treść sprawy, przedmiot sporu, w dawnem prawie obustronne przedstawienie sprawy.
Merkantylizm ł. pogląd ekonomiczny, według którego bogactwo kraju zależy od ilości posiadanych pieniędzy, popierający zatem handel wywozowy, przemysł, cła ochronne, ograniczające importimport.
Merkantylny ł. dotyczący handlu, kupiectwa, handlowy, kupiecki.
Merkatora rzut, sposób układania map gieograficznych (zwłaszcza morskich) tak, jakby powierzchnia ziemi była rozwiniętą powierzchnią walca (południki i równoleżniki przedstawione są jako linje proste do siebie prostopadłe).
Merkurjusz ł. rtęć, żywe srebro.
Merkury ł. u Rzymian starożytnych bożek przemysłu, handlu i złodziei; nazwa planety.
Merla a. rodzaj grubej i sztywnej bawełnianej gazy, używanej przy robocie sukien, kapeluszy, dla nadania sztywności, także jako siatka do okien.
Merostwo f. godność, urząd i kancelarja mera; okrąg podległy jego władzy.
Merydjan ł. południk.
Merynosy hiszp. rasa cienkorunnych owiec hiszpańskich.
Merytoryczny ł. dotyczący głównej treści przedmiotu.
Mesjanizm heb. posłannictwo; mistyczna nauka Towiańskiego o posłannictwie ludzi wybranych i ludów.
Mesjasz hebr. dosł. namaszczony, pomazaniec; zapowiadany i oczekiwany Zbawiciel.
Meskinerja f. skąpstwo, sknerstwo, lichota; pospolitość i płytkość uczuć, ubóstwo duchowe.
Mesmeryzm, leczenie za pomocą magnetyzmu zwierzęcego (ob.).
Messalina, (nazwa od imienia żony cesarza rzymskiego Klaudjusza) kobieta najgorszych obyczajów; rozpustnica.
[269]Messaż f. orędzie prezydenta rzeczypospolitej przy otwarciu izb.
Mesto w. w muz. smutnie, żałośnie, rzewnie.
Mestysi ob. Metysi.
Meta ł. cel, kres; ostro zakończony pal lub wzgórek u kresu toru wyścigowego lub placu gonitw.
Metafizyczny g. abstrakcyjny, leżący poza granicami zmysłów, nadzmysłowynadzmysłowy.
Metafizyka g. filozofja badająca istotę, przyczynę i prawa wszechrzeczy.
Metafora g. figura retoryczna, wyrażenie obrazowe użyte nie we właściwem, lecz przenośnem znaczeniu, opartem na podobieństwie rzeczy lub pojęć (np. kamienne serce, wiosna życia)życia).
Metafraza g. dosłowny przekład; transkrypcja wiersza na prozę lub prozy na wiersz.
Metagram g. rodzaj łamigłówki z wyrazów.
Metale g. pierwiastki chemiczne albo ich mieszaniny cz. aljaże, grupa ciał kopalnych nieprzezroczystych o właściwym blasku, odznaczających się dobrem przewodnictwem ciepła i elektryczności.
Metaliczny g. właściwy metalom, dźwięczny (głos).
Metaliki g. państwowe papiery wartościowe, za które płacą złotem al pari.
Metaloidy g. nazwa wszystkich pierwiastków chemicznych niemetalicznych.
Metaloterapja g. sposób leczenia za pomocą przykładania do ciała i noszenia na niem blaszek metalowych.
Metalurgja g. gałąź technologji, nauka o sposobach chemicznych i mechanicznych otrzymywania metalów z rud, oczyszczania ich i obrabiania.
Metamatematyka g. filozofja matematyki.
Metamorficzne g. skały cz. przeobrażone, skały, utworzone przez osadzenie się warstw z wody, które uległy następnie przeobrażeniu pod wpływem ognia wewnętrznego ziemi.
Metamorfoza g. przeobrażenie, przemiana, przekształcenie, przybranie innej postaci.
Metampsychoza g. w wierzeniach ludów starożytnych wędrówka dusz, przechodzenie dusz po śmierci z jednego ciała w drugie.
Metan, gaz błotny, węglowodór lekki, gaz bez woni [270]i koloru, płonie bez blasku, wybucha pomieszany z powietrzem, gaz kopalniany.
Metastaza g. przestawienie, zmiana miejsca; w medycynie przeniesienie się choroby z jednej części ciała do drugiej, nie dotkniętej nią bezpośrednio.
Metateza g. w gram. przestawienie głosek w wyrazie.
Meteorograf g. narzędzie, zapisujące automatycznie zjawiska powietrzne.
Meteorolit ob. Meteoryt.
Meteorologja g. nauka o zjawiskach powietrznych i o stanie powietrza.
Meteory g. nazwa przemijających zjawisk powietrznych (grad, śnieg, zorza, tęcza, miraż i t. p.); w ściślejszem znaczeniu kule ogniste, gwiazdy spadające, meteoryty, aerolity.
Meteoryczny pył ob. Kosmiczny pył.
