Słownik etymologiczny języka polskiego/piec
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Słownik etymologiczny języka polskiego |
| Wydawca | Krakowska Spółka Wydawnicza |
| Data wyd. | 1927 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
piec, piekę; piekarz, piekarnia (wedle niem. Bäcker, Bäckerei), od częstotliwego piekać, wypiekać; przypiekać; spieka; pieczenia, od 18. wieku pieczeń; pieczeniarz, o ‘pasorzycie’; pieczonka, o ‘wątrobie’ (narzeczowe); pieczywo; pieczyste. Tak samo u wszystkich Słowian: cerk. peką, peszti, rus. pieku, piecz, itd. Litwin przestawił brzmienia: kepu, kepti, zamiast *peku, *pekti; ind. pacz-, grec. pessō z *pekjō, łac. coquo, coquīna (p. kuchnia), z poq-; Grecy mają i artokopos, ‘piekarz’, niby jak lit. kepu, a peptos, ‘gotowany’, pepsis, ‘trawienie’ (por. dyspepsja, o ‘złem trawieniu’. P. piec; piecza; pieczęć; piekło; opoka.
piec, pieca, rodzaju męskiego, u innych Słowian żeńskiego (rus. piecz, czes. pec, serb. peć), i to zapewne pierwotniejsze (u nas taka odmienność nie wyjątkowa, p. cień, żołądź i inne); urobione przyrostkiem -tĭ od piek- (-kt’ przechodzi u nas w -c, na Rusi w -cz, i t d.; p. noc); dalej piecyk; piecowy; piecuch (jak śmierdziuch), i t d. Bułgarskie peszt, stąd nazwa Peszt (niem. Ofen); Węgrzy przejęli ją jeszcze nad dolnym Dunajem i nad średni przenieśli. — W dziejach mieszkania piec olbrzymie posiada znaczenie; świat klasyczny i Niemcy nie znali go wcale, palili na wolnem ognisku, nie w piecu, dla przyrządzania potraw itp. Kto go wynalazł? Jest cechą odwieczną Słowian, co dopiero pod wpływem obcym, na Bałkanie np., piec ogniskiem zastępywali. Doświadczenie, że kamień rozgrzany ciepło długo przechowywa, wywołało ten wynalazek: stos kamienny, coraz bardziej celowo układany, doprowadził do pieca, w klimacie surowym tak pożądanego. Wschodnia Europa, Ruś pierwotna (nie Scytowie), do pieca doszła od dziur, we których ogień rozkładano, czego dowodzi i nazwa pieczar (p.), przezwanych, dla podobieństwa, od pieca.