Wierzenia pierwotne i formy ustroju społecznego/Rozdział II
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Wierzenia pierwotne i formy ustroju społecznego |
| Podtytuł | Pogląd na genezę religii ze szczególnem uwzględnieniem totemizmu |
| Wydawca | Akademia Umiejętności |
| Data wyd. | 1915 |
| Druk | Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
|
Geneza wierzeń religijnych.
Tendencya do sztucznego uproszczania zagadnień w dotychczasowych badaniach. Teorye Tylora i ich krytyka. Przeciwstawienie religii i magii u Frazera. Krytyka intellektualizmu tych teoryi; potrzeba uwzględnienia uczuć przy genezie religii Nowsze teorye: Crawley i King; ogólna tendencya tych prac; ich zalety i braki. Animizm i preanimizm. Pojęcie siły mistycznej „mana“, leżącej u podstawy religii. Teorye Maretta. Charakter nowoczesnych kierunków badań. Społeczna strona religii i potrzeba jej uwzględnienia.
Zagadnienia, wynikające z obecnego stanu badań. Powszechność rozłamu między wyobrażeniami świeckiemi a religijnemi. Socyologiczne przejawy tego rozłamu. Zasadniczy dualizm wiary i wiedzy. Odmienność stanów duchowych w tych dwóch dziedzinach. Odrębne zakresy tych dwu sposobów ujęcia rzeczywistości. Problem psychologiczny zawarty w tym dualizmie. Zasadnicze rysy religijnego myślenia „nadprzyrodzoność i konieczność“. Przebieg stanów emocyonalnych; charakter myślenia i działania podczas takich przebiegów. Analiza konkretnych przykładów: gniew, strach, radość, smutek. Graniczne przypadki gniewu. Stan emocyonalny stwarza treść wyobrażeń i zmusza do czynności otwarcie nieracyonalnych. Działanie refleksyi w umyśle człowieka cywilizowanego i w umyśle człowieka pierwotnego. Kategorye rzeczywistości ujmowanej w emocyonalnych przeżyciach i zobjektyzowanej pierwotną refleksyą. Odpowiadają one ściśle powyżej zaznaczonym kategoryom mistycznego myślenia: nadprzyrodzoności i konieczności. Sprawdzenie powyższej analizy na przykładzie strachu. Rozszerzenie rezultatów, osiągniętych na granicznych przypadkach, do przeżyć emocyonalnych wogóle. Wnioski: wiara wynikiem elementarnego mechanizmu psychicznego, naturalnej reakcyi psychicznej wobec pewnych przeżyć. Rytuały czarnej magii i bezpośrednie odruchy pod wpływem gniewu; ich ścisła odpowiedniość i podobieństwo. Analogia sytuacyi; podobieństwo form; podobieństwo postawy psychicznej.
Genetyczny ich związek, zestawienie postawionego tu poglądu z teoryą, magii imitatywnej“ Frazera. Rola refleksyi przy powstawaniu wierzeń i rytuałów religijnych. Rytuały elementarne przy afekcie strachu. Związek wyobrażeń i rytuału pogrzebowego z afektami rozpaczy po stracie drogiej osoby. Analiza reakcyi rozpaczy. Porównanie reakcyi bezpośrednio z rytuałami żałobnymi i pogrzebem. Analiza czynności doniosłych o określonym celu, w których występują elementy emocyonalne. Pierwotne czynności ekonomiczne, obrona przeciw niebezpieczeństwu itp. i odpowiednie im formy religijne. Wybijanie się pewnych tematów na pierwszy plan religijnych praktyk i wierzeń. Funkcye fizyologiczne i ich znaczenie religijne. Zebranie wyników i wnioski. Wpływ ogólnych warunków istnienia grupy i stopnia kultury na rozwój form religijnych. Stosunek teoryi tu wyłożonej do preanimistycznej i animistycznej teoryi religii. Formy rozwiniętej religii w oświetleniu wyłożonych tu poglądów na genezę religii. „Żywe i martwe“ dogmaty. |