Meteoryt g. drobne ciało niebieskie, które spotkawszy w biegu atmosferę ziemską, zapala się w niej wskutek tarcia, pęka z hukiem, czasem spada na ziemię jako bryła kamienna lub żelazna.
Metier f. (metje) rodzaj zatrudnienia; zawód, fach.
Metoda g. sposób postępowania według wyrozumowanego, z góry obmyślanego planu, wiodący do osiągnięcia określonego celu, zwłaszcza w badaniach naukowych i nauczaniu.
Metodologja g. część logiki, nauka o metodach, które przyjąć należy, aby krytycznie przeprowadzić badania naukowe.
Metodyczność g. zgodność z metodycznym planem wyrozumowania, systematyczność w postępowaniu.
Metodyka g. wykład metody, ogół wskazówek i prawideł, odnoszących się do danej metody i umiejętnego zastosowania jej w praktyce.
Metodyści g. sekta protestancka w Anglji i Ameryce.
Metonimja g. rodzaj przenośni, polegającej na związku, jaki między pojęciami zachodzi, dozwalająca zamieniać wyrazy właściwe przez inne, mające z niemi związek myślowy (np. czytać Mickiewicza).
Metopa g. w budownictwie przedział kwadratowy pomiędzy paskami tryglifu, zazwyczaj ozdobiony rzeźbą.
[271]Metr f. miara długości, w systemie dziesiętnym, zasadnicza jednostka miary = jednej dziesięciomiljonowej części ćwierci południka ziemskiego (3½ stopy).
Metr f. nauczyciel, mistrz.
Metrampaż f. w drukarni, układający złożone kolumny w formy do druku.
Metresa f. kochanka, utrzymanka.
Metrologja g. nauka o miarach i wagach.
Metronom g. przyrząd z mechanizmem zegarowym, służący do znaczenia szybkości tempa przy wykonywaniu utworów muzycznych, taktomierz.
Metropolita g. arcybiskup.
Metropolitalny kościół, kościół arcybiskupi.
Metropolja g. kraj macierzysty względem swoich kolonji; stolica; stolica arcybiskupia.
Metryczny system, system wag i miar, oparty na metrze jako na jednostce zasadniczej.
Metryczny wiersz g. wiersz miarowy, oparty na pewnym stałym układzie stóp t. j. połączeń głosek akcentowanych z nieakcentowanemi.
Metryka g. akt czyli świadectwo urodzenia; akt ślubny; nauka o mierze wierszy lub tonów; zbiór dawnych listów, aktów i dokumentów urzędowych.
Metysi hiszp. mieszańcy, potomkowie Europejczyków i Indjan amerykańskich.
Mezaljans f. małżeństwo z osobą niższego stanu, małżeństwo niestosowne, nieodpowiednie.
Mezocefal g. pośredniogłowiec (termin antropologiczny).
Mezozoiczny okres, w gieologji pokłady drugorzędowe.
Mezza-voce w. (meca wocze) półgłosem (w muzyce).
Mezzo-piano w. niezbyt cicho.
Mezzo-soprano w. niższy sopran, głos kobiecy pośredni między sopranem i altem.
Mf. (mezzo forte) w. niezbyt mocno (w muzyce).
Mgr. f. skróc. Monseigneur, monsignor (ob).
Miazmaty g. wyziewy zabójcze, chorobotwórcze, z gnijących materji zwierzęcych i roślinnych.
Miczman a. kadet marynarki, najniższy stopień oficerski w marynarce.
Midshipman a. (midszypmen) patrz: Miczman.
[272]Mieux vaut tard que jamais f. (miö wo tar kö żame) lepiej późno niż nigdy.
Migracja ł. wywędrowanie, wędrówka zwłaszcza ptaków przelotnych, owadów i t. p.
Migrena f. silny ból zazwyczaj po jednej stronie głowy.
Mika ł. łyszczyk, minerał, dający się łupać na bardzo cienkie przezroczyste blaszki o perłowym połysku, używany zamiast szkła.
Mikado, tytuł monarchy panującego w Japonji.
Mikroby g. drobnoustroje, niższe organizmy roślinne, tak drobne, że dostrzegane być mogą tylko za pomocą mikroskopu, bakterje.
Mikrocefal g. człowiek o czaszce nadmiernie małej, małogłowiec (termin antropologiczny).
Mikrochemja g. metoda badań chemicznych przy pomocy mikroskopu.
Mikrofon g. urządzenie w telefonie wzmacniające przesyłane dźwięki.
Mikrokoki g. bakterje kuleczkowatego kształtu.
Mikrokosmos g. świat na małą skalę (człowiek).
Mikrokrystaliczny, złożony z kryształów mikroskopijnie drobnych.
Mikrometr g. a. śruba mikrometryczna, narzędzie do mierzenia bardzo drobnych rozciągłości.
Mikroorganizm g. drobnoustrój.
Mikroskop g. przyrząd optyczny do powiększania obrazu przedmiotów drobnych a blizkich, drobnowidz.
Mikroskopijny g. bardzo drobny, ledwo dostrzegalny.
