Kobieta trzydziestoletnia (tłum. Boy-Żeleński)/IV
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Kobieta trzydziestoletnia |
| Wydawca | Biblioteka Boya |
| Data wyd. | 1934 |
| Druk | Zakłady Wydawnicze M. Arct S. A. |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Tłumacz | Tadeusz Boy-Żeleński |
| Tytuł orygin. | La Femme de trente ans |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
Między rogatką Włoską a rogatką de la Santé, na bulwarze wiodącym do Botanicznego ogrodu, istnieje miejsce godne zachwytu artysty lub podróżnika najbardziej oswojonego z pięknemi widokami. Doszedłszy do lekkiej wyniosłości, od której bulwar, zacieniony wielkiemi drzewami, posiada wdzięk cichej leśnej alei, ujrzycie u swoich stóp głęboką dolinę, zaludnianą na wpół wiejskiemi zabudowaniami, usianą zielonością, zroszoną ciemmemi wodami Bièvre lub Gobelinów. Po przeciwnej stronie, kilka tysięcy dachów, stłoczonych jak głowy tłumu, kryje nędzę przedmieścia Saint-Marceau. Wspaniała kopuła Panteonu, uroczna i melancholijna katedra Vail-de-Grâce, sterczą dumnie nad miastem, rozłożonem w kształt amfiteatru, którego stopnie tworzą dziwacznie pokręcone ulice. Te dwie budowle wydają się stamtąd olbrzymie; miażdżą i nikłe domki i najwyższe topole. Na lewo, Obserwatorjum, przez którego okna i krużganki przenika fantastyczna, gra światła, wygląda niby czarny i odarty z ciała upiór. Następnie, w oddali, smukła latarnia Inwalidów płonie między błękitniejącą masą Luksemburgu a szaremi wieżami Saint-Sulpice. Widziane stamtąd, zarysy architektury splatają się z roślinnością, z temi cieniami, zależnie od kaprysów nieba, które wciąż zmienia barwę, światło i ton. Zdala od was, horyzont zaludniają budowle; dokoła was, wiją się falujące drzewa, wiejskie ścieżki. Po prawej, przez szerokie okno w tym dziwnym pejzażu, widzicie białą taflę kanału Saint-Martin, oprawną w czerwone głazy, strojną lipami, okoloną iście rzymskiemi konstrukcjami Spichlerzy. Hen, na ostatnim planie, mgliste wzgórza Belleville, usiane domami i młynami, łączą swoje kontury z linjami obłoków.
Istnieje wszakże miasto którego nie widzicie, między szeregiem dachów okalającym dolinę, a tym horyzontem tak mglistym jak wspomnienia dzieciństwa: olbrzymie miasto, zgubione niby w przepaści między dachami szpitala Pitié a szczytem cmentarza, między cierpieniem a śmiercią. Miasto to wydaje głuchy szum, podobny szumowi oceanu, który huczy za skałami, jakgdyby mówiąc: „Jestem tutaj“. Kiedy słońce rzuci strumień światła na tę część Paryża, kiedy przelśni jej zarysy, kiedy zapali nieco szyb, poweseli dachówki, rozżarzy złote krzyże, pobieli mury i przeobrazi powietrze w gazową zasłonę, kiedy zabawi się wspaniałą grą fantastycznych cieni, kiedy niebo jest lazurowe a ziemia drży, kiedy dzwony przemówią, wówczas możecie podziwiać z tego punktu jedną z owych czarownych feeryj, której wyobraźnia nie zapomni nigdy, za którą będziecie szaleć jak za cudownym widokiem Neapolu, Stambułu lub Florydy. Żadnej nuty nie brak temu koncertowi. Tam szemrze głos świata i poetyczny spokój samotności, głosy miljona istnień i głos Boga. Tam spoczywa stolica, złożona pod cichemi cyprysami Père-Lachaise.
