[295]O.
Oaza ar. urodzajna miejscowość wśród pustyni, obfitująca w roślinność i wodę.
Obducent ł. lekarz, robiący obdukcję i spisujący z niej protokuł.
[296]Obdukcja ł. sądowo-lekarskie zbadanie zwłok, połączone z sekcją w celu stwierdzenia śmierci, jej rodzaju, przyczyny i warunków, wśród których nastąpiła.
Obedjencja ł. posłuszeństwo; w zakonach bezwarunkowe posłuszeństwo rozkazom przełożonego.
Obelisk g. wysmukła, czworoboczna, piramidalnie zakończona wysoka kolumna, wyciosana z jednej sztuki kamienia.
Objekcja ł. zarzut.
Objekt ł. przedmiot; cel; w zdaniu: wyraz, na który czynność słowa przechodzi.
Objektyw a. szkło objektywne, większa soczewka lupy, mikroskopu, przyrządu fotograficznego, zwracana ku rozpatrywanemu przedmiotowi, szkło przedmiotowe.
Objektywność a. Objektywizm ł. przedmiotowość; wydawanie sądu na podstawie znamion przedmiotu, bez uwodzenia się własnemi uprzedzeniami lub upodobaniami.
Objektywny ł. przedmiotowy, nie podlegający wpływom podmiotowych uczuć, nie zabarwiony indywidualnemi upodobaniami, zapatrywaniami i t. p.
Oblata ł. w dawnem prawie polskiem akt dosłownie wniesiony do ksiąg właściwych.
Oblig ł. przyznanie należności na piśmie, dowód zaciągniętego długu, rewers.
Obligacja ł. zobowiązanie, przyznanie długu na piśmie.
Obligacje ł. kredytowe papiery procentowe stwierdzające dług długoterminowy, stopniowo umarzane.
Obligato w. w muz. obowiązkowo.
Obligo w. w stosunkach kupieckich: zobowiązanie się, danie rękojmi, poręczenie.
Obligować ł. zobowiązywać, prosić usilnie.
Obój f. drewniany instrument muzyczny dęty.
Obol g. drobna starogrecka moneta.
Obscène f. nieprzyzwoity, wszeteczny.
Obsekwje ob. Egzekwje.
Obserwacja ł. badanie, śledzenie, dostrzeganie.
Obserwacyjny, spostrzegawczy, badawczy.
Obserwacyjny korpus ł. oddziały wojska na stopie wojennej, wystawione przez neutralne państwo [297]w celu śledzenia przebiegu walki toczącej się w sąsiednim mocarstwie, lub poparcia akcji dyplomatycznej groźbą zbrojnej interwencji.
Obserwanci ł. zakonnicy reguły Sw. Franciszka.
Obserwant ł. wypełniający ściśle przepisy kościelne.
Obserwatorium ł. budynek, przeznaczony do dokonywania spostrzeżeń astronomicznych i meteorologicznych, zaopatrzony w przyrządy naukowe; spostrzegalnia.
Obserwować ł. przypatrywać się, badać, uważać; pilnować, zachowywać, przestrzegać.
Obskurant ł. nieprzyjaciel oświaty; człowiek bez nauki.
Obskurantyzm ł. dążność przeciwna oświacie, skłonność do podtrzymywania nieuctwa.
Obskurny f. ciemnego pochodzenia, podły, pospolity, lichy.
Obstrukcja ł. zatwardzenie, p. Obstrukcjonizm.
Obstrukcjoniści, stronnictwo w parlamencie, zastosowujące obstrukcjonizm w obradach.
Obstrukcjonizm a. Obstrukcja parlamentarna ł. przeciąganie rozpraw parlamentarnych dla wyczerpania czasu i niedopuszczenia do powzięcia jakiejkolwiek uchwały; przeszkadzanie obradom ustawicznym hałasem.
Obstupui ł. zdumiałem się, osłupiałem.
Obstypacja ł. zatwardzenie żołądka.
Obsydjan, minerał niekrystaliczny, właściwie stop różnych minerałów w ogniu wulkanicznym, czarny, brunatny lub ciemnozielony, szklisto połyskujący, używany do wyrobu drobnych przedmiotów ozdobnych.
Obsyligacja ł. sądowe opieczętowanie ruchomości.
Obszlegi n. wyłogi u munduru, obłożenie.
Obwoluta ł. owinięcie, okładka wierzchnia, obłożenie okładki papierem.
Ocean g. wielkie nieprzerwane przestrzenie wód słonych na kuli ziemskiej.
Ocembrować n. opatrzyć ścianami dół lub studnię.