Mikroskopja g. sposób użycia mikroskopu, metoda stosowana przy badaniach mikroskopowych.
Mikrotom g. przyrząd do robienia niezmiernie cienkich skrawków z tkanek zwierzęcych lub roślinnych, do badań mikroskopowych.
Mikstura ł. lekarstwo płynne, złożone z kilku środków; mieszanina.
Milady a. (miledi) ob. Lady.
Milicja ł. siła zbrojna, nie należąca do armji stałej; wojsko złożone z obywateli, z ludu.
Milieu f. (milje) środowisko.
Miligram ł. miara wagi, tysiączna część grama.
Milimetr ł. miara długości, tysiączna część metra.
Militarny ł. wojskowy.
[273]Militaryzm ł. przewaga wojskowości, system rządowy oparty na wojskowości, przyznający sprawom wojskowym naczelne miejsce.
Miljard ł. tysiąc miljonów, biljon.
Miljarder ł. posiadacz miljardów, miljonów, niezmierny bogacz.
Miljon ł. tysiąc razy tysiąc.
Miljoner ł. człowiek bardzo bogaty, posiadający jeden lub kilka miljonów.
Millenium ł. tysiąclecie.
Milord a. ob. Lord.
Milrejs port. zdawkowa moneta portugalska i brazylijska = 1000 rejsom (wartości 40 kop.).
Mimika g. sztuka wyrażania uczuć i myśli za pomocą wyrazu twarzy, postawy ciała, ruchów i giestów.
Mimikry a. mimetyzm, naśladownictwo, objawy niezwykłego podobieństwa pewnych zwierząt z postaci i barwy do roślin lub innych zwierząt i przedmiotów martwych; przybieranie ochronnych kształtów naśladowniczych.
Mimoza hiszp. czułek, roślina z rodziny strąkowych, rosnąca w krajach gorących, której listki gdy je dotknąć zamykają się.
Mina f. podkop podziemny, wypełniony materjałem wybuchowym, w celu rozsadzania skał w kamieniołomach i kopalniach; w sztuce wojennej w celu szybkiego niszczenia fortyfikacji, mostów i t. p.; w górnictwie kopalnie, miejsce, skąd dobywają minerały; wyraz twarzy, postawa; pozór.
Minaret tur. wysmukła okrągła wieżyczka na tureckim meczecie, z której krużganków muezin wzywa 5 razy dziennie wiernych na modlitwę.
Mincarstwo n. mennictwo, bicie pieniędzy.
Miner f. żołnierz służby inżynierskiej pjonierów, używany do zakładania min i podkopów.
Mineralne g. wody, wody lecznicze zawierające w sobie rozpuszczone ciała mineralne, lub odznaczające się wysoką temperaturą.
Mineralny gabinet, zbiór minerałów ułożonych systematycznie.
Mineralogja g. dział nauk przyrodniczych, traktujący o minerałach, o kopalinach.
Minerał g. związek chemiczny, wytworzony w naturze, występujący jako [274]jedna ze składowych części skorupy ziemskiej.
Minerwa, rzymska bogini mądrości i inteligiencji przedstawiana z hełmem na głowie i tarczą oraz włócznią.
Minimum ł. najmniej, najmniejsza ilość; conajmniej.
Minister ł. najwyższy urzędnik państwa, będący doradcą panującego i zawiadujący pewnym wydziałem spraw państwa; sekretarz stanu.
Minister rezydent ł. pełnomocnik jakiego rządu przy innym rządzie.
Ministerjum ł. rada ministrów przy panującym lub prezydencie państwa, zarząd sprawami państwa, wydział spraw państwa.
Ministrant ł. służący do Mszy Św.
Ministrantura ł. sposób służenia do Mszy SwŚw.
Minja ł. tlenek ołowiu, czerwień ołowiana, ciężki, pięknie czerwony proszek, używany jako farba, kit i t. pp.
Minjardyza f. wązka, ozdobna tasiemeczka, używana do robót szydełkowych.
Minjatura f. portrecik drobnych rozmiarów, wykonany wodnemi farbami na cienkiej płytce z kości słoniowej, na pergaminie lub papierze.
Minjaturowy f. bardzo drobny.
Minnesängerzy n. średniowieczni, liryczni poeci-rycerze, opiewający miłość po dworach książęcych, wędrowni śpiewacy miłości.
Minorytet ł. mniejszość (głosów).
Minorowa tonacja w muzyce: ob. Moll.
Minorum gentium ł. (giencjum) niższego rodzaju, drugorzędni; literaci, artyści, wogóle osoby miernych zdolności, nie mogące równać się z pierwszorzędnemi talentamitalentami.
Minotaur g. bajeczny potwór: pół człowieka, pół byka.
Minstrel a. bard, średniowieczny wędrowny pieśniarz-poeta.
Minus ł. mniej; brak, niedobór; w matematyce znak odejmowania — tyle co „mniej“.
Minuta ł. 60-ta część godziny; 60-ta część stopnia; chwila; referat biurowy.
Mioceniczna formacja g. w gieologji pokłady trzeciorzędowe, datujące od epoki utworzenia lądów dzisiejszych (pokłady solne, naftowe, piaskowce i t. p.).
