Tajemniczy ogród/Rozdział IV

<<< Dane tekstu >>>
Autor Frances Hodgson Burnett
Tytuł Tajemniczy ogród
Wydawca Gebethner i Wolff
Data wyd. 1937
Druk F. Wyszyński i Spółka
Miejsce wyd. Warszawa
Tłumacz Jadwiga Włodarkiewiczowa
Źródło Skany na commons
Inne Cały tekst
Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI 
Indeks stron
ROZDZIAŁ IV.

MARTA.

Nazajutrz z rana Mary otworzyła oczy, gdy młoda dziewczyna, która weszła do jej pokoju rozniecić ogień, klęczała przed kominkiem, hałaśliwie wygarniając niedopalone węgle. Mary przyglądała jej się chwilkę, leżąc, poczem zaczęła rozglądać się po pokoju. Nigdy jeszcze nie widziała nic podobnego: pokój wydał się jej i dziwny, i ponury. Ściany pokryte były tkaniną, na której wyhaftowano sceny leśne. Byli tam dziwnie ubrani ludzie wśród drzew, a wdali widniały wierzchołki wieżyc zamkowych. Byli tam myśliwi, konie i psy, i piękne panie. Mary miała uczucie, że się wraz z nimi w lesie znajduje. Przez okno dostrzegła wielką przestrzeń falistego gruntu, który był całkiem ogołocony z drzew i wyglądał jak bezbrzeżne, krwawopurpurowe morze.
— Co to takiego? — spytała, wskazując przez okno.
Młoda służąca, Marta, która właśnie powstała była z klęczek, wskazała również w tym kierunku i rzekła:
— To?
— Tak.
— To wrzosowisko — rzekła z poczciwym uśmiechem. — Czy panienka lubi wrzosowiska?
— Niecierpię — odparła Mary.
— Bo panienka jeszcze nie przywykła — rzekła Marta, wracając do kominka. — Panience się ono teraz wydaje takie wielkie i takie gołe. Ale ja wiem, że panienka strasznie je polubi.
— A ty lubisz je? — zagadnęła Mary.
— Ojoj! i jak jeszcze — odparła Marta, czyszcząc zawzięcie kratę kominka. — Ja moje wrzosowisko poprostu kocham. A nie jest ono nagie — o, nie! Całe ono roślinek cudnych pełne, a pachną ci one — oj, pachną! Toż ono śliczniuchne takie na wiosnę i latem, jak ono kwiecie zakwitnie, one wrzosy różowe. Pachnie, jakby miód rozlał! A tyle tam powietrza, że się upić można; a niebo to tak het — het wysoko nad niem, a pszczoły i pasikoniki taki miły gwar czynią, tak brzęczą a dzwonią! Za nicbym nie chciała żyć zdala od mego wrzosowiska!
Mary słuchała jej słów z powagą i zdumieniem. Tubylcza służba w Indjach nic a nic podobna nie była do niej. Tamci byli uniżeni, służalczy i nigdy nie ośmieliliby się odzywać się do państwa, jak do równych sobie. Bili im pokłony, nazywając ich «opiekunami biednych» i inne jeszcze nadając im nazwy. Indyjskiej służbie rozkazywano, nie proszono ich. Nie było zwyczaju mówić «proszę» i «dziękuję», a Mary biła swą Ayah po twarzy, gdy się rozzłościła. I pomyślała sobie, coby też ta oto dziewczyna zrobiła, gdyby jej dano policzek? Było to rumiane, pulchne, miłe stworzenie, ale miała dziwnie ostre obejście, i panna Mary zastanawiała się, czyby ona poprostu nie «oddała», gdyby ją uderzono w twarz, i gdyby uderzającą była mała dziewczynka.
— Dziwna jakaś jesteś służąca — rzekła wyniośle.
Marta usiadła na piętach ze szczotką do czyszczenia w ręce i śmiała się, niezagniewana zupełnie.
— Dobrze to wiem — odparła, śmiejąc się. — Żeby sama jaśnie pani była w Misselthwaite, tobym przecie i pomocnicą pokojowej być nie mogła. Możeby mi pozwolili być przy kuchni, ale nie do posługi w pokoju. Zanadtom prosta i mówić pięknie nie potrafię. Ale to dziwny jakiś dom, choć taki wielki. Rzekłby kto, że tu ni dziedzica, ni pani niema, a jeno pan Pitcher i pani Medlock. Jak jaśnie pan w domu, to i wiedzieć o niczem nie chce, a wreszcie on ciągle w podróży. To pani Medlock z dobroci swojej dała mi to miejsce. Ale mi powiedziała, że gdyby Misselthwaite było takie, jak inne dwory, to nigdy nie byłaby mogła przypuścić mnie do dworskiej służby.
