Pamiętnik egotysty/X
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Pamiętnik egotysty |
| Wydawca | Bibljoteka Boya |
| Data wyd. | 1933 |
| Druk | Drukarnia Zakładów Wydawniczych M. Arct S. A. |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Tłumacz | Tadeusz Boy-Żeleński |
| Tytuł orygin. | Souvenirs d'égotisme |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI  Cały tekst |
| Indeks stron | |
Oto więc mam zajęcie na lato r. 1822. Poprawiać korekty Miłości wydanej in 12° na lichym papierze. Pan Mongie przysiągł mi z oburzeniem, że go oszukano co do gatunku papieru. Nie znałem księgarzy w roku 1822. Miałem wprzód do czynienia jedynie z panem Firminem Didot, któremu płaciłem za papier wedle cennika. Pan Mongie dworował sobie nielitościwie z mojej naiwności.
— Nie, pan nie jest żyła! powiadał pękając ze śmiechu i porównując mnie z Ancelotami, z Viletami, z... innymi zawodowymi autorami.
I cóż! przekonałem się w dalszym ciągu, że pan Mongie był księgarzem jeszcze najuczciwszym. Co mam powiedzieć o moim przyjacielu panu Sautelet, młodym adwokacie, moim przyjacielu zanim został księgarzem?
Ale nieborak zabił się z rozpaczy że go opuściła bogata wdowa, pani Bonnet czy Bourdet, jakieś szlachetne nazwisko w tym rodzaju, która przełożyła nad niego młodego para Francji (to zaczynało brzmieć bardzo kusząco w 1828 r.). Ów szczęśliwy par był to, zdaje mi się, pan Perignon, który posiadł moją przyjaciółkę, pannę Vigano, córkę wielkiego człowieka (w 1820 r., zdaje mi się).
To była rzecz bardzo niebezpieczna dla mnie, robić korektę książki, która mi przypominała tyle odcieni uczuć, jakich doznawałem we Włoszech. Miałem tę słabość aby wynająć pokój w Montmorency. Udawałem się tam wieczór w dwie godziny dyliżansem z ulicy Saint-Denis. Wśród lasów, zwłaszcza po lewej stronie w górę od Sablonnière, poprawiałem korekty. Myślałem że oszaleję.
Szalona myśl aby wrócić do Medjolanu, którą tak często odtrącałem, wracała ze zdumiewającą siłą. Nie wiem, jak mogłem się jej oprzeć.
Siła namiętności, która sprawia że widzi się tylko jedną rzecz, zaciera wszelkie wspomnienie na odległość w jakiej znajduję się od owych czasów. Przypominam sobie wyraźnie jedynie kształt drzew w tej okolicy lasów Montmorency.
To, co się nazywa doliną Montmorency, to tylko przylądek który wysuwa się ku dolinie Sekwany, wprost na kopułę Inwalidów.
Kiedy Lafranc malował jakąś kopułę na stopięćdziesiąt stóp wysokości, przesadzał pewne rysy. — L’aria depinge (powietrze domaluje), powiadał.
Tak samo, ponieważ ludzie będą patrzyli na Kings, na szlachtę i na księży jaśniej około r. 1870 niż dziś, bierze mnie pokusa przesadzić pewne rysy tej zakały rodzaju ludzkiego. Ale bronię się temu, toby znaczyło być niewiernym prawdzie.
Niewierny swej łożnicy. (Cymbelin).
Czemuż nie mam sekretarza, aby móc dyktować fakty, anegdoty, a nie refleksje na temat tych trzech rzeczy. Ale napisawszy dziś dwadzieścia siedem stronic, jestem zbyt zmęczony, aby notować anegdoty, które cisną mi się na pamięć.
Chodziłem dość często poprawiać korekty Miłości do parku pani Doligny w Corbeil. Tam mogłem uniknąć smutnych marzeń: skończywszy pracę, wracałem zaraz do salonu.
Byłem bardzo bliski odnalezienia szczęścia z roku 1824. Myśląc o Francji przez sześć czy siedem lat które spędziłem w Medjolanie, mając nadzieję nigdy nie oglądać Paryża, splugawionego przez Burbonów, ani Francji, powiadałem sobie: jedna jedyna kobieta mogłaby kupić przebaczenie dla tego kraju: hrabina Fanny Bertois. Pokochałem ją w r. 1824. Myśleliśmy nawzajem o sobie od czasu jak ją widziałem z bosemi nogami w roku 1814, nazajutrz po bitwie pod Montmirail czy pod Champaubert, kiedy wszedłem o szóstej rano do jej matki, aby zasięgnąć wiadomości.
I ot! pani de Bertois była na wsi u pani Doligny, swojej przyjaciółki. Kiedy wreszcie zdecydowałem się pokazać swoją markotną fizjognomję u pani Doligny, powiedziała mi:
— Pani Bertois czekała na pana. Wyjechała dopiero przedwczoraj z powodu okropnego wypadku: straciła jedną ze swoich uroczych córek.