Miologja g. część anatomji traktująca o muskułachmuskułach.
Miopja g. krótkowzroczność.
[275]Mirabela f. odmiana śliwki, słodka soczysta i pachnąca.
Mirabile dictu ł. rzecz zadziwiająca, dziwna, trudna do wypowiedzenia; w stylu żartobliwym rzecz wcale nie zadziwiająca.
Mirabilja ł. cudowne, dziwne rzeczy.
Miracula ł. cuda.
Miraż f. złudne zjawisko napowietrzne; mamidło; ob. Fata morgana.
Mirra g. wonna, w smaku gorzkawa gumożywica, wypływająca z kory balsamowca, na Wschodzie używana jako cenne kadzidło.
Mirjady g. niezliczona ilość.
Mirjorama g. zbiór obrazów tworzących przy układaniu ich z sobą coraz nowe widoki i obrazy.
Mirza a. Murza pers. (czyt. Mir-za) tytuł postawiony po imieniu oznacza członka dynastji panującej (to samo co książe krwi), przed imieniem znaczy pan albo uczony.
Miscellanea a. Miscelle ł. zbiór utworów, artykułów, rozpraw rozmaitej treści, mieszanina.
Mise en scène f. (miz a͡ę sen) ob. Inscenizacja.
Miserere ł. dosł. zmiłuj się, początkowe słowa psalmu pokutnego; choroba niebezpieczna: wymioty kałem.
Misericordia ł. litość, miłosierdzie; dawniej nazwa trójsiecznego sztyletu, którym rycerz zadawał powalonemu przeciwnikowi ostatni t. zw. cios łaski.
Miserum est miseris insultare ł. nikczemnością jest znęcać się nad nieszczęśliwym.
Misiurka, część dawnej zbroi: rodzaj czepca z kółek żelaznych, okrywającego czoło i skronie, a z tyłu szyję i ramiona.
Misja ł. posłannictwo, zlecenie, poselstwo; stowarzyszenie, mające na celu szerzenie chrystjanizmu i oświaty wśród ludów dzikich i pogańskich.
Misjonarze ł. kapłani, podejmujący posłannictwo szerzenia wiary chrześcijańskiej i oświaty wśród dzikich ludów Afryki i Azji; członkowie zgromadzenia ks. Misjonarzy albo Lazarystów reguły SwŚw. Wincentego a Paulo.
Mispikiel n. minerał, związek arsenu z siarką i żelazem.
Miss a. panna.
Mister a. pan.
Misterje g. tajemne [276]obrządki religijne u Greków, w których uczestniczyli tylko wybrani i wtajemniczeni; w wiekach średnich dramaty, mające za treść historję męki i zmartwychwstania Chrystusa Pana.
Mistral f. zimny, gwałtowny wiatr północno-zachodni, wiejący na wybrzeżach południowej Francji i w dolinie Rodanu.
Mistress a. (missis) pani, w Anglji tytuł dawany w rozmowie kobietom zamężnym, które nie mają prawa do tytułu „lady“.
Mistycyzm g. wiara w tajemniczy bezpośredni stosunek duszy z Bogiem, dostępny jednostkom wybranym; nastrój głęboko religijny, zatapianie się w rozmyślaniu o Bogu i rzeczach nieziemskich; zaciekanie się w tajemnicach rzeczy nadzmysłowych.
Mistyczny g. tajemniczy, nadzmysłowy.
Mistyfikacja f. wprowadzenie kogoś w błąd, wywiedzenie w pole, nadużycie łatwowierności w celu wyśmiania lub ośmieszenia.
Mistyka ob. Mistycyzm.
Misywa ł. pismo, odezwa; piśmienne poselstwo; orędzie władzy składane izbom w Stanach Zjedn.
Miszna hebr. pierwsza cześćczęść talmudu.
Mit g. podanie bajeczne, opowiadanie z zamierzchłych czasów o bogach i półbogach pogańskich.
Mitologja g. nauka o mitach, zbiór podań bajecznych o bogach i półbogach pogańskich.
Mitra g. infuła biskupia, korona książęca.
Mitrailleuse f. (mitrajöz) kartaczownica.
Mityczny g. tyczący się mitologji, bajeczny, legiendowy.
Mitygować ł. uspakajać, łagodzić, powstrzymywać.
Mityng a. zgromadzenie ludowe, zwołane dla obrad w sprawach publicznych; wiec.
Mixtum compositum ł. mieszanina rzeczy lub wyrazów bez ładu i składu.
Mizantrop g. nieprzyjaciel ludzi; stroniący od ludzi, odludek.
Mizantropja g. wstręt do ludzi.
Mizerak ł. biedak, nędzny, godny politowania.
Mizerka, w grze w wista: nieposiadanie żadnego atutu.
Mizogamja g. wstręt do stanu małżeńskiego.
[277]M-lle f. skróc. Mademoiselle: panna.
mm. skróc. milimetr.
M-me f. skróc. madame pani.
