Wikiźródła

Boska komedja (Dante, 1909)/Piekło/Pieśń XI

< Boska komedja (Dante, 1909)‎ | Piekło
<<< Dane tekstu >>>
Autor Dante Alighieri
Tytuł Boska komedja
I. Piekło
Wydawca Gebethner i Wolff
Data wyd. 1909
Druk W. L. Anczyc i Spółka
Miejsce wyd. Warszawa
Tłumacz Edward Porębowicz
Tytuł orygin. Divina Commedia
Źródło Skany na Commons
Inne Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI 
Cały tekst
Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI 
Indeks stron
›››
PIEŚŃ XI.
1 
 Idąc okólną ścieżką po wiszarze,

Co go tworzyły ściany w gruz rozbite,
Nad okropniejsze przyszliśmy cmentarze.

4 
 Powietrze było tak zaduchem syte

Co w przepaścistej otchłani się wszczyna,
Żeśmy się skryli za grobową płytę,

7 
 Na której napis ryty wypomina:

»Tutaj spoczywa papież Anastazy,
Zwrócony z drogi prawej od Fotyna«[1].

10 
 »Zwolna«, Mistrz rzecze, »schodźmy między głazy;

Niech nawyknieniem zmysł się ubezpieczy,
Poczem już dalej pójdziesz bez odrazy«.

13 
 Na to ja proszę: »A tymczasem k’rzeczy

Żmudę mil innym wynagrodzić zyskiem...«
»Właśnie«, odpowie, »to miałem na pieczy.

16 
 Synu mój, w dole pod głazów urwiskiem

Trzy koła jak te, co nam z ócz znikają,
Wciąż zwężającem się biegną łożyskiem[2],


19 
 Wszystkie przeklętą wypełnione zgrają;

Lecz by ci potem spojrzeć wystarczało,
Dowiedz się tutaj, przecz i jak się kają:

22 
 Wszelka złość, którą niebo obrzydziło,

Celem ma krzywdę; zrządzić ją się stara
Godząc w drugiego podstępem lub siłą.

25 
 Lecz podstęp, człecza jedynie przywara,

Jest niezbożniejszy, to też w niższem kole
Ślęczą podstępni, których sroższa kara.

28 
 W pierwszem się mieszczą gwałtownicy kole;

Lecz że gwałt trzema sposobami chodzi,
Więc rozdzielony na troiste pole.

31 
 W Boga, bliźniego lub siebie gwałt godzi,

A to w osoby, mówię, albo rzeczy,
Jako się z dalszej mej treści wywodzi.

34 
 Gwałtem zabija się, albo kaleczy

Bliźnich osobę, a dobra i mienie
Pożarem gubi, rabuje, niweczy.

37 
 Stąd skrytobójców i morderców cienie,

Zbrodniów, złodziei oddzielną komorą
Dostały pierwszy krąg na osiedlenie.

40 
 Może obrócić człowiek rękę skorą

Na siebie, lub swój majątek; więc społem
W drugim okręgu beznadziejną biorą

43 
 Kaźń, co się sami rozstają z padołem,

Marnują dobra, trwoniąc je bez miary
I płaczą tam, gdzie trzeba być wesołym.

46 
 Gwałt Bogu zadać można brakiem wiary,

Albo bluźnierstwy, lub gdy się wyróżni
Od praw przyrody, lub gardzi jej dary.


49 
 Więc w mniejszym kręgu cechą z piekieł kuźni

Sodomski znaczon ród i Kaorzany[3]
I ten, co Bogu w sercu swojem bluźni.

52 
 Podstęp w sumieniu sprawiający rany,

Krzywdzi tak tego, co na wierność liczy,
Jak co ufnością nie był warowany.

55 
 Ostatni owych jeno więzów tyczy,

Które natura na ludzi nakłada[4],
Przeto się kołem drugiem ograniczy

58 
 Obłud, złodziejstwa i symonji zdrada;

Tu więc pochlebcy, fałszerze, znachorzy,
Rufjani, szachry i inna szkarada.

61 
 Poprzedni miłość przyrodzoną morzy

I to, co z taką miłością się splata,
A co związkami swymi ufność mnoży[5].

64 
 Więc w mniejszem kole, gdzie jest środek świata

I kędy się Dis[6] okropny rozsiada,
Zdrajcom wieczysta znaczy się odpłata«.

67 
 »Wykład twój«, rzekłem, »jasno opowiada

I jasno dzieli piekielne koliska
I lud, co w piekła głębokościach biada.

70 
 Lecz powiedz: Owi z błotnego bagniska

I których tnie deszcz i których wiatr garnie,
I czerń, co na się ciągłe klątwy ciska,

73 
 Czemu w szkarłatną nie popadli parnię,

Skoro ich nie ma Bóg w litości swojej;
Jeżeli zaś ma, skąd te ich męczarnie?«

76 
 »Przecz«, odparł, »myśl twa w obłędzie się znoi,

Taką niezwykłą złudą opętana?
Czyli, że może kędy indziej roi?


79 
 Zbiegła-ż z pamięci twojej prawda znana,

Którą ci jasno wykłada Etyka,
O trzech nałogach, obrzydzeniu Pana?[7]

82 
 To niewściągliwość, złość, zwierzęcość dzika:

Jako ta pierwsza mniej Boga obraża
I przeto z mniejszą karą się spotyka?