W wiosenny poranek, gdy słońce rozzłacało wszystkie cudy widnokręgu, podziwiałem je, wsparty o wielki wiąz, z którego żółtemu kwiatami igrał wietrzyk. Następnie, na widok tych bogatych i wspaniałych obrazów, myślałem z goryczą, jaką my wzgardą krzywdzimy, nawet w książkach, naszą ojczyznę. Przeklinałem owych biednych bogaczy, którzy, obrzydziwszy sobie piękną Francję, jadą kupować na wagę złota prawo pogardzania własnym krajem, zwiedzając w galopie i oglądając przez lornetkę widoki Włoch, tak już pospolitych. Patrzałem z miłością na nowoczesny Paryż, marzyłem, kiedy nagle odgłos pocałunku zakłócił mą samotność i spłoszył całą filozofję. W alei, biegnącej szczytem wzgórza u którego stóp drży woda, spojrzawszy ku mostowi Gobelinów, spostrzeżeni kobietę, dosyć jeszcze młodą, ubraną a wykwitną prostotą, której łagodna fizjognomja odbijała niejako pogodne szczęście krajobrazu. Piękny kawaler postawił na ziemi najładniejszego chłopczyka jakiego sobie można wymarzyć, tak że nigdy nie mogłem dojść, czy pocałunek rozległ się na licach matki czy dziecka. Jedna myśl, ożywiona czułością, błyszczała w oczach, gestach, uśmiechu dwojga młodych ludzi. Zapletli ramiona z taką radosną chyżością, zbliżyli się do siebie z tak doskonaleni porozumieniem, że, zatopieni w sobie, nie spostrzegli nawet mojej obecności. Ale drugie dziecko, niezadowolone, odwrócone od nich plecami, rzuciło mi przejmujące spojrzenie. Pozwalając braciszkowi biegać samemu, to naprzód, to za matką i młodym kawalerem, dziecko to, ubrane jak tamto drugie równie wdzięczne ale delikatniejsze, stało nieme, bez ruchu, w postawie uśpionego węża. Była to dziewczynka.
Przechadzka młodej kobiety i jej towarzysza miała coś machinalnego. Nie wychodząc, może przez roztargnienie, z przestrzeni między mostkiem a powozem czekającym na zakręcie bulwaru, wciąż kręcili się w miejscu, przystając, patrząc na siebie, śmiejąc się, w miarę rozmowy, naprzemian ożywionej, słabnącej, wesołej lub poważnej.
Ukryty za grubym wiązem, podziwiałem tę rozkoszną scenę, i byłbym z pewnością uszanował jej tajemnicę, gdybym na twarzy zadumanej i milczącej dziewczynki nie spostrzegł śladów myśli ponad jej wiek. Kiedy matka i młody człowiek zawracali doszedłszy do niej, pochylała głowę i rzucała na nich, jak również na brata, ukradkowe spojrzenie doprawdy zdumiewające. Ale nic nie zdołałoby oddać przenikliwego sprytu, złośliwej naiwności, dzikiej uwagi, ożywiających tę dziecięcą twarz z lekko podkrążonemi oczyma, kiedy ładna kobieta lub jej towarzysz gładzili blond kędziory, ściskali tkliwie świeżą szyjkę i biały kołnierzyk chłopca, gdy chwilami z pustoty próbował dotrzymać im kroku. Była niewątpliwie namiętność dorosłego człowieka na drobnej twarzy tej szczególnej dziewczynki. Cierpiała lub myślała. Co pewniej wróży śmierć u tych ledwie rozkwitających istotek? Cierpienie czające się w ciele, czy przedwczesna myśl pożerająca ich zaledwie kiełkującą duszę? Matka wie to może. Co do mnie, nie znam nic straszliwszego, niż myśl starca na czole dziecka: bluźnierstwo na ustach dziewicy mniej jest potworne! Toteż wpół odrętwiała postawa tej już myślącej dziewczynki, opanowanie gestów, wszystko to zainteresowało minie. Przyglądałem się jej ciekawie. Przez wrodzony popęd obserwatora porównywałem ją z bratem, starając się pochwycić podobieństwo i różnice. Dziewczynka miała ciemne włosy, czarne oczy i przedwczesny wyraz siły, tworzący wymówmy kontrast z włosami blond, z oczami zielonemi jak morze i subtelnym wdziękiem chłopca. Ona mogła mieć siedem lub osiem lat, on ledwie sześć. Ubrani byli jednako. Jednakże, przyglądając się bacznie, zauważyłem w kołnierzykach u koszul różnicę dość drobną, ale która później odsłoniła mi cały romans w przeszłości, cały dramat w przyszłości. Była to w istocie drobnostka. Kołnierzyk dziewczynki był poprostu obrębiony skromnym szlakiem, gdy bogaty hafcik stroił kołnierzyk chłopca. Szczegół ten zdradzał sekret serca, ciche wyróżnienie, które dzieci czytają w duszy matek, jakgdyby mieszkał w mich duch boży. Wesoły i beztroski blondas niemal wyglądał na dziewczynkę, tak biała jego skóra była świeża, tyle jego ruchy miały wdzięku a fizjognomja słodyczy; gdy dziewczynka, mimo swej siły, mimo piękności rysów i blasku cery, wyglądała ma chorowitego chłopca. Jej żywe oczy, pozbawione owej wilgotnej mgły która daje tyle uroku spojrzeniom dziecka, zdawały się, jak oczy dworaków, trawione wewnętrznym ogniem. Wreszcie białość jej miała jakiś matowy, oliwkowy odcień, świadczący o silnym temperamencie.