Mnemonika a. Mnemotechnika g. sztuka doprowadzenia pamięci do niezwykłego wyrobienia, za pomocą specjalnych metod i odpowiednich ćwiczeń, sposób dopomagania pamięci.
Mnemozyna g. matka dziewięciu muz, bogini wspomnienia i pamięci.
Mobilizacja ł. uruchomienie wojska, postawienie armji na stopie wojennej.
Mobilja ł. ruchomości, własność ruchoma.
Moccoletti w. (mokoleti) świece, światełka służące do zabawy publicznej w czasie karnawału rzymskiego.
Mocja ł. ruch; projekt, wniosek parlamentarny; w dawnem prawie polskiem odwołanie się do wyroku wyższej instancji, apelacja.
Moda f. zwyczaj przemijający, zależny od nawyknień, od gustu, upodobania chwili, zwłaszcza co do ubierania się; szczególny sposób postępowania.
Model ł. wzór; wzorowa forma, osoba służąca artyście za przedmiot studjów.
Modelka, kobieta pozująca malarzowi, rzeźbiarzowi.
Modelować ł. wyrabiać lub odciskać z gliny i gipsu figury mające służyć za wzory, kształtować według pewnego modelu.
Moderacja ł. umiarkowanie.
Moderato ł. w muz. z umiarkowaniem.
Modernista f. pisarz lub artysta, idący za najnowszym kierunkiem w literaturze lub sztuce.
Modernizm f. współczesność, najnowszy, nowoczesny kierunek w literaturze i sztuce.
Modernizować f. nadawać zabytkom dawnym pozór nowoczesny, przerabiać coś przestarzałego na sposób nowoczesny.
Moderować ł. miarkować, łagodzić, uspokajać.
Modła n. wzór, miara, model; forma albo szablon, wykrojony z deski albo blachy, używany przez mularzy do wyrabiania gzymsu na świeżej zaprawie.
Modny f. zgodny z modą, z najświeższemi upodobaniami chwili.
Modulacja ł. harmonijne prowadzenie tonów melodji z tonacji jednej do drugiej; podnoszenie i [278]zniżanie głosu w mowie, deklamacji; cieniowanie.
Moduł ł. miara używana w budownictwie, połowa dolnej średnicy słupa, służąca do wyznaczenia różnych części kolumny, liczba wyrażająca pewną jednostkę mierniczą.
Modus ł. miara, sposób; rodzaj; forma mówienia, ton.
Modus procedendi ł. sposób postępowania.
Modus vivendi ł. w polityce i w życiu prywatnem sposób zachowania znośnych zobopólnych stosunków.
Modyfikacja ł. zmiana, złagodzenie, ograniczenie.
Modyfikować ł. robić zmiany, ograniczać, łagodzić.
Mofetty f. wyziewy kwasu węglanego ze szczelin w gruncie wulkanicznym, wogóle źródła gazowe, wydzielające kwas węglany.
Mohair a. (moher) wełna angorska i tkanina wełniana włochata i połyskująca.
Moire antique f. (muar a͡ętik) gatunek mory (ob.).
Moirée metallique (muare) kwieciste wzory na powierzchni blachy po wytrawieniu kwasem.
Moist colors a. (moist colurs) akwarelowe (miodowe) farby.
Mokassiny, sznurowane buty indjan północno amerykańskich, sporządzone z niewyprawnej skóry.
Mokka ar. najlepszy gatunek kawy arabskiej.
Moksy hiszp. (właśc. mocha) kawałki waty napojone spirytusem, które dawniej palono na skórze ludzkiej w celu leczniczym.
Molekuły ł. drobinki, najdrobniejsze cząsteczki ciał.
Moleskin a. cienki, gięty barchan strzyżony, używany pod ceratę.
Molestować ł. błagać, natrętnie prosić, naprzykrzać się.
Moletty f. kółka stalowe z wyciętemi na obwodzie wzorami ozdobnemi do wytłaczania na metalach.
Moll w. tonacja lub gama: do której wchodzi mała tercja złożona z całego i z półtonu, oraz mała seksta czyli odległość (interwał) = 4 tonom.
Mollientia ł. (moljencja) środki rozmiękczające, łagodzące.
Molo w. tama, grobla kamienna, głęboko wchodząca w morze, która zamyka wejście do portu, chroni port od uderzeń bałwanów morskich lub od zasypania naniesionym piaskiem.
[279]Moloch hebr. u Chananejczyków i Fenicjan bożyszcze, któremu poświęcano ludzi na ofiarę.
Molto w. w muz. bardzo.
Molton f. miękka wełniana tkanina o długim włosie, strzyżona i kiprowana; gruby barchan.
Mołła tur. duchowny mahometański i wyższy sędzia.
Moment ł. chwila, oka mgnienie; okoliczność stanowcza, przyczynowa; momentalna fotografja, zdjęcie fotograficzne zapomocą przyrządu migawkowego odsłaniającego kliszę na b. krótki przeciąg czasu.
Momus ł. bożek żartu i szyderstwa.
Monachomachja g. dosł. wojna mnichów; żartobliwa epopeja Krasickiego satyrycznie malująca zakonników i życie klasztorne.