— Czy ty będziesz moją służącą? — spytała Mary, zawsze tym samym wyniosłym, w Indjach nabytym tonem.
Marta poczęła znów czyścić kominek.
— Ja, proszę panienki, jestem służącą pani Medlock — odparła z godnością. — A ona służy jaśnie panu, ale ja niby mam robić robotę pokojowej i panience w tem i owem usłużyć. Aleć panienka nie potrzebuje znów tak dużo obsługi.
— Któż mnie będzie ubierał? — zagadnęła Mary.
Marta znów przysiadła na piętach, przyglądała się Mary, nie rozumiejąc, wreszcie ze zdumieniem spytała:
— To panienka sama nie potrafi?
— Cóżto ma znaczyć? Nie rozumiem cię.
— Chciałam powiedzieć, że panienka chyba umie sama się ubrać.
— Nie — rzuciła Mary z zupełną pogardą. — Nigdy w życiu nie ubierałam się sama. Ayah zawsze mnie całą ubierała.
— W takim razie wielki czas, żeby się panienka nauczyła sama to robić — rzekła Marta, nie zdając sobie sprawy ze swego zuchwalstwa. — Trzeba było młodziej zacząć. To panience dobrze zrobi, gdy sama koło swoich rzeczy pochodzi. Moja matka to zawsze się dziwuje, że dzieci bogatych

państwa nie są docna głupie, kiedy od maleńkości niańki je myją i ubierają, i na spacer prowadzą, jak te lalki!
— W Indjach są zupełnie inne zwyczaje — rzekła Mary pogardliwie. Już jej to gderanie kością w gardle poczęło stawać.
Lecz Marta niełatwo się detonowała.
— Hm, ja zaraz spostrzegłam, że to tam całkiem musi być inaczej — odrzekła serdecznie. — A ja myślę, że to wszystko przez to, że tam tyle tych czarnych, zamiast poczciwych, białych ludzi. Jakem usłyszała, że panienka z Indyj przyjeżdża, tom myślała, że panienka też jest czarna.
Mary wściekła usiadła na łóżku.
— Co! — zawołała — co! Myślałaś, żem Hinduska! — ty — ty, córko świni!
Marta spojrzała przelękła i sponsowiała.
— Na kogo panienka tak mówi? — rzekła. — Nie wolno panience tak się złościć, i nie powinna panienka tak brzydko mówić. A ja przeciw tym czarnym to nic nie mam. Księża to nam mówią i piszą, że oni są nawet bardzo pobożni. A mówią i to, że choć to czarny, ale zawsze on też człowiek i bliźni. Jeszczem nigdy w życiu nie widziała czarnego człowieka i okrutniem się cieszyła, że nareszcie zobaczę choć jednego zbliska. Jakem tu rano weszła zapalić na kominku, tom się do panienki łóżka przyczołgała cichutko i kołderki cichutko uchyliłam, żeby na panienkę spojrzeć. A tu panienka biała! — rzekła z rozczarowaniem — nie czarniejsza, niż ja — choć panienka ode mnie znów żółciejsza.
Mary już nie usiłowała nawet zapanować na swą wściekłością i upokorzeniem.
— I ty myślałaś, żem Hinduska! I ty śmiałaś! Nie masz żadnego pojęcia o Hindusach! To nie są ludzie, to są sługi, którzy ci się muszą kłaniać. Nic nie wiesz o Indjach — i wogóle o niczem pojęcia nie masz.
Wpadła w taką pasję i czuła się taką bezbronną przed szczerem spojrzeniem Marty, przytem tak strasznie osamotnioną i tak oddaloną od wszystkiego, co rozumiała, i co ją rozumiało, że rzuciła się twarzą do poduszki i wybuchnęła szalonym szlochem. Płakała tak rozpaczliwie, że poczciwej Marcie strasznie się jej żal zrobiło. Podeszła do łóżka i prosiła, pochylając się nad dziewczynką:
— Panienko! nie trzeba tak płakać; doprawdy nie trzeba. Nie wiedziałam, że taką przykrość paniusi sprawię. Wogóle głupia jestem i nic nie wiem — jak panienka słusznie powiedziała. Bardzo panienkę przepraszam i proszę przestać płakać.