Dwa razy braciszek ofiarowywał jej z ujmującym wdziękiem, z uroczem spojrzeniem, trąbkę myśliwską, w którą dął od czasu do czasu; ale za każdym razem, ma jego pieszczotliwe: „Masz, Helenko, chcesz?“ odpowiadała jedynie ponurem spojrzeniem. Dzika i groźna pod obojętną napozór miną, dziewczynka drgała i płoniła się ilekroć brat się zbliżył; ale chłopiec nie widział ponurości siostry, a rozbawienie jego tem hardziej podkreślało kontrast prawdziwego dziecięctwa z dojrzałą zatroskaną wiedzą, wypisaną już na twarzy dziewczynki i powlekającą ją czarnemi chmurami.
— Mamo, Helenka nie chce się bawić, wykrzyknął ze skargą malec, korzystając z chwili gdy matka i młody człowiek przystanęli w milczeniu na moście Gobelinów.
— Daj jej pokój, Karolku. Wiesz przecie, że z niej jest zawsze mruk.
Słowa te, rzucone bez myśli przez matkę, która odwróciła się z młodym człowiekiem, wycisnęły łzy Helence. Połknęła je w milczeniu i objęła brata głębokiem spojrzeniem, którego nie umiałem sobie wytłumaczyć. Ze złowrogą inteligencją zmierzyła oczami wzgórze, na którego szczycie znajdował się chłopiec, potem rzeczkę, most, krajobraz i mnie.
Bałem się, aby mnie nie spostrzegła szczęśliwa para, której byłbym zmącił swobodę; usunąłem się zcicha i schroniłem się za krzakiem bzu, którego liście skryły mnie całkowicie. Siadłem spokojnie na szczycie wzgórza, patrząc w milczeniu to na mieniący się krajobraz, to na młodą dzikuskę, którą mogłem jeszcze dojrzeć poprzez gałęzie. Skoro Helenka straciła mnie z oczu, zdawała się niespokojna: czarne jej oczy szukały mnie w alei, za drzewami, z niepojętą ciekawością. Czemże ja byłem dla niej? W tej chwili, dziecięcy śmiech Karolka rozległ się w ciszy, niby śpiew ptaka. Piękny młodzieniec, jasnowłosy jak on, huśtał go i tulił w ramionach, przemawiając doń owemi spieszczonemi słówkami, jakiemi często mówi się do dzieci. Matka uśmiechała się do tych igraszek; od czasu do czasu szeptała coś co musiało płynąć z serca, gdyż towarzysz zatrzymywał się uszczęśliwiony i patrzał na nią błękitnemi oczami pełnemi uwielbienia. Głosy ich, zmieszane z głosem dziecka, miały coś pieszczotliwego. Byli rozkoszni wszyscy troje. Ta urocza scena, wśród wspaniałego krajobrazu, rozlewała nieopisaną słodycz. Kobieta, piękna, biała, roześmiana, dziecię miłości, mężczyzna promieniejący młodością, czyste niebo, słowem wszystkie harmonje przyrody łączyły się ku rozradowaniu duszy. Mimowoli uśmiechnąłem się, jakgdyby to szczęście było mojem.