Monadologja g. metafizyczny pogląd, według którego monady są ostateczną przyczyną wszechbytu.
Monady g. filozoficzna nazwa jednostek, pierwiastków natury duchowej, składających wszechświat; mikroskopijnie drobne żyjątka należące do gromady pierwotniaków.
Monarchista g. zwolennik monarchicznej formy rządu.
Monarchja g. jedynowładztwo, forma rządu, według której naczelna władza w państwie spoczywa w ręku jedynego władcy Monarchy (M. absolutna); lub w której bierze udział reprezentacja narodu (M. konstytucyjna).
Monery, pierwotniaki, najprostsze istoty zwierzęce.
Moneta ł. pieniądz kruszcowy, opatrzony wybitym na niem stemplem państwowym oraz napisem, oznaczającym wartość.
Monetarna stopa, przepis określający ile jednostek monetarnych ma być wybitych z jednostki wagi kruszcu.
Monetarny system, ogół postanowień prawnych, przepisujących, jaka ma być stopa monetarna, waga, postać i rodzaje monet.
Monitor ł. dosł. napominający; dawniej bat jako kara; rodzaj parowego pancernika bez masztów, mało wystającego nad wodą, opatrzonego w silną stalową wieżę, mieszczącą dwa ciężkie działa.
Monitować ł. napominać, przypominać, upominać się o coś, domagać się.
Monitum ł. napomnienie, przestroga.
[280]Monizm g. pogląd filozoficzny, który w przeciwieństwie do dualizmu uznaje jednostkową zasadę istności wszechbytu, czy to materjalną (materjalizm) czy to duchową (spirytualizm).
Mon jour f. (mą żur) stały dzień przyjmowania gości.
Monochromja g. jednobarwność; malowidło jednobarwne na tle tej samej barwy.
Monodram g. dramat, w którym występuje tylko jedna osoba działająca i mówiąca.
Monofiletyczny, jednego pochodzenia; m. teorja, według której wszystkie twory pochodzą od jednego organizmu pierwotnego.
Monofiletyzm g. teorja wyprowadzająca wszystkie jestestwa organiczne od jednego organizmu pierwotnego.
Monofobja g. chorobliwa obawa samotności.
Monogamja g. jednożeństwo, małżeństwo jednego mężczyzny z jedną kobietą, w przeciwieństwie do dwużeństwa, wielożeństwa.
Monografja g. utwór literacki, wyczerpujące opracowanie w formie zamkniętej całości jednego działu jakiejś nauki, jednego faktu lub okresu historycznego, dziejów jednego rodu, osoby, miejscowości i t. d.
Monogram g. figura ułożona z artystycznie powiązanych ze sobą początkowych liter imienia i nazwiska.
Monokl f. szkiełko powiększające, noszone na jednem oku, ćwikier.
Monolit g. dzieło sztuki wykonane z jednej bryły kamienia, obelisk, pomnik, kolumna.
Monolog g. dosł. rozmowa z samym sobą; w utworze dramatycznym ustęp wygłaszany przez aktora, gdy jest sam na scenie i mówi do siebie, jakby głośno myślał lub jakby z kim rozmawiał.
Monomachja g. pojedynek.
Monomanja g. zboczenie umysłowe na jednym punkcie, chorobliwe zajęcie się jedną wyłącznie myślą.
Monomerja g. jednorodność, własność ciał składania się z jednakowych cząstek.
Monomeryczny g. jednakowy.
Monometalizm g. system finansowy przyjmujący monetę złotą za walutę [281]urzędową, a srebrną dopuszczający w wypłatach tylko w ograniczonej ilości z kursem chwiejnym.
Monomorfizm g. jednopostaciowość.
Monopol g. prawo wyłącznego handlu lub fabrykacji jakiego przedmiotu.
Monosylabowy g. jednozgłoskowy, np. odpowiedzi monosylabowe: „tak“ lub „nie“.
Monoteizm g. wiara w jednego Boga.
Monotonny g. jednotonny, jednostajny, nudny.
Monroe’go doktryna, „Ameryka dla Amerykanów“ — zasada wygłoszona przez prezydenta Monroe, że żadne państwo europejskie nie ma prawa mieszać się do spraw amerykańskich, uciskania niepodległych Stanów, ani zakładania nowych kolonji w Ameryce.
Monseigneur f. (mąsenjer) i Monsignor w. (mąsinjor) Wasza Wysokość, tytuł honorowy dawany książętom, biskupom, wogóle osobom znakomitym godnością i stanowiskiem.
Mons pietatis ł. (dosł. „góra pobożności“) lombard (ob.).
Monstrancja ł. naczynie okazałe w kształcie słońca z promieniami, w środku którego między dwoma szkiełkami znajduje się podstawka w kształcie półksiężyca pozłacanego, w który zakłada się Hostja SwŚw.
Monstrualny ł. potworny, niekształtnie wielki lub brzydki.
Monstrum ł. potwór, straszydło.
Monsun a. Musson malajs. wiatr południowo-azjatycki, zmieniający co pół roku perjodycznie kierunek, wskutek niejednakowego ogrzewania się lądu i morza.