Było coś dodającego otuchy, coś rzeczywiście przyjacielskiego w jej mowie prostej a szczerej, coś, co na Mary dodatni wpływ wywarło. Przestała płakać i zwolna uspokoiła się zupełnie. Marta była uradowana.
— No, a teraz, panienko, czas wstawać — trzeba... — Pani Medlock kazała mi podać śniadanie, herbatę i obiad tu, do przyległego pokoju. Tam jest urządzony dziecinny pokój dla panienki. Pomogę się panience ubrać, jeśli panienka z łóżeczka wyjdzie. A jeśli sukienki zapinane na plecach, to naturalnie sama panienka zapiąć nie może.
Kiedy się Mary zdecydowała nareszcie wyjść z łóżka, Marta podała jej z szafy suknię inną, niż ta, w której Mary przyjechała.
— To nie moja sukienka. Moja jest czarna — rzuciła Mary.
Przyjrzała się ładnej sukience z grubej, miękkiej, białej wełny z chłodnem uznaniem.
— Ale ta sukienka ładniejsza od mojej — dodała.
— A panienka musi się w nią ubrać — odrzekła Marta. — Pan Craven kazał ją kupić w Londynie. Powiedział przytem: «Nie chcę, by mi po domu chodziło czarno ubrane dziecko, jak dusza potępiona» — tak powiedział. «Toby ten dom czyniło jeszcze smutniejszym, niż jest. Ubierajcie ją w jasne kolory!» Moja matka mówi, że wie, o co mu chodziło. Matka zawsze wie, o co komu chodzi. Ona też nie lubi czarnego koloru.
— Niecierpię czarnych rzeczy — zawołała Mary.
W czasie ubierania się obie nauczyły się nowych rzeczy, Marta «zapinała» wprawdzie swoje rodzeństwo nieraz, ale nie widziała jeszcze dziecka, któreby stało jak pień, pozwoliło robić za siebie wszystko, jakby nie miało własnych rąk i nóg.
— Czemu panienka się sama nie obuje? — spytała, gdy Mary spokojnie wystawiła nogę.
— Ayah mi zawsze nakładała buciki — odparła Mary ze zdziwieniem. — Taki był zwyczaj.
Mary często powtarzała: «Taki był zwyczaj». Służba hinduska zawsze zwykła była tak mówić. Gdy im kazano zrobić coś, czego ich przodkowie przed tysiącem lat nie robili, spoglądali z słodkim uśmiechem, mówiąc: «Tego nie było w zwyczaju», i wiadomo już było, że sprawa skończona.
Nie było też w zwyczaju, by Mary robiła cośkolwiek; umiała stać tylko i pozwalała łaskawie, by ją ubierano, jak lalkę; zanim wszakże gotowa była do śniadania, zaczęła domyślać się, że ją życie w Misselthwaite Manor nauczy wielu rzeczy, całkiem dla niej nowych — jak oto: wkładania na nogi bucików, pończoch, zbierania porozrzucanych rzeczy i t. d. Gdyby Marta była dobrze wytresowaną panną służącą jakiej wielkiej pani, byłaby więcej służbistą i byłaby wiedziała, że do niej należało wyszczotkować włosy, zapiąć buciki, pozbierać i poskładać rzeczy. Była ona wszakże tylko prostą, wiejską dziewczyną, wychowaną w chacie wraz z gromadką rodzeństwa, i myślała jedynie o tem, jak im usłużyć, jak się zająć maleństwami, które zaczynały stawiać pierwsze kroki.
Gdyby Mary miała w sobie więcej wesołości, byłaby się z pewnością uśmiała z gadulstwa Marty. Ale Mary przysłuchiwała się tylko wyniośle i dziwiła się jej śmiałości. Zrazu nie zwracała uwagi na dziewczynę, ale gdy ta gadała i gadała bez końca, zaczęła zwolna uważać na jej opowiadanie.
— Oj, żeby panienka wiedziała! — rzekła. — Jest nas dwanaścioro, a ojciec zarabia tylko szesnaście szylingów na tydzień. Mówię panience, że matka to nie wie czasem, skąd wziąć na chleb dla nich. Cały dzień biegają po wrzosowisku, a matka mówi, że powietrze tutejsze ich tak tuczy, i że pewna jest, iż wszystkie bębny trawę jedzą, jak te dzikie konie. A nasz Dick to ma już dwanaście lat i oswoił sobie małego pony, i mówi, że to jego.
— Gdzie sobie oswoił? — spytała Mary.