Piękny młodzieniec usłyszał, że bije dziewiąta. Uściskawszy czule towarzyszkę, spoważniałą, niemal smutną, zwrócił się ku faetonowi, który posuwał się zwolna, prowadzony przez starego sługę. Szczebiot ukochanego dziecka wmieszał się w ostatnie pocałunki, jakiemi okrył je młody człowiek. Następnie, kiedy już wsiadł do powoziku, kiedy kobieta nieruchoma słuchała oddalającego się turkotu, goniąc wzrokiem wznoszący się tuman kurzu, Karolek przybiegł do siostry koło mostu; usłyszałem jak pytał srebrnym głosikiem:
— Czemu nie przyszłaś pożegnać się z moim przyjacielem?
Widząc brata na zboczu wzgórza, Helena objęła go najstraszliwszem spojrzeniem jakie zapłonęło kiedy w oczach dziecka i pchnęła go wściekłym ruchem. Karolek poślizgnął się na stromym spadku, zaczepił się o korzeń, potoczył się na ostre kamienie muru, rozbił sobie czoło, poczem, skrwawiony, wpadł w błotnisty nurt rzeki. Fala rozprysnęła się tysiącem ciemnych strumieni pod jasną główką. Usłyszałem przeszywający krzyk malca, ale niebawem głos jego zamarł, zduszony w bajorze, gdzie znikł, wydając ciężki łoskot niby kamień idący na dno. Upadek ten był szybki jak błyskawica. Zerwałem się i zbiegłem ścieżką. Helena, osłupiała, krzyczała w niebogłosy:
— Mamo! mamo!
Matka była już przy mnie. Przyleciała jak ptak. Ale ani oczy matki ani moje nie mogły rozpoznać miejsca, gdzie dziecko utonęło. Czarna woda kłębiła się na ogromnej przestrzeni. Koryto ma w tem miejscu dziesięć stóp błota. Dziecko musiało zginąć, niepodobna było go ratować. O tej godzinie, w niedzielę, wszystko spoczywało. Na Biévre niema czółen ani rybaków. Nie dostrzegłem nigdzie ani żerdzi, aby zgruntować cuchnącą rzekę, ani nikogo w oddali. Pocóż miałbym tedy mówić o strasznym wypadku, lub zdradzać sekret tego nieszczęścia? Helena pomściła może ojca. Zazdrość jej była zapewne mieczem bożym. Zadrżałem wszakże, spojrzawszy na matkę. Na jakież straszne śledztwo weźmie ją jej wieczny sędzia, mąż? A ona wlecze za sobą nieprzedajnego świadka. Dziecko ma przejrzyste czoło, przeźroczystą cerę; kłamstwo jest niby światłem, które rumieni nawet jego spojrzenie. Nieszczęśliwa kobieta nie myślała jeszcze o męce, jaka ją czeka w domu. Patrzała na rzekę.
Podobny wypadek musi wydawać straszliwe podźwięki w życiu kobiety, a oto jedno z najstraszliwszych ech, jakie od czasu do czasu zakłócały miłość Julji.
W dwa czy trzy lata później, pewnego wieczora, po obiedzie, u margrabiego de Vandenesse, noszącego wówczas żałobę po ojcu i zajętego regulowaniem spadku, znajdował się rejent. Nie był to ów mały rejent z powieści Sterne’a, ale wielki i tłusty rejent paryski, jeden z owych szanowanych ludzi którzy robią głupstwa z namysłem, stąpają ciężką nogą na tajemną ranę i dziwią się gdy kogoś boli. Jeśli przypadkiem dowiedzą się sekretu swego morderczego głupstwa, powiadają: „Dalibóg, nie wiedziałem!“ Słowem, był to rejent uczciwie głupi, który widział w życiu jedynie akty. Dyplomata siedział obok pani d’Aiglemont. Generał wyszedł uprzejmie przed końcem obiadu, aby zaprowadzić dzieci gdzieś do teatrzyku, do Ambigu-Comique czy do Gaîeté. Melodramaty, mimo iż podniecają nerwy, uchodzą w Paryżu za widowisko stosowne dla dzieci i niewinne, ponieważ niewinność tryumfuje w nich zawsze. Ojciec wyszedł nie czekając deseru, tak bardzo dzieci męczyły go aby się znaleźć w teatrze przed podniesieniem kurtyny.