Montenegro ł. Czarnogórze.
Monter f. mechanik składający, ustawiający i wprawiający w ruch nowe maszyny.
Montgolfier f. (mągolfje) najpierwszy rodzaj balonu, napełnianego ogrzanem tj. rozrzedzonem powietrzem, nazwany tak od wynalazcy.
Montować f. uzbroić, zaopatrzyć w potrzebną odzież i amunicję; urządzić, zaopatrzyć, zestawić, złożyć maszynę.
Montyona nagroda, „nagroda cnoty“, udzielana we Francji za czyny wzniosłe, bohaterskie.
Monument ł. pomnik, dzieło sztuki wystawione w [282]miejscach publicznych na cześć znakomitych ludzi lub na pamiątkę wiekopomnych wydarzeń.
Monumentalny ł. pomnikowy, w wielkim stylu wykonany.
Mon verre est petit, mais je bois dans mon verre f. (mą wer e pti, me żö bua da͡ę mą wer) niewiele rzeczy znam dobrze, ale mówię o tem tylko, co znam dokładnie.
Mora f. tkanina jedwabna lub wełniana z odblaskiem falującym; falowaty deseń na papierze.
Moralizować ł. nakłaniać do zmiany postępowania na lepsze, oddziaływać słowem na poprawę i uszlachetnianie obyczajów, wytykać błędy, napominać.
Moralna filozofja ob. Etyka.
Moralność ł. nauka o obyczajach, obowiązkach, cnocie i zachowywaniu ich w życiu.
Morał ł. nauka obyczajowa zastosowana w poszczególnym wypadku, wniosek wyciągnięty z jakiego utworu dydaktycznego, ze zdarzenia, mogący wpłynąć na postępowanie, na obyczaje; M-y = zrzędne wytykanie wad, napominanie.
Moratorjum ł. udzielenie zwłoki w wypłacie długów, wydane przez rząd.
Morbidezza w. miękkość, delikatność, wyrażenie używane w kwestji kolorytu w malarstwie.
Mordent ł. w muz. rodzaj krótkiego trylu bez zakończenia.
Morderowy f. kolor, barwa brunatno czerwona.
More antiquo ł. starym zwyczajem.
Moreny f. odłamy skał i kamieni, pozostałe wzdłuż brzegów lodowców.
Mores ł. obyczaje.
Morfeusz g. bożek snu i marzeń, przedstawiany w postaci uskrzydlonego starca.
Morfina g. alkaloid otrzymywany z makowca (opjum), silna trucizna działająca odurzająco; (w małych dawkach uspakaja ból i wywołuje sen).
Morfinista g. używający nałogowo morfiny.
Morfinizm g. nałogowe przyzwyczajenie się organizmu do morfiny.
Morfologja g. nauka o budowie i kształtowaniu się ciał organicznych (roślin i zwierząt); dział gramatyki: nauka o budowie wyrazów i ich odmianach.
Morganatyczne st. nn. małżeństwo, małżeństwo [283]zawierane przez książąt krwi i monarchów z osobami niższego urodzenia; małżeństwo z lewej ręki, nie dające dzieciom prawa do nazwiska i majątku ojca.
Morgue f. (morg a. morga) budynek, gdzie wystawiają znalezione zwłoki osób niewiadomego nazwiska.
Morituri ł. ci co mają umrzeć, ci co mają zginąć.
Morituri te salutant Caesar ł. idący na śmierć pozdrawiają cię Cezarze (słowa pozdrowienia, zwracane przez gladjatorów do cezara przed rozpoczęciem śmiertelnej walki).
Morja g. rodzaj obłąkania, objawiający się głupowatem ożywieniem (śmiechem, tańczeniem i t. p.).
Mormoni a. sekta w północnej Ameryce popierająca wielożeństwo.
Mors ultima ratio ł. śmierć jest ostatnim kresem wszystkiego.
Mortadela w. gatunek wędliny: kiszka włoska.
Mortyfikacja ł. uśmiercenie, unieważnienie, zniesienie, umorzenie; umartwienie, udręczenie ciała.
Moschus ł. piżmo.
Moslem tur. moslemin: mahometanin, prawowierny wyznawca Islamu.
Mosso w. (w muz.) prędko, z ożywieniem.
Mot d’ordre f. (mo dordr) hasło.
Motet w. krótki utwór kościelny chóralny do śpiewu, zwykle bez akompanjamentu.
Motja ł. połowa, wspólnictwo w grze, w zysku.
Motor ł. przyrząd nadający ruch maszynie; maszyna, przy pomocy której jakakolwiek siła (wody, gazu, elektryczności i t. p.) wytwarza pracę mechaniczną; siła poruszająca, pobudzająca; sprawca, działacz.
Motoryzacja ł. żądza ciągłej działalności.
Motto w. godło; zdania, słowa lub wiersze przytoczone z jakiego autora, jako myśl przewodnia; temat.
Motu proprio ł. z własnego popędu.
Motyw f. pobudka, powód działania; bodziec, myśl zasadnicza; główna melodja przewodnia utworu muzycznego.