Ochlokracja g. panowanie gminu ulicznego.
Ochmistrz n. urząd dworski, marszałek dworu, przełożony nad dworem; dawniej nauczyciel domowy.
Ochmistrzyni n. nauczycielka domowa, przełożona.
[298]Ochra a. Ugier g. minerał ziemisty, mieszanina wodanu tlenniku żelaza z glinką, barwy żółtej lub brunatnej, trwała tania farba, używana w malarstwie, przy drukowaniu tkanin, tapet, zabarwieniu cementów i t. d.
October ł. październik.
Octroi f. (oktrua) pozwolenie władzy, koncesja, przywilej; opłata przy wprowadzaniu, np. do miasta, przedmiotów konsumcjikonsumpcji.
Oda g. utwór liryczny, uroczyście, podniośle opiewający przedmioty uczuć wzniosłych, wzniosła pieśń pochwalna.
Odaliska tur. służebna pokojowa w haremie baszy lub sułtana; powszechnie nazwę tę dają pięknym niewolnicom wschodnim.
Odeon a. Odeum g. w starożytnej Grecji budynek przeznaczony na popisy i współubieganie się poetów i śpiewaków; nazwa gmachu, przeznaczonego na przedstawienia muzykalne.
Oderint dum metuant ł. niechaj nienawidzą, byleby się bali.
Odium ł. nienawiść, wstręt.
Odol, płyn miętą pachnący używany jako lekki środek antyseptyczny do płukania ust.
Odontolit g. kamień winny na zębach; zęby skamieniałe znajdywane w ziemi; skamieniałości.
Odontologja g. nauka o zębach.
Odontoterapja g. nauka leczenia chorób zębów.
Odor ł. zapach, woń; przykry zapach.
Odseparować ł. odłączyć, oddzielić.
Odwach n. strażnica wojskowa, posterunek, gdzie stale przebywa straż garnizonowa.
Odysseja g. starogrecka epopeja Homerowa, której treścią jest opis przygód Odysseusza (Ulissesa) w drodze powrotnej z Troi do Itaki; przen. wędrówka długa i pełna przygód i niebezpieczeństw.
Oedema g. obrzęknięcie, nabrzmienie, puchlina.
Oeil de boeuf f. (ejl de bef) okrągłe okno w dachu; luka.
Oeil de chat f. (ejl de sza) kocie oko, minerał: odmiana krzemienia, używana jako pół-drogi kamień.
Ofenzywa ł. postępowanie zaczepne z nieprzyjacielem.
Ofenzywny ł. zaczepny.
Oferta ł. zaofiarowanie, propozycja podjęcia się roboty, dostawy i t. p., zawierająca warunki i cenę.
[299]Offertorium ł. część Mszy Św., Ofiarowanie.
Officinalia ł. środki lekarskie dozwolone.
Officium ł. nabożeństwo; obowiązek, służba.
Ofiara ł. Sakrament Ciała i Krwi Pańskiej, Msza św.; dar; rodzaj podatku.
Oficer f. ogólny tytuł wyższych stopni wojskowych (od porucznika do gienerała).
Oficjalista ł. urzędnik prywatny; wyższa służba w większych gospodarstwach wiejskich.
Oficjalnie ł. urzędownie.
Oficjał ł. wikarjusz biskupi, któremu powierzone są sprawy sądowe; urzędnik skarbowy i pocztowy w Austrji.
Oficyna ł. osobny budynek mieszkalny, przybudowany do większego od strony wewnętrznego dziedzińca lub ogrodu; nazwa dawana drukarniom; także pracownia farmakologiczna.
Oficynalny środek ł. środek leczniczy objęty obowiązującą w kraju farmakopeją.
Ofiklejda g. wielki mosiężny dęty instrument muzyczny.
Ofir hebr. bajeczna kraina bogactw: złota, drogich kamieni i t. d.
Oftalmja g. zapalenie oczu.
Oftalmologja g. okulistyka, nauka o oczach w stanie zdrowia i choroby.
Oftalmoskop g. wziernik oczny, przyrząd do badania wnętrza oka.
Ohma prawo, siła prądu elektrycznego jest wprost proporcjonalna do siły elektrowobudzającej, a odwrotnie proporcjonalna do oporu całego pasma.
Oka ar. miara wagi, używana w krajach wschodnich = około 1¼ kilograma.
Okaryna w. gliniany instrument muzyczny dęty.
Okazja ł. sposobność, okoliczność sposobna, sprzyjająca czemu; O. wojenna = bitwa, potyczka.