— Ano — na stepie spotkał, jak pony był jeszcze małym źrebakiem przy matce, i jak mu zaczął dawać kawałki chleba, a trawkę zieloną, świeżuchną zrywać, tak też się zaprzyjaźnili. Tak się źrebiątko do niego przyzwyczaiło, że za nim chodzi i pozwoli Dickowi na grzbiet sobie siadać. Dick to dobry bardzo chłopak, i zwierzęta strasznie go lubią.
Mary nie miała nigdy na własność ulubionego zwierzątka, a zawsze mieć je pragnęła. Zaczęła więc interesować się potrosze Dickiem, a ponieważ dotychczas zajmowała ją własna osoba jedynie, była to zatem jakby jutrzenka nowego, poczciwego uczucia. Gdy weszła do przeznaczonego dla siebie drugiego pokoju, zauważyła, że był on zupełnie podobny do tego, w którym spała. A był to raczej pokój dorosłej osoby, niż dziecka, z ponuremi, staremi portretami i ciężkiemi, dębowemi sprzętami. Stół na środku zastawiony był pożywnem śniadaniem. Lecz Mary nigdy nie grzeszyła zbytnim apetytem, a teraz patrzyła więcej niż obojętnie na stawiane przed sobą potrawy.
— Nie lubię tego — rzekła.
— Co! panienka kaszy nie lubi? — wykrzyknęła Marta niedowierzająco.
— Nie lubię.
— Panienka nie wie, jakie to dobre. Trzeba posypać trochę cukrem.
— Nie lubię tego — powtórzyła Mary.
— Okropnie nie lubię, jak się takie dobre jedzenie marnuje — rzekła Marta. — Żeby tu nasze dzieci siedziały, toby wmig salaterka była pusta.
— Dlaczego? — spytała Mary chłodno.
— Dlaczego? — jak echo powtórzyła Marta. — Ano, bo one nigdy nie mają żołądków, jak się patrzy, pełnych. Głodne to, a jadła chciwe, jak młode jastrzębie albo lisy.
— Ja nie wiem, co to jest być głodną — rzekła Mary z obojętnością prawdziwej nieświadomości.
Marta była oburzona.
— Dobrzeby panience zrobiło trochę się przegłodzić, już ja wiem — powiedziała szczerze. — Cierpliwości mi braknie, jak tak kto siedzi i tylko się gapi na chleb i mięso, a nie je. Mój Boże! żeby tak naszym dzieciakom dać to wszystko, co tu jest na stole, byłażby uciecha, oj, była!
— Czemuż im tego zatem nie dasz? — poddała Mary.
— Bo to nie moje — odparła Marta z godnością. — A przytem to nie moje wychodne. Wychodne mam raz na miesiąc, jak reszta służby. Wtedy idę do domu, porządki porobię, a matczysko spocznie sobie dzień jeden.
Mary wypiła herbatę, zjadła sucharek z odrobiną marmolady.
— A teraz niech się panienka ciepło otuli i idzie pobiegać i pobawić się na dworze — rzekła Marta. — Dobrze panience zrobi trochę spaceru, i apetyt będzie lepszy na obiad.
Mary podeszła ku oknu. Widać było ogrody, ścieżki, drzewa, ale wszystko wyglądało jakoś smutno i zimowo.
— Wyjść? Naco? Tak szkaradnie na dworze[1]
— Jak panienka nie wyjdzie, to będzie musiała siedzieć tu w pokoju, a coby tu panienka robiła?
Mary spojrzała dokoła siebie. Prawda, że nie miała tu co robić. Pani Medlock nie pomyślała o rozrywkach dziecinnych, przygotowując pokój dla dziewczynki. A może rzeczywiście lepiej będzie pójść obejrzeć ogrody?
— A kto mnie zaprowadzi? — spytała.
Marta spojrzała zdziwiona.
— Sama panienka pójdzie — odparła. — Musi się panienka nauczyć sama się bawić, jak inne dzieci, które nie mają braciszków i siostrzyczek. Nasz Dick, jak wybiegnie na pole, to godzinami całemi tam się bawi. Dlatego tylko tak się zaprzyjaźnił z kucykiem. Ma on na wrzosowisku i owieczki znajome, i ptaszki, co mu do rąk po jedzenie przychodzą. Choć tam w chacie głodno, ale on zawsze schowa okruszyny chleba na przywabienie swoich faworytów.
Wzmianka o Dicku zdecydowała Mary do wyjścia, choć dziewczynka sprawy sobie z tego nie zdawała. Na dworze będą ptaszki, choć nie będzie koników ani baranków. Będą zapewne inne, niż ptaszki w Indjach, a ją to bardzo będzie zajmować.