Motywować f. wyłuszczać powody do czego, uzasadniać.
Movens ł. poruszające (siły).
Mozaizm, zbiór politycznych i religijnych urządzeń, odnoszących się do Mojżesza; religja Mojżeszowa albo żydowska.
[284]Mozajka f. kunsztownie ułożone desenie i obrazy z różnokolorowych kawałków marmuru, kamyków, szkła, drzewa i t. p. przen. rozmaitość.
Mp.1. Mp. patrz: mezzo piano.
Mp.2. Mp. i mpp. ob. manu propria.
Mr. = Monsieur f. Mister a. pan.
Mrs. skróc. Mistress a. pani.
Msgr. skróc. Monseigneur.
Mszał ł. księga liturgiczna zawierająca Msze, modlitwy odmawiane przez kapłana, oraz porządek ceremonji wykonywanych podczas Mszy Św.
Msza Sw.Msza Św., ł. nieustająca bezkrwawa Ofiara Nowego Zakonu, w której przez ręce kapłana ofiarowuje się Bogu sam Jezus Chrystus pod postacią chleba i wina, zamieniającego się w ciało i krew Chrystusową.
Mudir ar. urzędnik turecki.
Muezzin ar. u mahometan: nawołujący z minaretów do modlitwy.
Mufa n. łącznik rur, osi.
Mufla, rodzaj naczynia żelaznego lub glinianego, służącego do wypalania farb na porcelanie.porcelanie, szkle; do wytapiania cynku z rudy, w piecach bez dostępu powietrza.
Mufty arab. najwyższy kapłan i sędzia w Turcji; wyjaśniający prawne i obyczajowe wątpliwości koranu.
Muker n. mruk, niezadowolony; mistyk.
Mulat hiszp. urodzony z ojca białego i matki murzynki lub naodwrót.
Multan f. gatunek wełnianej, miękkiej materji.
Multanka rum. piszczałka, fujarka drewniana.
Multa paucis ł. dużo powiedzieć w niewielu słowach.
Multum ł. wiele.
Multyplikacja ł. mnożenie.
Mułła ob. Mołła.
Mumja ł. zwłoki ludzkie lub zwierzęce zachowane od zepsucia przez zabalsamowanie; człowiek chudy, wyschły, jakby bez życia.
Mundować ł. przepisać na czysto (akta).
Mundum ł. przepisane na czysto.
Mundus vult decipi, ergo decipiatur ł. świat chce być oszukiwany, więc go oszukujmy.
Municja p. Amunicja.
Municypalność ł. zwierzchność miejska, zarząd miastem.
Municypjum ł. miasto starorzymskie, rządzące się samorządem miejskim.
[285]Munsztuk n. ustnik; wędzidło.
Murłat n. belka na murze, na której spoczywają wiązania dachu i belki powałowe.
Murza tat. ob. Mirza.
Muskularny ł. silny, mający silne muskuły.
Muskuły ł. mięśnie.
Musować f. pienić się, szumieć.
Musson ob. Monsun.
Musterunek n. rewizja popisowych do wojska w celu orzeczenia ich zdatności; m. ekonomiczny, rewizja umundurowania i uzbrojenia.
Mustra n. ćwiczenie żołnierzy w obrotach wojskowych.
Musujące napoje, nasycone kwasem węglowym (wody gazowe, wino szampańskie).
Muszkiet f. strzelba dawniej używana, ciężka rusznica.
Muszkieter f. dawny żołnierz z gwardji królewskiej.
Muszkietery, mankiety.
Muszla n. skorupa małża, koncha.
Muszir tur. tytuł ministra i feldmarszałka w Turcji.
Muślin tur. cienka, rzadka tkanina bawełniana lub jedwabna, gładka lub wzorzysta.
Muta, w muz. niema nuta, pauza.
Mutacja ł. zmiana głosu w wieku młodzieńczym.
Mutatis mutandis ł. z potrzebnemi zmianami; zmieniwszy to, co powinno być zmienionem.
Mutra n. otwór, w który się śruba wkręca.
Muza g. bogini sztuk pięknych i nauk; natchnienie poetyczne.
Muzeum g. gmach zawierający zbiory okazów natury, utworów sztuk, nauk i t. p.; publiczne zbiory naukowe lub osobliwości.
Muzułmanin tur. wyznawca wiary mahometańskiej.
Muzyk, znający dobrze zasady muzyki i jej rodzaje; kompozytor; umiejętny wykonawca utworów muzycznych.
Muzyka, sztuka łączenia dźwięków w utwory muzyczne cz. kompozycje i wykonywania tych utworów zapomocą różnych instrumentów muzycznych lub głosu ludzkiego.
Muzykalja, artykuły dotyczące muzyki (nuty, papier nutowy, instrumenty).
Mycka n. czapeczka.
Mycosis ł. (mikozis) choroba tkanek spowodowana przez bakterje.
[286]
Myt g. ob. Mit.
Mynheer hol. mój panie, żartobliwa nazwa dawana holendrom.
• PDF 
• MOBI 