Okcydentalny ł. zachodni.
Okseft a. wielka beczka na wino lub inne ciecze, zawierająca od 200 — 240 kwart.
Oksydacja g. utlenianie, proces łączenia się danego związku chemicznego z tlenem.
Oktant ł. ósma część okręgu koła.
Oktawa ł. ósmy djatoniczny stopień, powtórzenie tonu głównego; skala ośmiu [300]tonów; ośmiodniowy przeciąg czasu; obchód ośmiodniowy niektórych uroczystości kościelnych; w poezji strofka albo zwrotka ośmiowierszowa, w której jedenastozgłoskowe wiersze rymują się: 1 z 3 i 5, 2 z 4 i 6, a 7 z 8; stanca.
Oktet ł. utwór muzyczny, napisany na 8 różnych głosów lub 8 instrumentów.
Oktrojowanie f. nadawanie przywilejów w handlu; nadanie konstytucji.
Oktrojowany f. pozwolony, nadany przez panującego lub rząd.
Okular ł. soczewka w lunecie, mikroskopie i t.p. przyrządach optycznych, do której się oko przykłada; szkło oczne.
Okulary ł. szkła szlifowane, wypukłe lub wklęsłe, oprawione tak, że można je nakładać na oczy, w celu dokładniejszego widzenia przedmiotu lub dla poprawienia wzroku.
Okulista ł. lekarz chorób oczu.
Okulistyka ł. część medycyny, zajmująca się badaniem i leczeniem chorób ocznych.
Okulizacja ł. oczkowanie, sposób szczepienia drzew, polegający na odjęciu kawałka kory wraz z oczkiem (pączkiem) z drzewa szlachetnego i przeniesienia go na dziczkę.
Okultyzm f. ogólna nazwa dawana zjawiskom w naturze i życiu psychicznem (hypnoza, telepatja, jasnowidzenie), których nie można objaśnić znanemi przyczynami i działaniem znanych sił natury.
Okupacja ł. objęcie w posiadanie, przywłaszczenie sobie rzeczy, zwłaszcza nie będącej niczyją własnością; obsadzenie wojskiem obcego kraju dla zabezpieczenia spełnienia zobowiązań.
Okupacyjna armja ł. wojska które zajęły kraj cudzy na pewien czas.
Okupowane kraje ł. miejscowości, zajęte przez obce wojska, którym oddane są do administrowania.
Olbrot, masa mleczno biała, tłusta, krystalicznie przeświecająca, która znajduje się w głowie kaszalotów i innych wielorybowatych, używana do wyrobu drogich świec.
Olejki eteryczne a. lotne, ogólna nazwa rozmaitych oleistych cieczy roślinnych, odznaczających się silnym, [301]mniej lub więcej przyjemnym zapachem.
Olejne farby, farby utarte z olejem.
Oleodruk, rycina odbita farbami olejnemi sposobem litograficznym.
Oleum et operam perdidi ł. straciłem olej i pracę (napróżno) = szkoda czasu i atłasu, szkoda zachodów i kosztów daremnych.
Oligarchja g. panowanie w kraju kilku rodzin arystokratycznych; rząd możnych; możnowładztwo.
Olimp g. najwyższa góra w Grecji, uważana w mitologji greckiej za siedzibę bogów.
Olimpijskie igrzyska, starogreckie uroczystości narodowe, które się co 4 lata odbywały w Olimpji.
Olimpjada g. czteroletni przeciąg czasu między dwoma olimpijskiemi igrzyskami, jednostka rachuby czasu u starożytnych Greków.
Oliwki ł. owoce drzewa oliwnego, z których otrzymuje się oliwa.
Olla potrida hiszp. rodzaj bigosu, ulubiona narodowa potrawa hiszpańska; mieszanina, rozmaitość.
Olstro, futerał skórzany u siodła na pistolety.
Ombrometr ł. przyrząd do mierzenia ilości opadów atmosferycznych (deszczu i t. p.), deszczomierz.
Omega g. ostatnia litera greckiego alfabetu; alfa i omega = początek i koniec czego.
Omen ł. znak, przepowiednia, wróżba.
Omisja ł. opuszczenie, pominięcie.
Omladina serb. związek narodowy w Serbji, dążący do zjednoczenia i niepodległości Serbów; najskrajniejsze stronnictwo młodoczeskie.
Omlet f. potrawa z jaj.
Omne trinum perfectum ł. wszystko co potrójne, jest najlepsze.
Omnia mea mecum porto ł. wszystko, co posiadam, noszę z sobą.