Marta podała jej płaszczyk i kapturek, i parę mocnych, ciepłych bucików i pokazała, którędy się schodzi nadół.
— Jak panienka tą drogą pójdzie, to zajdzie panienka do ogrodów — rzekła, wskazując na furtkę w żywopłocie. — Latem to tam kwiatów coniemiara, ale teraz pusto.
Zawahała się chwilkę, poczem dodała:
— Jeden ogród jest całkiem zamknięty na klucz. Od dziesięciu lat nikt w nim nie był.
— Dlaczego? — spytała Mary mimowoli. Oto jeszcze jedne drzwi zamknięte w dodatku do owych stu w tym dziwacznym domu.
— Pan Craven zamknął go, kiedy jego żona tak nagle umarła. Nie chce, żeby tam ktokolwiek chodził. To był pani ogród. A on drzwi zamknął, wykopał dziurę i klucz pochował. Tak! Ojoj! pani Medlock dzwoni — muszę się śpieszyć!
Gdy Marta odeszła, Mary zwróciła się ku furtce w żywopłocie. Wciąż myślała o ogrodzie, w którym nikt nie był od dziesięciu lat. Ciekawa była, jak też wygląda, i czy są tam jeszcze kwiaty kwitnące. Po przejściu furtki znalazła się w rozległych ogrodach o wielkich strzyżonych trawnikach i wijących się, dobrze utrzymanych ścieżkach. Były tam drzewa i klomby, i w dziwne kształty strzyżone bukszpany, i staw z fontanną z szarego kamienia w pośrodku. Ale klomby puste były, zimowe, a fontanna nie tryskała żywą wodą. To nie był ów ogród zamknięty. Jakże można zamknąć ogród? Przecież do ogrodu zawsze można wejść.
Myślała właśnie o tem, gdy na końcu dróżki, którą szła, dostrzegła wysoki mur, obrośnięty bluszczem. Nie znała Anglji i nie spostrzegła się, że wchodzi do ogrodów warzywnych i owocowych. Podeszła do muru i spostrzegła wśród bluszczu zielone, otwarte drzwi. To przecież nie był zamknięty ogród, mogła wejść do niego.
Przekroczyła drzwi i spostrzegła, że to znów ogród murem okolony i że jest to jeden z kilku, otoczonych murem, ogrodów, które się z sobą łączyły. Znów dostrzegła drzwi, a przez nie krzewy i ścieżki między inspektami z warzywem zimowem. Drzewa owocowe porozpinane były na murach, a wiele inspektów przykrytych oknami. Było tu i pusto, i brzydko, myślała Mary, stojąc i rozglądając się dokoła. Może w lecie było ładniej, gdy było zielono, ale teraz tu doprawdy nie było nic godnego widzenia.
W tejże chwili wszedł furtką z drugiego ogrodu stary człowiek z łopatą na ramieniu. Narazie zdumiał się na widok Mary, potem dotknął czapki. Miał starą, pomarszczoną twarz i wydawał się bardzo niekontent, gdy zobaczył Mary. Ale i ona rozczarowana była jego ogrodem, miała swój wyraz twarzy «panny Mary, kapryśnicy» i wcale nie była zadowolona ze spotkania.
— Co to za ogród? — spytała.
— Jeden z warzywnych — odparł.
— A tamten? — spytała, wskazując przez drugie drzwi.
— Inny ogród warzywny. Po tamtej stronie muru jest jeszcze jeden, a z tamtej strony sad.
— Mogę tam iść? — spytała Mary.
— Jak się podoba. Ale niema nic ciekawego.
Mary nie odpowiedziała. Doszła do końca ścieżki przez drugie zielone drzwi. Tam było więcej murów i warzyw, i okien inspektowych, ale w murze była znów zielona furtka, tym razem zamknięta. A może tam był ów ogród, w którym od dziesięciu lat nikt nie był? Ponieważ Mary nie była wcale dzieckiem trwożliwem, a robiła zawsze, co chciała, więc podeszła do furtki i nacisnęła klamkę. Spodziewała się, że drzwi się nie otworzą, bo chciała mieć pewność, że znalazła tajemniczy ogród — lecz drzwi otworzyły się z łatwością, i Mary znalazła się w dużym sadzie. Wokoło był mur, drzewa owocowe rozpięte i inne drzewa, nagie obecnie wśród pożółkłej trawy, ale drugiej zielonej furtki widać nie było. Mary rozglądała się, szukając jej; wszakże, gdy wchodziła z tamtego końca ogrodu, zauważyła, że mur nie kończy się tam, gdzie sad, lecz ciągnie się dalej, jakby oddzielał znów ogród inny po tamtej stronie. Dostrzegła zresztą wierzchołki drzew ponad murem, a stojąc cicho, ujrzała na najwyższem z nich ptaszka z jasnem, czerwonem upierzeniem na piersiach, który zaraz uderzył w śpiew swój zimowy — zupełnie jakgdyby ją dostrzegł i jakby ją wołał.