Rejent, niewzruszony rejent, niezdolny zadać sobie pytania, czemu pani d’Aiglemont wyprawia do teatru dzieci i męża a sama nie idzie z nimi, siedział po obiedzie jak przykuty do krzesła. Dyskusja przeciągnęła się przy wetach w nieskończoność, a służba spóźniała się z kawą. Okoliczności te, które kradły czas zapewne cenny, niecierpliwiły młodą kobietę: rzekłbyś rasowy koń parskający przed biegiem. Rejent, który się nie znał ani na koniach, ani na kobietach, widział poprostu w margrabinie żywą i ruchliwą osobę. Uszczęśliwiony że się znalazł w towarzystwie młodej kobiety i sławnego męża stanu, rejent silił się na dowcip; brał za uznanie zdawkowy uśmieszek margrabiny — którą niecierpliwił bez miary — i jechał dalej. Już parę razy pian domu, wraz ze swą towarzyszką, pozwolili sobie zachować wymowne milczenie tam gdzie rejent spodziewał się komplementu; ale, w czasie tych znaczących pauz, piekielny człowiek patrzał w ogień szukając w myśli nowych anegdotek. Następnie, dyplomata zaczął spoglądać na zegarek. W końcu piękna pani włożyła kapelusz niby do wyjścia i nie wychodziła. Rejent nie widział nic, nie słyszał nic, był zachwycony sam sobą, pewien że to on interesuje margrabinę tak że nie pozwala jej wyjść.
— Z pewnością ta kobieta zostanie moją klijentką, myślał.
Margrabina wstała, kładła rękawiczki, wyłamywała sobie palce i spoglądała raz po raz na pana domu, który dzielił jej niecierpliwość, to znów na rejenta, który raz po raz wyjeżdżał z ciężkim dowcipem. Za każdą pauzą, jaką czynił ten zacny człowiek, piękna para oddychała mówiąc na migi: „Nareszcie sobie pójdzie!“ Ale nie. Była to prawdziwa zmora; musiała w końcu doprowadzić do ostateczności i zmusić do jakiejś impertynencji te dwie namiętne istoty, na które rejent działał jak wąż na ptaki. W pełni opowiadania o niegodziwych środkach, jakiemi du Tillet, wówczas wzięty finansista, doszedł do majątku (przyczem bystry rejent wyszczególniał drobiazgowo jego bezeceństwa), dyplomata usłyszał że bije dziewiąta. Zrozumiał, że rejent jest skończonym cymbałem, którego trzeba poprostu wyprawić za drzwi, i przerwał mu na<dym gestem.
— Pan chce szczypczyków, panie margrabio? rzekł rejent podając je klientowi.
— Nie, drogi panie, ale jestem zmuszony pana pożegnać. Pani pragnie się udać za dziećmi do teatru, a ja będę miał zaszczyt jej towarzyszyć.
— Już dziewiąta! Czas biegnie szybko w towarzystwie tak miłych osób, rzekł rejent, który od godziny mówił sam.
Poszukał kapelusza, przystanął przed kominkiem, z trudem wstrzymując czkawkę, i rzekł do swego klienta, nie widząc piorunujących spojrzeń margrabiny:
— Streśćmy się zatem, panie margrabio. Interesy przedewszystkiem. Jutro prześlemy wezwanie pańskiemu bratu, aby być wobec niego w porządku, przystąpimy do inwentarza, poczem...
Rejent tak źle zrozumiał intencję klienta, że zamierzał postąpić wręcz sprzecznie z instrukcjami. Sprawa była zbyt drażliwa. Vandenesse próbował mimowoli oświecić tępego rejenta, z czego wywiązała się dłuższa dyskusja.
— Słuchaj pan, rzekł w końcu dyplomata widząc znaki młodej kobiety, nie mam dziś głowy na to, niech pan przyjdzie jutro o dziewiątej z moim adwokatem.
— Ale mam zaszczyt zwrócić uwagę pana margrabiego, że nie jesteśmy pewni, czy zdołamy przyłapać jutro pana Desroches, a jeśli wezwania nie wyślemy jutro przed południem, termin minie i...
W tej chwili powóz zaterkotał w dziedzińcu. Słysząc to, biedna kobieta odwróciła się żywo, aby ukryć łzy cisnące się jej do oczu. Margrabia zadzwonił, aby oznajmić że go niema w domu; ale generał, który nagle wrócił z Gaîeté, wyprzedził kamerdynera i wszedł prowadząc jedną ręką zapłakaną córkę, a drugą nadąsanego i zmartwionego chłopczyka.