Omnibus ł. rodzaj powozu publicznego dla większej ilości osób, kursującego w większych miastach.
Omnipotencja ł. wszechmoc, wszechpotęga.
Onanista g. popełniający samogwałt.
Onanizm g. samogwałt.
On call a. (onkol) na wezwanie, za okazaniem (weksel).
Ondulacja ł. ruch falisty ciała jakiego, wahanie się tonu.
[302]Ondyna f. nimfa wodna, rusałka.
On ne parle pas de la corde dans la maison d’un pendu f. (ą ne parl pa de la kord daę la͡ mezą d͡ę paęndiu) dosł. nie mówi się o stryczku w domu powieszonego; nie należy mówić przy kimś tego, co może urazić.
Onomatopeja g. harmonja naśladowcza, polegająca na dobieraniu takich wyrazów, które samem już brzmieniem naśladują pojęcia i przypominają dźwięki w naturze (huk, grzmot, zgrzyt).
On revient toujours a ses premiers amours f. (ą rewię tużur a se premie zamur) stara miłość nie rdzewieje.
Ontologja g. nauka o bycie, część metafizyki.
Onus probandi ł. obowiązek dowiedzenia, przekonania.
Onyks g. piękna, biało i czarno prążkowana odmiana chalcedonu.
Oolit g. wapień ziarnisty, ikrowiec.
Oologja g. nauka o jajach i gniazdach ptasich.
Op. skróc. Opus (ob.).
Opactwo, klasztor i dobra klasztorne znajdujące się pod zwierzchnictwem opata.
Opal ł. minerał, niekrystaliczna odmiana kwarcu, drogi kamień, odznaczający się prześliczną grą barw na tle mleczno białym.
Opalizacja ł. zjawisko barwienia się rozcieńczonych emulsji, gra barw na mlecznym tle.
Opalizować, mienić się różnemi kolorami, jak opal.
Oparafować f. karty księgi policzbować, tęż księgę przeciągnąć sznurem, opatrzyć go pieczęcią i podpisem na ostatniej stronnicy.
Opat hebr. przełożony niektórych zakonów; kapłan świecki, który posiada beneficjum sekularyzowane z tytułem opactwa.
Opera w. dramat muzyczny, dzieło sceniczne, w którem akcja, ilustrowana jest muzyką i śpiewem tj. aktorowie nie mówią lecz śpiewają.
Opera buffa w. opera treści wesołej z wtrąconemi djalogami mówionemi.
Operacja ł. rękoczyn, czynność mechaniczna, wykonana na chorych częściach ciała rękami lub przy pomocy narzędzi; przedsięwzięcie finansowe.
Operacja chirurgiczna ł. [303]szereg czynności mechanicznych, wykonanych na chorym przez lekarza w celu leczniczym, przy pomocy instrumentów chirurgicznych.
Operacja finansowa ł. obmyślany obrót pieniężny przynoszący zysk.
Operacja wojenna ł. wszelkie ruchy strategiczne wojska, mające na celu pokonanie nieprzyjaciela.
Operacyjna linja, linja działań wojennych, ob. linja bojowa.
Operacyjna podstawa, główny punkt oparcia dla działań wojennych, zwłaszcza grupa fortec.
Operam et oleum perdidi ł. ob. Oleum etc.
Operat ł. wszystkie znajdujące się w biurze dokumenty, dotyczące danej sprawy; coś wypracowanego piśmiennie.
Operator ł. lekarz-chirurg, dokonywający operacji.
Operatyzm ł. sposób osiągnięcia łaski Bożej przez uczynki zewnętrzne (ob. Opus operatum).
Opereta a. Operetka ł. utwór sceniczny błahej a zabawnej treści, w którym djalogi mówione przeplata śpiew z towarzyszeniem orkiestry.
Operować ł. dokonywać operacji, przeprowadzać jakąś czynność mechaniczną.
Opiat ł. środek usypiający przygotowany z opjum.
Opinja ł. zdanie, mniemanie, przekonanie, sąd o czem; ogólne zdanie o kimś, sąd ludzki, reputacja.
Opinja publiczna, głos powszechny.
Opjum ł. makowiec, stężały sok mleczny, wypływający po nacięciu z niedojrzałych makówek i łodyg pewnego gatunku maku, hodowanego na Wschodzie, silna trucizna; w małych dawkach środek leczniczy odurzający i uśmierzający ból (na Wschodzie palą je samo lub z tytuniem).
Opodeldok, maść galaretowata lub płynna, składająca się z roztworu mydła w spirytusie, kamfory, amonjaku i olejków lotnych.