Stanęła i zaczęła słuchać, a jego miły, przyjacielski jakiś świergot rozbudził w niej dziwne uczucia: choć była niemiłem dzieckiem, ale była samotna, a ów wielki, zamknięty dom, wielkie, puste wrzosowiska, wielkie, puste ogrody przejęły ją uczuciem, że jest samiuteńka na tym wielkim świecie. Gdyby była czułem, tkliwem dzieckiem, mogłoby było jej serce pęknąć z żalu, ale choć była tylko «panną Mary kapryśnicą», przecież czuła się strasznie smutną, a ta ptaszyna patrzyła na jej skwaszoną twarzyczkę jakby z uśmiechem. Mary słuchała dopóty, dopóki ptaszek nie pofrunął. Nie był on podobny do indyjskich ptaszków, podobał się dziewczynce, i ciekawa była, czy też go jeszcze kiedy zobaczy. A może ptaszek mieszka w tajemniczym ogrodzie i wie wszystko o nim?
Być może, że Mary tak dużo myślała o opuszczonym ogrodzie, gdyż nie miała nic do roboty. Była strasznie ciekawa, chciała zobaczyć, jak wygląda. Dlaczego pan Archibald Craven klucz zagrzebał? Jeśli tak bardzo kochał żonę, dlaczego nienawidził jej ogrodu? Ciekawa była, czy wuja kiedy zobaczy, ale wiedziała, że jeśli go zobaczy, to go lubić nie będzie, i że on jej nie będzie lubił; a ona stanie, będzie patrzała na niego, ani słówkiem się nie odezwie, choć coprawda miałaby straszną ochotę zapytać go, dlaczego taką dziwną rzecz zrobił.
— Mnie nikt nie lubi, i ja nikogo nie lubię — myślała — i nie umiem paplać tak, jak dzieci Crawfordów. Te wiecznie gadały, śmiały się i hałasowały.
Myślała o gilu i o tem, że zaśpiewał tak, jakby dla niej umyślnie, a kiedy przypomniała sobie czubek drzewa, na którym siedział, stanęła nagle na ścieżce.
— Jestem pewna, że to drzewo jest w tajemniczym ogrodzie — jestem całkiem pewna — rzekła do siebie. — Był tam przecież mur, a nie było furtki.
Wróciła do pierwszego ogrodu warzywnego i zastała tam starego, kopiącego. Podeszła, stanęła przy nim i po swojemu, chłodno, zaczęła mu się przyglądać. Nie zważał na nią, więc go zagadnęła:
— Byłam w tamtych ogrodach.
— Nic nie szkodzi — odparł szorstko.
— Byłam w sadzie.
— A toć tam pies przy drzwiach nie siedzi, żeby gryzł — odrzekł.
— Ale tam już nie było furtki do tego innego ogrodu — rzekła Mary.
— Do jakiego ogrodu? — powiedział ostro, przerywając na chwilę kopanie.
— No, do tego po tamtej stronie muru — odparła Mary. — Tam są drzewa — widziałam czubki. A ptaszek z czerwonem gardziołkiem siedział na jednym wierzchołku i śpiewał.
Ku swemu zdumieniu Mary spostrzegła, że szorstka, zmarszczkami poorana twarz zmieniła odrazu wyraz. Słaby uśmiech rozlał się na obliczu, i stary ogrodnik zmienił się do niepoznania. Przyszło jej na myśl, o ile ładniej się wygląda z uśmiechem na ustach. Nie pomyślała nigdy o tem.
Ogrodnik zwrócił się ku sadowi i zaczął gwizdać cichutko, łagodnie. Nie mogła pojąć, jak taki szorstki człowiek mógł umieć tak łagodnie wabić.
W tejże chwili stało się coś zadziwiającego. Usłyszała cichy lot w powietrzu. Był to ptaszek z czerwonem gardziołkiem, który opuścił się na ziemię i usiadł na grudzie ziemi tuż przy nogach ogrodnika.
— Jesteś tu! — zaśmiał się stary, poczem zaczął przemawiać do ptaszka, jak do dziecka.
