Rycerze (Arystofanes, tłum. Konarski, 1881)/Parabaza pierwsza
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Rycerze |
| Podtytuł | Komedya |
| Wydawca | Wyd. Dzieł Tanich A. Wiślickiego |
| Data wyd. | 1881 |
| Druk | Drukarnia Przeglądu Tygodniowego |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Tłumacz | Franciszek Konarski |
| Tytuł orygin. | Ἱππεῖς |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
|
Parabaza pierwsza[1].
Chór.
Idź w szczęściu — w myśl mi dokonaj tam sprawy; (do publiczności)
Wy zaś, których bawił śpiew Przodownik Chóru.
Gdyby skłonić chciał nas który z dawnych komedyo pisarzy, Nam więc kazał to wyjaśnić, Do tej zwłoki wieszcza skłania Przecież was nie zadowolił, bo gdy nadszedł wiek zgrzybiały, W zwiędłym wieńcu, tak jak Konnas[9], i z pragnienia ginie stary, Że wpierw trzeba być wioślarzem, nim twej pieczy ster poruczą, Chór.
(Strofa.)
O rycerski Pozejdonie! Ty, co cię wielbi za opieki trud Przodownik Chóru.
Wielbić chcę ojców naszych, którzy bezwątpienia Chór.
(Antystrofa.)
Matko miasta, o Pallado! Kraj najświętszy z krajów ziemi, Przodownik Chóru.
Sławić chcę, co o koniach wiem godnego sławy; Grzebią łoża kopytem, ścielą w nie czapraki, |
- ↑ Parabaza, nieznana zupełnie dzisiejszej komedyi, stanowi intermezzo, przerwę w akcyi, wręcz przeciwną, pojęciu sztuki dramatycznej. Gdy się ekspozycya komedyi skończyła i akcya jej dostatecznie uzasadnioną została, urywał się dyalog, a Chór biorący w nim dotychczas żywy udział, zstępował ze sceny na niżej położoną Orchestrę i wygłaszał Parabazę (πρὸς τὸ ϑέατρον παραβῆναι). Z chwilą tą niknęła na czas pewien wszelka illuzya, Chór bowiem me występował w Parabazie w roli, którą odgrywał w komedyi, lecz służył teraz za pośrednika między autorem a publicznością, wygłaszał jego zapatrywania polityczne, udzielał w imieniu autora pochwał lub nagany, kpił z wrogów jego, uwielbiał przyjaciół — zasyłał wreszcie modły do bogów, prosząc o zwycięstwo dla przedstawianej sztuki. Parabaza zastępująca mniej więcej dzisiejsze przerwy między aktami, powtarzała się najczęściej dwa razy w jednej komedyi.
- ↑ W oryginale jest pierwsza część Parabazy napisana w metrum anapestycznem ( ‿ ‿ ˗ ′ ).
- ↑ Słowa te potwierdzają przypuszczenie, że w komedyi niniejszej stanowili Chór istotni Rycerze ateńscy. Por. przedm.
- ↑ Mytologiczny przedstawiciel wściekłych orkanów, potwór o stu smoczych głowach; nie jest nim oczywiście nikt inny, jak gwałtowny i namiętny Kleon.
- ↑ Komedyopisarz chcący przedstawić swą sztukę, udawał się do archonta (jednego z dziewięciu najwyższych urzędników), a ten wskazywał mu obywatela, na którego przypadała właśnie kelej t. zw. choregii, to jest obowiązek dostarczenia dla sztuki mającej się zjawić na scenie Chóru, wyćwiczonego już w roli i zaopatrzonego w kostyumy kosztem jego własnym. Choregia była obowiązkiem publicznym, od którego nie mógł się uchylić żaden z zamożniejszych obywateli. Pierwszą sztuką, z którą Arystofanes wstąpił w zapaśne szranki pod własnem imieniem, byli właśnie Rycerze.
- ↑ Mapnes Ikaryjczyk był jednym z najzdolniejszych poprzedników Arystofanesa; utwory jego zjednały mu 11 razy palmę zwycięzką. Z następnych słów Chóru okazuje się, że nie szczędził on wysiłku fantazyi, aby tylko rozweselić kapryśną publiczność. Z komedyi jego nie doszła żadna naszych czasów.
- ↑ Wspomniany już wyżej Kratynos, syn Kallimedesa (żył 519—422 r.), był bezsprzecznie największym komedyopisarzem greckim obok Arystofanesa. On to stworzył pierwszy ze starej komedyi greckiej komedyą polityczną, a w sztukach jego łączył się niezrównany dowcip z tak nieustraszoną śmiałością, że nawet Peryklesowi nic płazem nie puszczał. Jako starzec 96-cio letni otrzymał nagrodę za komedyą Pytine (Flaszka) — a do jej napisania miały go skłonić sarkastyczne przycinki Arystofanesa w guście powyższych.
- ↑ Początek dwóch Chórów z komedyi Kratynosa.
- ↑ Sławny, niegdyś na igrzyskach olimpijskich uwieńczony kitarzysta, nauczyciel muzyki Sokratesa, popadł w starości tak dalece w zapomnienie, że nędza jego przeszła w przysłowie.
- ↑ Rozumieć tu należy posąg Dyonyzosa, umieszczony w teatrze; miejsce obok niego było najbardziej zaszczytne a zarazem i najwygodniejsze.
- ↑ Krates, Ateńczyk, uważany bywa przez Arystotelesa za właściwego twórcę komedyi, jako dzieła sztuki. Pierwsze zawiązki komedyi greckiej przedstawiały mieszaninę luźnych scen bez związku i celu. Krates nadał pierwszy w sztukach swych (wspominają o 9) akcyi większą jednolitość, łączył sceny pojedyncze wspólną myślą przewodnią. Komedya jego nie była jeszcze polityczną, lecz bardziej obyczajową, społeczną.
- ↑ Sunion i Gerajstos przylądki, na których znajdowały się świątynie Pozejdona.
- ↑ Formion, syn Azopiosa, znakomity admirał ateński w czasie wojny peloponeskiej.
- ↑ O Kleajnecie tym nie wiemy nic zgoła; ze słów powyższych okazuje się, że od głosu jego zawisłem było otrzymanie jedzenia w Prytanejon.
- ↑ „Poczesnem miejscem” (προεδρία), wyszczególniano w czasie uroczystych zgromadzeń znakomitych mężów, przedewszystkiem wodzów, a nadto i sieroty pozostałe po poległych w wojnie , zasłużonych obywatelach.
- ↑ Bogini zwycięztwa, towarzyszka Pallady Ateny, opiekunki Aten.
- ↑ Mowa tu o wyprawie do Koryntu, którą na czele 2,000 ciężko zbrojnych i 200 Rycerzy przedsięwziął był Nikias, nie długo przed odegraniem naszej komedyi. W potyczce, którą stoczono, przechylili szalę zwycięztwa na stronę Ateńczyków jedynie Rycerze — ztąd też ich radość obecna; Chór przypisuje atoli całą zasługę koniom, chcąc w ten sposób uniknąć samochwalstwa.
- ↑ Lucerna medyjska uchodziła za najlepszy pokarm dla koni.
- ↑ Prawdopodobnie jeden z Rycerzy biorących udział w wyprawie Nikiasa.