Oponent ł. wygłaszający przeciwne zdanie, czyniący zarzuty, przeciwnik w dyskusji.
Oponować ł. twierdzić przeciwnie, przeciwstawić swoje zdanie innemu, w dyspucie być przeciwnego zdania, czynić zarzuty; opierać się czemu.
[304]Opoponaks, wonna żywica, wydzielana przez pewien gatunek pasternaku, rosnący w Syrji, służy do wyrobu perfum i pachnideł.
Oportunista ł. zwolennik oportunizmu, umiejący naginać się do okoliczności i wyciągać z nich korzyść.
Oportunizm ł. polityka zastosowana do okoliczności; naginanie się do sprzyjających w danej chwili okoliczności.
Opozycja ł. opór, przeciwieństwo zdań; w sejmie stronnictwo przeciwne rządowemu; wogóle mniejszość występująca przeciw projektom, uchwałom większości; położenie ziemi, w czasie obiegu jej koło słońca, pomiędzy księżycem lub jaką planetą a słońcem; wystąpienie sądowe ze strony skazanej o zmianę wyroku zaocznego.
Opresja ł. ucisk, przygnębienie; uczucie ściskania w niektórych chorobach.
Oprymować ł. uciskać.
Optativus ł. tryb życzący, forma słowa, wyrażająca życzenie, zależne od pewnych warunków (np. dałby to Bóg!)
Optima fide ł. w najlepszej wierze.
Optima forma, w najlepszej formie.
Optometr g. narzędzie do oznaczenia siły wzroku.
Optotypy g. litery różnej wielkości do probowania siły wzroku.
Optować f. dobrowolnie wybierać, szczególniej poddaństwo jednego lub drugiego kraju.
Optyczne narzędzia, przyrządy, zbudowane według praw optyki, ułatwiające widzenie przedmiotów bardzo odległych lub bardzo drobnych, w ogóle powiększające siłę wzroku.
Optyczne złudzenie, złudzenie wzroku, zjawisko pozorne, widzenie przedmiotów nie takiemi, jakiemi są w rzeczywistości.
Optyczny g. tyczący się światła i wzroku; pozorny, łudzący.
Optyk g. wykonywujący narzędzia optyczne.
Optyka g. część fizyki, traktująca o świetle i wzroku; na optykę, dla pozoru.
Optymaci ł. w starożytnej rzeczypospolitej rzymskiej klasa bogaczów, potomkowie patrycjuszów i wzbogaconych rodów plebejuszowskich, partja senatu, w przeciwstawieniu do [305]partji ludowej gminu (populares).
Optymista ł. widzący wszystko w najlepszem świetle, nie zrażający się niepowodzeniami, ufający ludziom, wierzący w ich uczciwość i szlachetność.
Optymizm ł. pogląd filozoficzny, polegający na przekonaniu, że w świecie jest więcej szczęścia, niż nieszczęścia i że niedoskonałości, zła i nieszczęścia wychodzą w końcu ludzkości na dobre; w życiu potocznem skłonność do wynajdywania we wszystkiem stron dodatnich i uważanie wszystkiego z najlepszej strony.
Opugnować ł. czynić zarzuty, prowadzić spór.
Opus ł. dzieło.
Opuskuł ł. dziełko, broszura.
Opus operatum ł. dosł. dzieło dokonane; w terminologji kościelnej każda działalność, która bez osobistego współudziału człowieka wychodzi mu na dobre (sakramenty); także zewnętrzne uczynki religijne, spełniane bezmyślnie, nie oparte na podstawie duchowej, uczuciowej.
Oracja ł. przemowa, mowamowa.
Ora et labora ł. módl się i pracuj.
Oranż f. kolor pomarańczowy, żółto-czerwony.
Oranżada f. napój z wody, pomarańcz i cukru, otartego o skórki pomarańczowe.
Oranżerja f. właściwie cieplarnia do przechowywania podczas zimy drzewek pomarańczowych i cytrynowych, także wogóle każda cieplarnia oszklona od strony słonecznej i ogrzewana, w której przechowują się rośliny ozdobne południowe, nie wytrzymujące ostrego klimatu.
Ora pro nobis ł. módl się za nami.
Oratio pro domo sua ob. Pro domo sua.
Orator ł. mówca.
Oratorjanie a. Filipini ł. bractwo religijne, założone w Rzymie w XVI w. dla modlitwy, dobrych uczynków, umoralnienia ludzi, szerzenia wiary, którego członkowie nie składają ślubu ubóstwa i mogą występować ze zgromadzenia.