— Co się stało? spytała margrabina.
— Później ci powiem, odparł generał przechodząc do buduaru, gdzie spostrzegł przez otwarte drzwi dzienniki.
Margrabina zniecierpliwiona rzuciła się z rozpaczą na kanapę.
Rejent, który uważał za swój obowiązek pocackać się z dziecina, przybrał pieszczony głosik aby spytać chłopczyka:
— I cóż, mój mały, co dawano w teatrze?
— Dolinę nad Potokiem, odparł Gucio nadąsany.
— Słowo honoru, rzekł rejent, dzisiejsi autorowie to zupełni warjaci! Dolina nad potokiem! Czemu nie Potok w dolinie? Nie każda dolina ma potok, kiedy zaś się powie Potok w dolinie, autor powiedziałby coś jasnego, określonego, zdecydowanego, zrozumiałego. Ale mniejsza. A teraz, jak może się rozegrać dramat w potoku w dolinie? Powiecie państwo, że dzisiaj główny urok tego rodzaju widowisk polega na dekoracjach, a ten tytuł zwiastuje coś malowniczego. Dobrze się bawiłeś, kawalerze? dodał przysiadając przed dzieckiem.
— O tak, proszę pana, bardzo, odparło dziecko. Był w tej sztuce mały chłopczyk, bardzo ładny, który był sam na świecie, bo jego tatuś nie mógł być jego ojcem. I oto, kiedy przyszedł na most nad potokiem, wielki paskudny brodacz, ubrany cały czarno, rzucił go do wody. Helenka zaczęła wówczas płakać, szlochać, cała sala zaczęła na nas krzyczeć i tatuś zabrał nas z teatru...
Pan de Vandenesse i margrabina stali oboje w osłupieniu, jakgdyby rażeni bezwładem, który im odjął siłę myślenia i działania.
— Guciu, cicho bądź, krzyknął generał. Zabroniłem ci mówić co było w teatrze, a ty zapomniałeś com ci mówił.
— Niech Wasza Ekscelencja daruje, panie margrabio, rzekł rejent, to moja wina, że go zapytałem, ale nie wiedziałem, że...
— Nie powinien był odpowiadać, rzekł ojciec spoglądając ozięble na syna.
Widoczne było, że dyplomata i margrabina rozumieją dobrze przyczyny tego powrotu. Matka spojrzała na córkę, ujrzała ją we łzach, i wstała aby podejść do niej; ale w tej samej chwili twarz jej ściągnęła się gwałtownie i przybrała wyraz nieubłaganej surowości.
— Dosyć, Heleno, idź osuszyć łzy w buduarze.
— Cóż ona zrobiła, biedna mała? rzekł rejent, który chciał uspokoić równocześnie i gniew matki i płacz córki. Jest taka ładna, że musi być najgrzeczniejsza dziewczynka pod słońcem. Jestem pewny, pani margrabino, że sprawia pani jedynie same pociechy. Nieprawdaż, maleńka?
Helenka popatrzała na matkę drżąca, otarła łzy, starała się uspokoić i uciekła do buduaru.
— A to pewna, mówił wciąż rejent, że pani jest zbyt dobrą matką, aby nie miała kochać jednako swoich dzieci. Jest pani zresztą zbyt cnotliwa, aby robić między niemi owe bolesne różnice, których opłakane skutki możemy obserwować specjalnie my, rejenci. Społeczeństwo przechodzi przez nasze ręce; toteż widzimy namiętności w najohydniejszej formie: interesów. Tu, matka chce wydziedziczyć dzieci męża na rzecz dzieci które są jej bliższe; gdy ze swej strony mąż stara się niekiedy zabezpieczyć swój majątek dziecku znienawidzonemu przez matkę. I dopieroż zaczynają się walki, (podchody, akty, fikcyjne sprzedaże, kontrrewersy, fideikomisy, słowem straszliwy bigos, słowo honoru, straszliwy! Tam znów, ojciec stara się wydziedziczyć dzieci, kradnąc majątek żony... Tak, kradnąc, nie można rzec inaczej, to jedyne określenie. Mówiliśmy o dramacie; och, zaręczam państwu, gdybyśmy mogli zdradzić tajemnicę pewnych donacyj, nasi autorowie mogliby z tego sklecić potworne dramaty rodzinne. Nie wiem, jakich sposobów używają kobiety, aby robić zawsze to co chcą, bo, mimo pozorów słabości, zawsze one zwyciężają. Hoho, umie nie wywiodą w pole. Zawsze umiem przejrzeć przyczynę tych wyróżnień, które w świecie nazywa się grzecznie niewytłumaczonemi! Ale mężowie (trzeba im oddać tę sprawiedliwość) nie domyślają się niczego nigdy. Odpowiecie mi państwo, że jest to łaska osobli...