W ustach kobiety tak zrównoważonej jak pani Doligny, słowa te miały wielką wagę. W r. 1814, powiedziała mi: „Pani Bertois rozumie całą pańską wartość“.
W 1823 czy 22, pani Bertois raczyła mnie lubić trochę. Pani Doligny powiedziała jej raz: „Widzę że często spoglądasz na pana Beyle; gdyby był trochę wyższy, oddawna powiedziałby ci że cię kocha“.
To nie było ścisłe. Moja melancholja spoglądała z przyjemnością na piękne oczy pani Bertois. Byłem tak głupi, że nie posuwałem się dalej. Nie powiadałem sobie: czemu ta młoda kobieta patrzy na mnie? — Zapomniałem zupełnie wybornych lekcyj miłości, jakie mi dali niegdyś wujaszek Gagnon oraz mój przyjaciel i protektor Marcjal Daru.
Wujaszek Gagnon, urodzony w Grenobli około 1765 r., był doprawdy człowiekiem czarującym. Jego konwersacja, dla mężczyzn coś w rodzaju przesadnego i gładkiego romansu, była rozkoszna dla kobiet. Był zawsze dowcipny, delikatny, pełen owych frazesów w których można wyczytać wszystko. Nie miał tej wesołości — to ja! — która przestrasza. Niesposób być ładniejszym i mniej rozsądnym niż wujaszek Gagnon. Toteż nie daleko zaszedł z mężczyznami. Młodzi ludzie zazdrościli mu, nie umiejąc go naśladować. Ludzie dojrzali, jak mówi się w Grenobli, znajdowali go lekkim. To słowo wystarczy, aby pogrzebać reputację człowieka. Wujaszek, bardzo ultra, jak cała moja rodzina w r. 1815, wyemigrował nawet około r. 1792; otóż nigdy, za Ludwika XVIII, nie zdołał zostać radcą trybunału apelacyjnego w Grenobli, i to wówczas, kiedy zapychano ten trybunał łajdakami jak Faure etc., etc., oraz ludźmi, którzy się chełpili, że nigdy nie czytali ohydnego kodeksu cywilnego rewolucji. Wzamian za to, wujaszek miał dosłownie wszystkie ładne kobiety, które, około r. 1788, robiły z Grenobli jedno z najmilszych miast prowincji. Sławny Laclos, stary generał artylerji, którego poznałem w loży sztabu generalnego w Medjolanie i dla którego byłem uprzedzająco grzeczny z przyczyny Niebezpiecznych związków, dowiedziawszy się że jestem z Grenobli, rozczulił się.
Kiedy miałem jechać na politechnikę w listopadzie r. 1900, wujaszek wziął mnie na bok, aby mi dać dwa ludwiki, których nie wziąłem, co mu zapewne zrobiło przyjemność, bo zawsze miał dwa albo trzy mieszkania, a mało pieniędzy. Poczem, przybierając minę ojcowską, która mnie rozczuliła, bo miał cudowne wielkie oczy — z tych które zezują trochę przy najmniejszem wzruszeniu — rzekł:
— Mój chłopcze, masz się za tęgą głowę, jesteś nieznośnie zarozumiały z przyczyny swoich sukcesów w matematyce, ale to wszystko to jest nic. Dochodzi się w świecie do czegoś tylko przez kobiety. Otóż, ty jesteś brzydki, ale nie będą ci wymawiali nigdy twojej brzydoty, bo masz wyraz. Kochanki będą cię porzucały; otóż, pamiętaj sobie to: w chwili gdy się jest porzuconym, nic łatwiejszego niż ubrać się w jakąś śmieszność. Potem, w oczach innych pięknych pań, człowiek już jest w sam raz dobry na to aby go rzucić na śmietnik. W dwadzieścia cztery godzin po tem jak cię porzucono, wyznaj miłość innej kobiecie; w braku czego lepszego oświadcz się bodaj pokojówce.
Zaczem uściskał mnie, i wsiadłem do ljońskiej ekstrapoczty. Obym był miał w pamięci rady tego wielkiego taktyka! Ileż sukcesów przepuściłem! Ileż upokorzeń zniosłem! Ale, gdybym był bardziej zręczny, byłbym dziś zbrzydzony aż do mdłości kobietami, a tem samem muzyką i malarstwem, jak dwaj moi współcześni. pp. de la Rosière i Perrochin. Są oschli, zmierżeni światem, filozoficzni. Przeciwnie ja, we wszystkiem co dotyczy kobiet, mam szczęście być frycem, jak wówczas gdy miałem dwadzieścia pięć lat.
To prawda, że nigdy nie palnę sobie w łeb ze wstrętu do wszystkiego, ze znudzenia życiem. W karjerze literackiej widzę jeszcze mnóstwo rzeczy do zrobienia. Mam możliwości prac zdolnych zapełnić nie jedno życie, ale dziesięć. Trudność obecnego momentu — 1832 r. — to przyzwyczaić się do tego, że mi nie przerywa zajęć fatyga podpisywania czeku na 20.000 franków na bank Państwa w Paryżu.