Oratorjum ł. sala przeznaczona do modlitwy; religijny dramat muzyczny, treści zaczerpniętej z [306]b blji,biblji, złożony jak opera z uwertury, chórów, arji, ale przeznaczony do wykonania nie na scenie, lecz w kościele lub na koncercie.
Oratorski ł. krasomówczy.
Orbis pictus ł. świat malowany, świat w obrazach.
Orbita ł. droga, zakreślana w obiegu przez planetę; jama oczna, oczodół.
Orchideje g. storczyki.
Orda ob. Horda.
Ordalia ł. średniowieczne sądy Boże, próby ognia, wody, Komunji św., pojedynku i t. p., orzekające jakoby na podstawie woli Bożej winę lub niewinność oskarżonego.
Order f. honorowa odznaka w kształcie gwiazdy lub krzyża na wstędze, udzielana przez Papieża, Monarchę lub prezydenta rzeczypospolitej za położone zasługi.
Ordo est anima rerum ł. porządek jest duszą wszechrzeczy.
Ordonator, w dawnem wojsku pols. intendent czuwający nad skarbem wojskowym, pożywieniem i szpitalami wojskowemi.
Ordre de bataille f. (ordr de batajl) rozporządzenie wydawane przez naczelnego wodza przed rozpoczęciem kampanji, tyczące się podziału wojsk i rozmieszczenia ich.
Ordre du jour f. (ordr diu żur) porządek dzienny, spis spraw, podlegających obradom podczas posiedzenia danego zgromadzenia.
Ordynacja ł. zarządzenie porządkujące, układające jakieś stosunki prawne, przepisujące sposób postępowania w danych sprawach; prawne przekazanie spadku w ten sposób, że majątek i jego używanie przysługuje tylko najstarszemu synowi lub najbliższemu krewnemu; ob. majorat.
Ordynans f. żołnierz, przeznaczony do pełnienia służby dziennej w koszarach, szpitalu wojskowym, także do stałej służby oficera.
Ordynansowy oficer, przeznaczony do pełnienia służby dziennej w komendzie lub przy panującym.
Ordynarja ł. dodatek do płacy sługom i ofiacjalistom wiejskim w zbożu i innych artykułach spożywczych.
Ordynarjusz ł. gospodarz klasy, główny nauczyciel klasy; profesor zwyczajny na uniwersytecie.
Ordynaryjny ł. zwyczajny; [307]pospolity, gminny; grubjański.
Ordynat ł. posiadacz majątku na prawach ordynacji.
Ordynator ł. lekarz ordynujący w szpitalu.
Ordynek n. porządek, szyk (zwłaszcza w wojsku).
Ordynować ł. zalecać, przepisywać, udzielać porady lekarskiej.
Oremus ł. módlmy się (słowa kapłana, zwrócone do ludu podczas Mszy św.).
Orfeum a. Orfeon g. nazwa stowarzyszeń muzycznych i śpiewaczych, także lokalu, przeznaczonego na produkcje muzyczno-wokalne.
Organ g. część ciała zwierzęcia lub rośliny, spełniająca pewną określoną funkcję fizyczną lub psychiczną, narząd; dźwięk głosu, brzmienie; urząd, przedstawiciel władzy; czasopismo, występujące w roli przedstawiciela pewnego stronnictwa.
Organiczna wada, wada ustrojowa, powstała wskutek nienormalnego rozwoju lub zmian w danym narządzie.
Organiczne materje, ciała roślinne i zwierzęce w przeciwstawieniu do nieorganicznych, pochodzących od ciał mineralnych.
Organiczny g. ustrojowy, zaopatrzony w narządy, spełniające funkcje życiowe; pochodzący od istoty, obdarzonej organizmem; należący do pewnej całości; chemja O. = chemja związków węgla z innemi ciałami.
Organizacja g. urządzenie, układ; budowa wewnętrzna organizmu zwierzęcego i roślinnego; forma urządzenia pewnego stowarzyszenia, wojska, całego społeczeństwa, według pewnych reguł, ustrój, ustawa.
Organizator g. urządzający.
Organizm g. całość, ustrój, układ narządów ciała.ciała, budowa.
Organizować g. urządzać, w czyn wprowadzać.
Organmistrz g. fabrykant organów.
Organografja g. opis budowy narządów u roślin.
Organtyna f. sztywna bawełniana materja w rodzaju tiulu.
Organy g. największy z instrumentów muzycznych, składający się z piszczałek różnej wielkości, klawiszów i miechów — ze względu na rozległość [308]skali, imponującą powagę i miękkość brzmienia znajduje pełne zastosowanie w muzyce kościelnej.
