Czerwone i czarne (Stendhal, 1932)/Tom II/LXX
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Czerwone i czarne |
| Wydawca | Bibljoteka Boya |
| Data wyd. | 1932 |
| Druk | Drukarnia Zakładów Wydawniczych M. Arct S. A. |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Tłumacz | Tadeusz Boy-Żeleński |
| Tytuł orygin. | Le Rouge et le Noir |
| Podtytuł oryginalny | Chronique du XIXe siècle |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tom II Cały tekst |
| Indeks stron | |
Dlatego dziś jestem mądry, że niegdyś byłem szalony. O, filozofie, który widzisz jedynie bieżącą chwilę, jakże twój wzrok jest krótki! Oko twoje niezdolne jest śledzić podziemnej pracy namiętności.
Goethe.
Rozmowę tę przerwało śledztwo, poczem nastąpiła konferencja z adwokatem, który podjął się obrony. Były to jedyne przykre chwile owego leniwego życia wypełnionego tkliwem marzeniem.
— Zachodzi fakt morderstwa, i to morderstwa z rozmysłem, oświadczył Juljan zarówno sędziemu jak adwokatowi. Przykro mi bardzo, panowie, dodał z uśmiechem, ale to sprowadza waszą działalność do nader szczupłych rozmiarów.
— Ostatecznie, powiadał sobie Juljan skoro zdołał się oswobodzić od tych figur, muszę być odważny, odważniejszy niewątpliwie od tych dwóch ludzi. Oni patrzą na ten fatalny pojedynek jako na szczyt nieszczęścia, jako na bezmiar grozy, gdy ja pomyślę o nim poważnie jedynie w sam dzień.
To dlatego, że ja poznałem większe nieszczęście, myślał Juljan, dalej. O ileż więcej cierpiałem w czasie pierwszej podróży do Strassburga, gdy mniemałem że Matylda rzuciła mnie na zawsze... I powiedzieć, że pragnąłem tak namiętnie tej bliskości, którą dziś przyjmuję tak chłodno... W istocie, czuję się szczęśliwszy sam, niż kiedy ta śliczna panna dzieli mą samotność...
Adwokat, pedant i formalista, uważał go za szaleńca, i myślał, wraz z ogółem, że to zazdrość wcisnęła mu pistolet w rękę. Jednego dnia, spróbował Juljanowi dać do zrozumienia, że domysł taki, bez względu na jego prawdziwość, byłby znakomitym środkiem obrony. Ale apatja oskarżonego ustąpiła, w mgnieniu oka, stanowczości.
— Jeśli pan dbasz o swoje życie, wykrzyknął Juljan wpół-przytomny, nie waż się powtarzać tak ohydnego kłamstwa.
Ostrożny adwokat zląkł się na chwilę aby go Juljan nie zamordował. Przygotował obronę, ponieważ zbliżał się rozstrzygający dzień. W Besançon i w całym departamencie mówiono tylko o tej głośnej sprawie. Juljan nie wiedział o tem, prosił aby mu nigdy nie wspominano o tego rodzaju rzeczach.
Tego dnia, Fouqué i Matylda chcieli mu udzielić niektórych pogłosek, zdolnych, ich zdaniem, obudzić nadzieję; Juljan przerwał im przy pierwszem słowie.
— Zostawcie mi moje idealne życie. Wasze ploteczki, zdarzenia, szczegóły, mniej lub więcej dla mnie drażniące, wyrwały mnie z nieba. Każdy umiera jak może; ja chcę myśleć o śmierci na swój sposób. Co mi inni? Moje stosunki z innymi będą gwałtownie przecięte. Przez litość, nie mówcie mi już o tych ludziach; dość już widywać sędziego i adwokata.
W istocie, powiadał sam do siebie, zdaje się, że moim losem jest umrzeć marząc. Istota nieznana jak ja, pewna że zapomną o niej przed upływem dwóch tygodni, byłaby zaiste, bardzo niemądra, gdyby się siliła grać komedję...
Rzecz wszelako osobliwa, że sztukę używania życia poznałem dopiero od czasu jak widzę jego kres tak blisko.
Spędził te ostatnie dni przechadzając się po wąskiej terasie na wieży, paląc doskonałe cygara, które Matylda sprowadziła przez kurjera z Holandji, i nie domyślając się że teleskopy całego miasta oczekują codzień jego zjawienia się. Myśl jego była w Vergy. Nigdy nie odzywał się do Fouquégo o pani de Rênal, ale parę razy przyjaciel wspomniał że rychło przychodzi do zdrowia, a słowa te znalazły żywy oddźwięk w sercu Juljana.
Gdy dusza więźnia przebywała prawie ciągle w krainie marzeń, Matylda, zajęta rzeczywistością, jak przystało arystokratce, zdołała tak daleko posunąć korespondencję między panią de Fervaques a księdzem de Frilair, że padło nawet wielkie słowo infuła.