Helena, która wróciła z ojcem do salonu, słuchała uważnie rejenta i rozumiała go tak dobrze, że patrzała na matkę z lękiem, przeczuwając nieomylnym dziecięcym instynktem, że ta okoliczność ściągnie na nią zdwojone rygory. Matka zbladła, wskazując margrabiemu tragicznym gestem męża, który wpatrywał się w dywan. W tej chwili, dyplomata, mimo swoich form, nie mógł się wstrzymać i zmiażdżył rejenta piorunującem spojrzeniem.
— Niech pan pozwoli, rzekł kierując się żywo do przyległego pokoju.
Rejent udał się za nim drżąc, nie dokończywszy zdania.
— Parnie, rzekł ze zdławioną wściekłością margrabia de Vandenesse, zamknąwszy gwałtownie drzwi od salonu, gdzie zostawił generała z żoną; od obiadu robi pan i mówi same głupstwa. Na miły Bóg, niech już pan sobie idzie, bo w końcu sprawiłbyś nieszczęście. Jeżeli pan jesteś dobrym rejentem, siedź w swojej kancelarji, ale gdy przypadkowo znajdziesz się między ludźmi, staraj się być ostrożniejszy...
Wrócił do salonu, nie pożegnawszy się z rejentem. Ten stał jakiś czas oszołomiony, zdumiony, nie wiedząc gdzie się znajduje. Kiedy ustąpił gwałtowny szum, który czuł w uszach, zdawało mu się, że słyszy jęki, kroki w salonie, gwałtowne dzwonki. Obiegł go strach aby nie spotkać margrabiego; zebrał co miał sił w nogach aby się wyniknąć i dotrzeć do schodów; ale na progu natknął się na służbę, która pędziła po rozkazy pana.
— Oto jacy oni są wszyscy, ci wielcy panowie, mruczał znalazłszy się na ulicy i rozglądając się za dorożką. Wciągają cię do rozmowy, zachęcają komplementami, myślisz żeś ich zabawił, aha, właśnie! Robią ci impertynencje, zamykają ci gębę, wyprawiają cię bez ceremonji za drzwi. Co do mnie, byłem bardzo na miejscu, wszystko com mówił było rozsądne, grzeczne, przyzwoite. Daję słowo, on mi mówi żebym był ostrożniejszy: to dobre, mnie uczyć ostrożności! Cóż u licha, jestem rejentem i członkiem izby motarjalnej. Et, chimery ambasadorskie, dla tych ludzi niema nic świętego. Jutro mi wytłumaczy, w czem ja to mówiłem i robiłem same głupstwa. Musi mi za to, to jest na to, odpowiedzieć. Ostatecznie, może ja niepotrzebnie... Et, co ja sobie głowę będę łamał! Co mnie to obchodzi?
Rejent wrócił do domu i poddał tę zagadkę swojej rejencinie, opowiadając punkt po punkcie zdarzenia wieczoru.
— Mój drogi, pan ambasador miał najzupełniejszej słuszność, mówiąc żeś robił i gadał same głupstwa.
— Czemu?
— Choćbym ci powiedziała, toby ci nie przeszkodziło zacząć jutro na nowo. Zresztą, radzę ci jeszcze raz, żebyś w towarzystwie mówił tylko o interesach.
— Jeżeli ty mi nie chcesz powiedzieć, spytam jutro...
— Mój Boże, najgłupsi ludzie starają się ukryć podobne rzeczy, a ty myślisz że ambasador ci je powie. Doprawdy, nigdy jeszcze nie bredziłeś tak jak dzisiaj.
— Dziękuję ci, moje serce!