Orgja g. w starożytnej Grecji obrzędy ku czci boga Bachusa, połączone z pijatyką i rozpasaną bezwstydną zabawą; wyuzdana zabawa, dzika pijacka uczta.
Orgue de Barbarie f. (org de barbary) katarynka.
Orgue-melodykon f. pokojowy instrument muzyczny klawiszowy z miechami, o organowym tonie.
Orjent ł. Wschód, kraje wschodnie.
Orjentalista ł. znawca krajów wschodnich, języków i literatur Wschodu.
Orjentalny ł. wschodni.
Orjentować się f. zdawać sobie sprawę z miejsca gdzie się znajdujemy, rozpoznawać położenie; pomiarkować się w sytuacji.
Orkan malajs. gwałtowna burza morska lub nadmorska w okolicach międzyzwrotnikowych; cyklon, huragan.
Orkiestra g. grono artystów muzyków, pod kierunkiem dyrektora wykonywujące samodzielnie kompozycje muzyczne, bądź towarzyszące śpiewom w operach, oratorjach i t. p., kapela; miejsce w teatrze między sceną a widownią, gdzie zasiadają członkowie orkiestry.
Orkiestrjon g. duży instrument muzyczny samogrający za nakręceniem korbą, z mechanizmem naśladującym grę całej orkiestry.
Orlean f. farba koloru pomarańczowego; tkanina półwełniana gładka.
Orleanista f. stronnik dynastji Orleanów we Francji.
Ormuzd pers. według religji Zoroastra bóg światłości i dobra, przeciwnik Arymana.
Ornamenty ł. ozdoby, dzieła sztuki malarskiej, rzeźbiarskiej, grawerskiej i t. p. zdobiące budowle, ich części, lub sprzęty i przedmioty do użytku i t. d.
Ornamentyka ł. sztuka zdobnicza, umiejętność właściwego zastosowywania ornamentów w architekturze, w artystycznych wytworach rzemiosł.
Ornat ł. wierzchni ozdobny ubiór kapłański, wkładany przy odprawianiu Mszy SwiętejŚwiętej.
Ornitolity g. kopalne szczątki zaginionych ptaków.
[309]Ornitolog g. uczony znawca ptaków.
Ornitologja g. część zoologji, obejmująca naukę o ptakach.
Orognozja g. nauka o górach.
Orografja g. część gieografji ogólnej, zajmująca się powstawaniem i ukształtowaniem gór, wogóle nauka o plastycznych kształtach powierzchni lądu.
Orometrja g. nauka, zajmująca się pomiarami kształtów powierzchni lądu, oznaczeniem średniej wysokości grzbietów, dolin, pochyłości stoków i t. p.
Orszada f. napój chłodzący z migdałów, cukru i wody.
Orszak węg. grono osób, towarzyszących komuś dla dodania mu powagi i znaczenia, dla podniesienia uroczystości chwili, dla okazania czci; poczet, drużyna.
Ortele, ortyle n. wyroki według prawa miejskiego niemieckiego w średnich wiekach.
Ortodoksja g. prawowierność, ścisłe trzymanie się nauki i przepisów swego kościoła.
Ortoepja g. nauka o właściwem wymawianiu dźwięków i zgłosek.
Ortognaci g. ludzie prostozębni, o szczękach mało wystających.
Ortograficzny g. zgodny z prawidłami pisowni poprawnej.
Ortograficzny rzut g. rysunek przedmiotu, utworzony w ten sposób, że od punktów przedmiotu prowadzimy prostopadłe na płaszczyznę i łączymy spodki prostopadłych.
Ortografja g. pisownia poprawna, zbiór zasad poprawnego oddawania mowy w piśmie.
Ortopedja g. część chirurgji, nauka zajmująca się badaniem i leczeniem skrzywień i zniekształtnień ciała ludzkiego.
Ortopedyczny instytut, zakład leczący skrzywienia i nieprawidłowości ciała ludzkiego.
Ortopedysta g. lekarz specjalista leczący skrzywienia i nieprawidłowości ciała.
Ortopter a. Ortoplan g. przyrząd latający, poruszany za pomocą skrzydeł, wprawianych w ruch przez rozkręcanie się sznurka kauczukowego lub wskutek wybuchów zapalanych ładunków prochu.
Oryginalność ł. ogół cech, właściwych osobie lub [310]rzeczy, czyniących ją niepodobną do żadnej innej; samoistność; w dziele sztuki nowość, świeżość, charakterystyczna odrębność pomysłu lub obrobienia; przesadne uganianie się za czemś nowem, niebywałem, wyróżnianie się od otoczenia.
