Placówka pod Birutą

<<< Dane tekstu >>>
Autor	Wincenty Pol
Tytuł	Placówka pod Birutą
Pochodzenie	Pieśni Janusza
Wydawca	Krakowska Spółka Wydawnicza
Data wyd.	1921
Druk	Drukarnia Literacka w Krakowie
Miejsce wyd.	Kraków
Źródło	Skany na Commons
Inne	Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI  Cały zbiór Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI
Indeks stron

›››

[100]

PLACÓWKA POD BIRUTĄ^[1]

Na falach morskich zgasła dzienna zorza,
I zamierzchł mały żagiel wśród ciemnoty,
Fal rozhukanych słychać tylko grzmoty,
I wicher z deszczem siecze w twarz od morza:       4

[101]

A pod Birutą, wśród leśnej ustroni,
Polskiej placówki błyszczą czasem bronie,
Jedna połowa nie zesiada z koni,
Druga połowa pasie w rękach konie...       8

„Na wam manierkę^[2]! jest tam kilka czarek —
„A paście konie! — bo skoro zaświta,
„Żurawim głosem czerkies^[3] nas powita,
„I celnym strzałem pogańskich janczarek^[4];       12

„Więc póki można i jak można jeszcze,
Spocznę na chwilę.“ Rzekł, — o ziem się rzucił.
Niechaj gra morze, niechaj leją deszcze, —
Jużby go teraz piorun nie ocucił.       16

Usnął i marzy: — a na snu zwierciadła
Wychodzą czasy młodości zapadłe;
Sny i obrazy, czucia i widziadła —
Przy troskach kraju na jawie pobladłe;       20

Zda się, iż skrzydłem do nieba przybity,
Jakby kobierzec szeroko rozwity

[102]

Przemyślską ziemię widzi pod stopami,
I znane wioski pomiędzy sadami;       24

Błądzą ruczaje, krzyżują się drogi,
Wzgórzami szumią cieniowane bory^[5],
Gdzieniegdzie sterczą i cerkwie i brogi^[6],
Z poza lip starych wyglądają dwory;       28

Na prawo widać zamdlone^[7] Karpaty,
Zachodem płoną Kresowickie wieże^[8];
Na lewo piękna równina się bierze,
Widać przy cerkwi rozsypane chaty,       32

Gniazdo bocianie na starej stodole,
I słychać rżenie stada domowego;
A, trochę bliżej, w sadowiny^[9] kole
Wznosi się baszta, — na niej dwór Łowczego.       36

Jakże-to sercu tak znana ta strona!
Coś się mignęło... słychać brzęk okienka...
Błękitna suknia... — czarny włos... to ona!
Westchnął to moja! to moja panienka!       40

I zda się, razem z westchnieniem puszczoném,
Bieży, czy leci, czy powietrzem płynie
Ku niej, a ku niej i za dworem onym;
A krzyże cerkwi mkną pod nim w dolinie.       44

[103]

Wtem strzał, i drugi! — „Na koń! na koń! Wiara!“
I wicher z deszczem uderzył od morza.
„Ha! dzięki Bogu! — wszak to tylko mara?!
„Dalej, mój koniu! nie dla nas tu zorza...“       48

1. PLACÓWKA POD BIRUTĄ. Biruta, górą leżąca na Żmudzi pod Połągą, tuż nad morzem Baltyckiem. — Zmudź, w języku krajowym Żamajtis, znaczy „ziemia niska“ — jakoż w samej rzeczy trzy tylko góry liczy. Pierwszą jest Biruta, mogiła Biruty, bohaterki żmudzkiej, której pamięć dziś jeszcze święci lud na Żmudzi, podobnie jak Olenny na Rusi Czerwonej, a Wandy w Krakowskiem. Mogiła ta leży tuż pod Polagą i dużym dzisiaj lasem porosła, a służy majtkom, żeglującym po morzu Baltyckiem za punkt przewodniczący. — Przed wieki stała na niej świątynia mniszek pogańskich, później kościół św. Jerzego, dziś krzyż się tylko wznosi. — Okolice Biruty obfitują w stare powieści żmudzkie. Henryk Kałusowski, obeznany z starożytnościami żmudzkiemi, powiedział, iż znalazł tam szczątki pieśni, opiewających wyprawę Hetmana Żmii na Birutę. — Drugą górą jest Szatra, koło Łuknik leżąca, sławna czarami. Jest to coś podobnego do Łysej Góry; lud bowiem twierdzi, iż tam wszystkie czarownice Żmudzkie na św. Jana się zlatują. — Trzecia, Góra Popielańska w Szawelskiem, sławna z bardzo pięknych i rzadkich skamieniałości roślin i rzeczy morskich. (Obj. poety).
2. w. 9 Na wam, gwarowo tyle co: macie, bierzcie, na po dziś dzień używane na kresach wschodnich w tem znaczeniu; manierka, blaszanka z wódką.
3. w. 11 żurawim = ochrypłym, kraczącym; czerkies, kozak, pochodzenia czerkieskiego.
4. w. 12 janczarka, strzelba, używana dawniej przez kozaków lub janczarów (milicję turecką).
5. w. 26 = bory, cieniowane wzgórzami, szumią, t. j. rozmaitość barw leśnych zależy od wzgórz, porosłych rozmaitemi drzewami, i rzucających cień.
6. w. 27 brogi: bróg, skład zboża pod daszkiem na czterech drągach.
7. w. 29 zamdlone = zamglone, mgłą otulone, prawdopodobnie błąd druku.
8. w. 30 Kresowickie wieże, właściwie Krysowickie, od Krysowic; wieś ta leży w powiecie mościskim, znanym dobrze Polowi z lat młodzieńczych.
9. w. 35 sadowina, sad owocowy niewielki.

Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronie autora: Wincenty Pol.