Czcigodny prałat, zawiadujący listą beneficjów, dodał w formie przypisku do listu siostrzenicy: Ten biedny Sorel jest tylko narwany, mam nadzieję, że go uwolnicie.
Na widok tego dopisku, ksiądz de Frilair oszalał. Nie wątpił, że ocali Juljana.
— Gdyby nie to jakobińskie prawo, które nakazuje zestawienie olbrzymiej listy przysięgłych, i którego istotnym celem jest odjąć wszelki wpływ ludziom dobrze urodzonym, ręczyłbym za werdykt. Zdołałem wszak uwolnić proboszcza z N ***...
Tak mówił do Matyldy w wilję losowania trzech tuzinów przysięgłych na bieżącą sesję.
Nazajutrz, ksiądz de Frilair ucieszył się, znajdując, między nazwiskami które wyszły z urny, pięciu członków kongregacji w Besançon, zaś z poza obrębu miasta, nazwiska pp. Valenod, de Moirod, de Cholin. Ręczę przedewszystkiem za tych ośmiu, rzekł do Matyldy. Pięciu pierwszych, to narzędzia. Valenod jest moim agentem, Moirod zawdzięcza mi wszystko, de Cholin to głupiec, który wszystkiego się lęka.
Dziennik obwieścił całemu departamentowi nazwiska sędziów; pani de Rênal, ku niesłychanemu przerażeniu męża, postanowiła udać się do Besançon. Pan de Rênal zdołał jedynie wymóc na niej, że nie opuści łóżka, aby nie być narażoną na przykry obowiązek świadczenia.
— Nie rozumiesz mego położenia, mówił ex-burmistrz; jestem obecnie liberałem i odstępcą, jak oni nazywają: nie ulega wątpliwości, że ten chłystek Valenod oraz ksiądz de Frilair wymogą na przewodniczącym i na sędziach wszystko co może mi dokuczyć.
Pani de Rênal poddała się bez trudności. — Gdybym się zjawiła w sali sądowej, powiadała sobie, wyglądałoby to na domaganie się pomsty.
Mimo obietnic danych spowiednikowi oraz panu de Rênal, ledwie przybywszy do Besançon napisała własnoręcznie do każdego z przysięgłych:
„Nie pojawię się w dzień sądu, ponieważ obecność moja mogłaby oddziałać niekorzystnie na sprawę pana Sorel. Pragnę tylko jednej rzeczy, i to z całego serca, mianowicie jego ocalenia. Niech pan będzie przekonany: straszna myśl, iż, z mego powodu, posłano niewinnego na stracenie, zatrułaby resztę mego życia i skróciłaby je z pewnością. W jaki sposób moglibyście go skazać na śmierć, skoro ja żyję? Nie, to pewna, społeczeństwo nie ma prawa wydzierać życia, zwłaszcza takiemu człowiekowi jak Juljan Sorel. Całe Verrières patrzyło na napady jego niepoczytalności. Biedny młodzieniec ma potężnych nieprzyjaciół; ale, nawet wśród jego wrogów (a iluż ich jest!), któż mógłby podawać w wątpliwość jego talenty i głęboką wiedzę? Ten, którego panowie macie sądzić, nie jest zwykłą jednostką. Przez półtora roku blisko, znaliśmy go nabożnym, roztropnym, gorliwym; ale, parę razy na rok, podlegał napadom melancholji, graniczącym z obłędem. Całe Verrières, Vergy, cała moja rodzina, sam pan podprefekt oddadzą sprawiedliwość jego budującej pobożności; umie na pamięć całe Pismo święte! Czyż bezbożnik przykładałby się lata całe, aby się wyuczyć świętej książki? Moi synowie będą mieli zaszczyt doręczyć panu ten list: to dzieci! Niech pan ich raczy spytać, opowiedzą panu o tym młodym człowieku wszystkie szczegóły, które pana przekonają, jakiem barbarzyństwem byłoby skazać go. Zamiast mnie pomścić, zadalibyście mi śmierć.
„Cóż mogą jego wrogowie przeciwstawić tym faktom? Rana moja — wynik jednego z napadów szaleństwa, jakie nawet dzieci mogły zauważyć u swego nauczyciela — jest tak lekka, że, niespełna po dwóch miesiącach, pozwoliła mi przybyć pocztą do Besançon. Jeśli się dowiem, że pan się waha, bodaj w najlepszej wierze, ochronić od barbarzyństwa praw tak niewinną istotę, wstanę z łóżka w którem zatrzymują mnie jedynie rozkazy męża i pójdę rzucić się do pańskich stóp.
„Racz pan oświadczyć, że nie stwierdzono zamysłu, a nie będziesz musiał sobie wyrzucać krwi niewinnego, etc.“