— Gdzieś to bywał, łobuzie jeden? Długoś się jakoś nie pokazywał. Jużeś to na zalecanki wyleciał tak wcześnie? Żony sobie szukasz?

— Do jakiego ogrodu? — powiedział ostro, przerywając na chwilę kopanie (str. 40).

Ptaszek główkę wbok przechylił i patrzył na starego, a oczka mu świeciły, jak duże, ciemne rosy perełki. Miało się uczucie, że ptaszyna jest bardzo oswojona, nietrwożliwa zupełnie. Skakał z grudki na grudkę, dziobał zawzięcie, szukając ziarnek i owadów. Dziwne uczucie zrodziło się w serduszku Mary, taki był śliczniuchny i tak zdawał się podobny do ludzi. Był drobny, ale tłuścioszek, dziób miał cienki i wysmukłe, cienkie nóżki.
— Czy on przylatuje zawsze, gdy go zawołacie? — zapytała szeptem.
— A jeszczeby też przylecieć nie miał! Poznałem tego łobuza, jak to jeszcze wypierzone nie było. Wyleciał z gniazda w tamtym ogrodzie, przeleciał przez mur, ale był za słaby jeszcze, żeby pofrunąć zpowrotem, i od tego czasu zaczęła się nasza przyjaźń. A potem, gdy po kilku dniach do gniazda wrócił, było ono już puste, więc znowu przyleciał do mnie.
— A co to jest za ptaszek? — spytała Mary.
— Nie widzi to panienka? To gil z czerwoną szyjką, a gile to najmilsze ptaszki pod słońcem. Przywiązują się też, jak psy, o ile się umie z niemi postępować. Niechno panienka spojrzy, jak on dziobie, a kręci się, a na nas ciągle spogląda. Wie, bestja, że o nim mowa.
Nie było chyba nic zabawniejszego, jak widok starego. Patrzył on na małego, pękatego ptaszka, jakby go kochał, a jednocześnie dumny był z niego.
— Strasznie, szelma, próżny! — zaśmiał się znowu. — Lubi okrutnie, jak się o nim mówi. A ciekawy! Bóg świadkiem, że chyba niema drugiego takiego na świecie ciekawskiego i wścibskiego. Zawsze mi tu przyleci zobaczyć, co sieję, albo sadzę. On i to wie, czego pan Craven nie wie. Tak, to naczelny ogrodnik, tak, tak.
A gil skakał, dziobał, przystając od czasu do czasu i przyglądając się im obojgu. Mary zdawało się, że ptaszek przygląda jej się ze szczególną ciekawością. I doprawdy tak to wyglądało, jakby się wszystkiego o niej chciał dowiedzieć. Dziwne uczucie wzrastać poczęło w sercu dziewczynki.
— A gdzie poleciały te drugie ptaszki z gniazdka? — zapytała.
— Niewiadomo. Stare wyganiają młode z gniazda i każą im latać, i rozpierzcha się to też niewiadomo gdzie. Ten tutaj to mądrala, wiedział, że jest sam.
Panna Mary podeszła bliżej do ptaszka, spojrzała na niego twardo i rzekła:
— Jestem sama.
Przedtem nie zdawała sobie sprawy, że to było główną przyczyną, dlaczego czuła się skwaszoną i w złym humorze. Nabrała tego przeświadczenia dopiero teraz, pod wpływem wzroku gila, i gdy sama nań patrzyła.
Stary ogrodnik poprawił czapkę na łysinie, popatrzył na nią i rzekł:
— To panienka jest ta mała, co to przyjechała z Indyj?
Mary potakująco skinęła głową.
— Nie dziw w takim razie, że panienka sama. Później, kiedy panienka będzie większa, to będzie jeszcze więcej sama — powiedział.
Począł znów kopać, mocno zagłębiając łopatę w tłustą, czarną ziemię, gdy tymczasem gil, zajęty ogromnie, obskakiwał dokoła.
— Jak się nazywacie? — dopytywała Mary.
Przerwał robotę, by dać odpowiedź:
— Ben Weatherstaff — odparł, a potem z dziwnym grymasem dodał: — Jam też sam — chyba, że ten do mnie przyjdzie — i wskazał palcem na gila. — To mój jedyny przyjaciel.
— Ja wcale nie mam przyjaciół i nigdy nie miałam. Nawet moja niania mnie nie lubiła, i nigdy się z nikim nie bawiłam — opowiadała Mary.
