(‘płaski’), i plachý (‘lękliwy’); my nie, i dlatego zapomnieliśmy płochy, ‘płaski’, zatrzymawszy drugie, zupełnie inne płochy (p.), o ‘wietrzniku’. Prasłowo; lit. płokszczias, ‘płaski’, łotew. plaskains (to samo), niem. flach, Fläche. P. plaski.
płast miodu, rozpłastać (rozpłastajte u Słowian załabskich, to samo); rzeczownik prasłowiański; u Serbów i Słowieńców o ‘brogu siana, raczej niskim’, plastiti, ‘układać siano’, słowień. plasta, ‘warstwa’, cerk. płastogław, ‘o płaskim wierzchu’; litew. płasztaka, ‘płaska dłoń’. P. płaski; płat; płaszcz.
płaszcz, urobione od płast- lub płask- przyrostkiem -j; płaszczyk, płaszczowy; płaszczenica w cerkwi z wizerunkiem ciała Chrystusowego; prasłowiańskie; cerk. płaszt’, i t. d.; we związku z płat i z płachta.
płat, płatek, płacić, płatowy, płatować, opłacać. Wiemy ze źródł arabskich, że w 9. i 10. wieku płaty i płatki cienkiej tkaniny lnianej były u Słowian monetą obiegową (za »płat« dostawało się kur i t. d.); stąd płacić w naszem znaczeniu; zapłata jest więc i ‘pieniądzem’, i ‘łatą’, (to) płacie, zbiorowe, znaczy wszelakie ‘przyszwy’: »płacia stąd i zowąd zszyte«; płacież, ‘zapłata’; płaci, o zakładzie, ‘stoi’, niem. ‘es gilt’, albo ‘uchodzi, warto’: »a płaci kryć?«, ‘a godzi się kryć?’; płaci i ‘pewnie, chyba’: »płaci ten chłop oszalał«, »płaci wy figlujecie«; płajca, z płaćca. P. płast i płaszcz. Pień płat-, o ‘szerokiem’ (p. plece); lit. płatus, ‘szeroki’, łotew. plātīt, ‘rozszerzać’, grec. platys, ‘szeroki’. Gockie plats, ‘łata’, pożyczka z słowiańskiego. Tu należą dalej nasze płatka, ‘stawka’, płatny (płatnik, »od złego płatnika dobre i plewy«), płatno (»co mi płatno«, ‘warto’), płatnia, ‘płaca’; ale płatnąć pozostało przy pierwotnem znaczeniu, o ‘płataniu’ (na sztuki itp.). U wszystkich Słowian tak samo: cerk. płatiti, płasztą, ‘płacę’, itd.
płatnerz, ‘wyrabiający pancerze’, ogólne w 15. i 16. wieku, z niem. Plattner od łac. plata, ‘pancerz’: stąd czes. pláty, nasze płatki w 15. i 16. wieku, o ‘pancerzu’ (a od nas ruskie łaty, ‘pancerz’).
pław, ‘tratwa’; ‘błonie do pływania u ptaka’; pławić, spławny; upławy; »łodzie i pławce«, biblja (»okręty i żeglarze«, Leopolita); p. płynąć.
płaz; płazem, ‘stroną płaską’ (‘nie kantem’), »puścić płazem (lub płazą)«, opłazem, opłaźnie, w znaczeniu ogólnem (w 17. wieku: »lecim opłaźnie do dołu«, »darli się opłaźnie do rozmów«); płaza, ‘płyta’: »drogi burkować płazami«, »posyp kamień abo płazę mąką«. Należy do naszego wyłącznie słownictwa; poszło od wszelkich innych wyrazów dla ‘płaskości’; nasze z mogłoby odpowiadać grec. i łac. -g; p. płaski.
płaz, ziemiopłazy; płazać: »gadzina płaza się po ziemi«, »na kolanach się płazać«; z rzadką u nas wokalizacją ła zamiast ło (por. władać), niby częstotliwe do płozić, co w biblji liczniejsze niż płazić: »wszystko płożące jeżto płozi«; raz: »iżto się płodzi (!) po ziemi« (»czołga«, u Leopolity). Prasłowo; pień pŭłz- (p. pełzać), pełz- (cerk. plěz-ti), i połz-, nasze płoz (p.), a tu i płaz, jak w czeskiem, chociaż tu pożyczki niema.
płeć, płci, płciowy; od czasownika: opłcenie, ‘przyjęcie ciała ludzkiego przez Chrystusa’, w kazaniach 13. do 15. wieku (w kazaniach świętokrzyskich mylnie podoblcenim);