85 
 Jeżeli dobrze rozum twój to zważa,

Przypominając razem, kto są owi
Cierpiący zewnątrz parnego cmentarza,

88 
 Pojmiesz, że im się odmienne stanowi

Miejsce niż zdrajcom; że kary mniej wstrętne
Znoszą, bożemu wydani gniewowi«.

91 
 »O Słońce[8], które wzroki leczysz mętne:

Tak mi się umysł z twych rozjaśnień złoci,
Że w nich wątpienia stają się ponętne.

94 
 Lecz niech twa dobroć«, rzekłem, »myślą wróci

I tę zawiłość jeszcze mi wyłoży:
Jak lichwa z ujmą jest bożej dobroci?«

97 
 »Ten filozofja błąd w tobie umorzy«,

Odparł, »wszak nieraz powtarza w swym wątku,
Jako natura bierze źródło w bożej

100 
 Sztuce i płynie z bożego rozsądku[9];

A gdy kto pilnie w Fizyce poszuka[10],
Znajdzie w jej księgach zaraz na początku,

103 
 Że za naturą dąży wasza sztuka

Jako w mistrzowe uczeń dąży ślady;
Że więc jest ona jakby boża wnuka.

106 
 Jeśli na pamięć znów przywiedziesz rady

Z księgi Rodzaju, wiesz, że brać wypada
Z obu porządek życia i zasady[11].


109 
 Zaś lichwiarz właśnie karność wypowiada

Naturze i tej, co w trop za nią bieży,
Skoro gdzieindziej nadzieje zakłada.

112 
 Teraz pójdź za mną; pospieszać należy;

Na horyzoncie już zamigotały
Ryby, nad Kaurem Wóz już pewnie leży[12],

115 
 A nam nie tędy przyjdzie zejść ze skały«.







  1. ↑ papież Anastazy. Anastazym, który wpadł w herezję Fotyna, djakona tessalskiego, był nie papież A. II, lecz cesarz grecki; Dante popełnił ten błąd, oparłszy się na kronice Marcina Polaka. Herezja Fotyna polegała w twierdzeniu, że Chrystus był naprzód człowiekiem, a dopiero przez zasługę świętego życia stał się Synem bożym.
  2. ↑ Podział niższego piekła jest następujący: Koło VII Gwałtowników dzieli się na 3 kręgi: gwałtowników przeciw Bogu, przeciw bliźniemu, przeciw sobie; koło VIII Podstępnych na 10 klas w 10-ciu jarach; koło IX Zdrajców na 4 klasy.
  3. ↑ Kaorzany, mieszkańcy miasta Cahors w Guiennie francuskiej, za czasów Dantego głośni z lichwiarstwa, tak że Kaorzan stał się synonimem lichwiarza.
  4. ↑ które natura nakłada, tj. miłość przyrodzona.
  5. ↑ Zdrada zaufania obraża nietylko miłość, której żąda przyrodzenie od człowieka względem człowieka, ale niweczy równie węzły społeczne przyjaźni i pokrewieństwa; ten rodzaj podstępu zowie się u Dantego w ogóle zdradą (tradimento) w odróżnieniu od poprzedniego (frode).
  6. ↑ Dis, tj. Lucyper tkwi w samym środku ziemi.
  7. ↑ Etyka Arystotelesa, ks. VIII, roz. 1: Dicendum est rerum circa mores fugiendarum tres species esse, incontinentiam, vitium et feritatem.
  8. ↑ Wirgiljusz nazwany Słońcem, jako światło mądrości.
  9. ↑ W. 97—100. Filozofja, nb. platońska, rozróżnia trzy stopnie nauki: pierwsza mieści się w rozumie bożym, druga w naturze, trzecia w rozumie ludzkim. Natura bierze źródło z rozumu i ustroju bożego.
  10. ↑ Fizyka Arystotelesa zaraz w pierwszych wierszach powiada: Ars imitatur naturam in quantum potest.
  11. ↑ Księga Rodzaju (Genesis): Posuit Deus hominem ut operaretur... Vesceris in sudore vultus tui. Lichwiarz zarabiający nie pracą rąk i mający w drugich nie w sobie źródło utrzymania, nadto psujący harmonję, równowagę w rozkładzie dóbr ziemskich, obraża po dwakroć naturę: raz w niej samej, drugi raz w tej, która ją naśladuje, tj. w sztuce.
  12. ↑ już zamigotały
    Ryb    y, nad Kaurem Wóz już pewnie leży.
    Konstelacja Ryb zniżyła się do widnokręgu; Wóz, czyli Wielka niedźwiedzica, znajduje się w stronie, skąd wieje Caurus, wiatr zachodni. Poeci nie widzą nieba i gwiazd, ale Wirgiljusz oblicza godziny i teraz chce powiedzieć, że na świecie zaczyna się brzask dnia. Dante przepędził w lesie 10 godzin, wszedł do otchłani wieczorem, dotąd zatem podróż jego trwała jednę dobę.





Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronach autora: Dante Alighieri i tłumacza: Edward Porębowicz.
Źródło: „https://pl.wikisource.org/w/index.php?title=Boska_komedja_(Dante,_1909)/Piekło/Pieśń_XI&oldid=3546835”