W Yorkshire panuje zwyczaj, żeby prawdę mówić szczerze, bez ogródek, a że Ben Weatherstaff był rodem z Yorkshire, więc odparł:
— My oboje — niby panienka i ja — to sobie podobni jesteśmy. Jesteśmy ulepieni z tej samiutkiej gliny. Oboje urodziwi nie jesteśmy, ale zato skwaszeni, nieprzyjemni, odrazu nam to z oczu patrzy. No, i o zakład, mamy równie niemiły charakter.
Powiedziane to było prosto z mostu, a Mary dotąd nie słyszała nigdy prawdy o swej osobie. Tam, w Indjach, służba biła jej pokłony i przytakiwała jej we wszystkiem. Dziewczynka nie zastanawiała się nigdy nad swoim wyglądem i ciekawa była, czy rzeczywiście jest tak mało ponętna, jak Ben Weatherstaff, i ciekawa była również, czy wygląda taka sama skwaszona, jak ogrodnik, zanim gil przyfrunął. Zaczęła się także zastanawiać, czy i ona miała «niemiły charakter». Zrobiło jej się nieprzyjemnie.
Naraz cichy, łagodny tryl zabrzmiał tuż przy niej. Odwróciła się i stanęła wpobliżu młodej jabłoni, a gil, usiadłszy na jednej z jej gałązek, w piosenkę swoją zadzwonił. Ben Weatherstaff szczerze się zaśmiał.
— Czemu on tu przy mnie tak śpiewa? — spytała Mary.
— Chce się z panienką zaprzyjaźnić — odparł Ben. — Szyję daję, że się w panience zakochał.
— We mnie? — spytała Mary i łagodnym ruchem odwróciła się ku drzewu, i spojrzała.
— Chcesz być moim przyjacielem? — zwróciła się do ptaszka, jak do człowieka — chcesz? — A nie wyrzekła tych słów swoim szorstkim głosem, na swój zwykły rozkazujący sposób, lecz tak słodko, szczerze, tak wabiąco, że zkolei Ben Weatherstaff był niemniej zdziwiony, niż Mary, gdy usłyszała jego gwizdanie.
— Hej! — wykrzyknął. — Tak to panienka ślicznie i po ludzku powiedziała, jakby panienka była prawdziwem dzieckiem, a nie starą, zgryźliwą babą. Powiedziała panienka tak, jak Dick przemawia do swoich zwierzątek na wrzosach.
— To wy znacie Dicka? — spytała Mary, raźno zwracając się ku staremu.
— A ktoby go nie znał! Toć on wszędzie łazi. Nawet jeżyny dzikie i kwiatki wrzosów go znają. Założę się, że mu lisy mówią, gdzie się ich młode znajdują, a pasikoniki gniazda mu swoje pokazują.
Mary miała wielką ochotę pytać dalej. Była tak zaciekawiona Dickiem, jak tajemniczym ogrodem. Lecz w tejże chwili gil śpiew swój urwał, rozwinął skrzydełka z trzepotem i odfrunął. Wizytę złożył — teraz miał inne zajęcia.
— Przeleciał przez mur! — zawołała Mary, śledząca lot ptaszka. — Teraz poleciał do sadu — o! a teraz przez drugi mur do tego ogrodu, do którego niema furtki!
— Bo on tam mieszka i tam się z jajka wykluł. Jeżeli sobie poszuka żony, to tylko tam, między młodemi pannami gilskiemi, które mieszkają w starych krzakach róż.
— W krzakach róż? To tam są róże? — spytała Mary.
Ben Weatherstaff chwycił za łopatę i na nowo kopać począł.
— A były dziesięć lat temu — zamruczał.
— Chciałabym zobaczyć te róże — powiedziała Mary. — Gdzie jest zielona furtka? Gdzieś przecież musi być.
Ben łopatę w ziemię zatknął i wyglądał tak niemiło, jak na początku ich znajomości.
— A była, była dziesięć lat temu, ale teraz niema — powiedział.
— Furtki niema? Musi być! — zawołała Mary.
— Niema, i nikt nie znajdzie, i nikomu nic do tego. Niech panienka nie będzie wścibska i nie wtyka nosa w nieswoje rzeczy. No, a teraz do roboty! Niech panienka idzie się bawić. Nie mam już czasu.
Potem zarzucił sobie łopatę na ramię i odszedł, nie spojrzawszy nawet na dziewczynkę.





  1. Przypis własny Wikiźródeł Błąd w druku; brak kropki.





Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronach autora: Frances Hodgson Burnett i tłumacza: Jadwiga Włodarkiewiczowa.