Oryginalny ł. nienaśladowany, wypływający z osobistego świeżego pomysłu, charakterystyczny, odrębny; dziwacznie osobliwy.
Oryginał ł. pierwowzór służący do naśladowania, do wykonywania kopji, ale sam nie mający wzoru; dzieło sztuki samorzutnie pomyślane i wykonane; dokument, akt właściwy, pierwotny, (w odróżnieniu od kopji); dziwak.
Oryktognozja g. nauka o ciałach kopalnych, mineralogja.
O sancta simplicitas! ł. o święta naiwności! (okrzyk politowania nad głupotą, naiwnością ludzką lub nieświadomością rzeczy, które powinny być każdemu znane.znane).
Oscylacja ł. ruch ciała około punktu równowagi, zakreślający linję krzywą zawiłą i splątaną; wahanie się, kołysanie, falowawaniefalowanie; przen. chwianie się w wyborze między dwoma sprzecznościami, skłanianie się to w tę, to w ową stronę.
Osmanowie tur. nazwa dawana Turkom od czasów Osmana I.
Osmologja g. nauka o woniach i ciałach pachnących.
Osmoza g. przenikanie, przesiąkanie, mieszanie się dwóch płynów różnych przez błonę, która je oddziela.
Ostentacja ł. wystawność, okazałość dla popisania się z bogactwem, uwydatnianie wyższości, przewagi zalety dla popisu, dla zwrócenia na nią uwagi, wystawianie na pokaz.
Ostentacyjny ł. obliczony na pokaz, na zwrócenie uwagi.
Osteolit g. ziemista odmiana apatytu, używana jako nawóz fosforowy (zawiera często resztki kości zwierząt kopalnych).
Osteologja g. część anatomji człowieka, obejmująca naukę o kościach, ich powiązaniu, rozwoju, składzie chemicznym i budowie mikroskopowej.
Ostjarjusz ł. odźwierny, [311]najniższy stopień z niższych święceń kapłańskich.
Ostracyzm g. w demokratycznie urządzonych państwach starożytnej Grecji powszechne głosowanie ludowe, którego wynikiem było skazanie na wygnanie na czas pewien obywatela, niebezpiecznego dla równości demokratycznej wskutek znaczenia, wpływu lub zasług obywatelskich.
O tempora! o mores! ł. o czasy! o obyczaje! (wykrzyk podziwu lub oburzenia na widok zepsucia, skażenia dawnych obyczajów).
Ote toi que je m’y mette f. (ot tua kö żö mi met) usuń się, bo ja chcę zająć twoje miejsce.
Otium ł. wczas, odpoczynek.
Otium cum dignitate ł. odpoczynek szlachetny, wczas męża zasłużonego po uwolnieniu się od obowiązków publicznych.
Otjatrja g. część medycyny, zajmująca się chorobami uszu i ich leczeniem.
Otolity g. kamyki słuchowe; ciałka wapniste, znajdujące się w organie słuchowym.
Otomana tur. nizka sofa wyściełana, we wschodnim rodzaju, jakby złożona z większych i mniejszych poduszek, okrytych dywanem.
Otomańskie państwo, państwo tureckie.
Otoskop g. wziernik uszny, przyrząd do badania wnętrza ucha.
Oubliettes f. (ubljet) nazwa więzień podziemnych dla skazanych na dożywotnie więzienie, także lochy z poziomemi drzwiami w rodzaju klapy, gdzie wtrącony więzień bywał potajemnie tracony.
Outsider a. (autsajder) koń wyścigowy, usunięty z powodu małych szans zwycięstwa.
Owacja ł. uczczenie kogoś publicznie, urządzenie komuś okazałego przyjęcia.
Owal f. linja krzywa zamknięta, tworząca wydłużone koło, forma okrągłopodłużna, jajowata; twarz ludzka widziana z przodu.
Ozokeryt g. wosk ziemny, mieszanina węglowodorów, minerał miękki, żółtawo-zielonawy, brunatny lub czarny, łatwo topliwy, oczyszczony (ma zastosowanie w przemyśle).
Ozon g. tlen czynny, odmiana tlenu, gaz bezbarwny, charakterystycznego fosforowego zapachu, [312]posiadający własności dezynfekujące i lecznicze, zwłaszcza w chorobach piersiowych.
Ozonol g. środek dezynfekcyjny i odświeżający powietrze.
Ozonometr g. narzędzie do mierzenia zawartości ozonu w powietrzu.
• PDF 
• MOBI 
