Hrabia Monte Christo/Część I/Rozdział VIII
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Hrabia Monte Christo |
| Wydawca | Bibljoteka Rodzinna |
| Data wyd. | 1929 |
| Druk | Drukarnia Literacka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Tłumacz | anonimowy |
| Tytuł orygin. | Le Comte de Monte-Cristo |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cała część I Cały tekst |
| Indeks stron | |
ZAMEK IF.
Przechodząc przez przedpokój, komisarz policji skinął na żandarmów, którzy momentalnie otoczyli dookoła Dantesa. Otworzono przed nim ciężkie drzwi i cała grupa znalazła się w długim korytarzu, przejmującym dreszczem tych, którzy się na nim znajdą wbrew własnej woli.
Podobnie jak mieszkanie Villeforta łączyło się z gmachem sądowym, tak ten ostatni łączył się znów z więzieniem, smutnem godłem sprawiedliwości.
Po licznych zwrotach i zakrętach korytarza, ujrzał Dantes drzwi na rygiel zamknięte; komisarz policji po trzykroć uderzył w nie młotkiem żelaznym, co tak zabrzmiało Dantesowi, jakby uderzenia te spadały mu na serce; drzwi te otworzyły się i dwaj żandarmi popchnęli zlekka wahającego się więźnia. Przestąpił próg straszliwy i drzwi z łoskotem same zatrzasnęły się za nim. Wilgotne i ciężkie objęło go powietrze. Był w więzieniu.
Wprowadzono go następnie do pokoju względnie czystego, ale opatrzonego kratami i ciężkiemi ryglami. Widok tego zdecydowanego już więzienia nie pozbawił jeszcze Dantesa bynajmniej nadziei. Wierzył, iż królewski podprokurator go wybawi, że go wydobędzie z toni.
Minęły dobre cztery godziny, jak go do celi tej wprowadzono. Był to, jak o tem już wspominaliśmy, dzień pierwszego marca. Dzień szybko zbliżał się ku końcowi i wkrótce więzień nasz ujrzał się w mrokach nocy. Wówczas zmysł słuchu wzmógł się kosztem wzroku nagle gasnącego.
Na najmniejszy szmer, zzewnątrz dochodzący, w przekonaniu, że już przychodzą go uwolnić, powstawał nieodmiennie i pośpieszał do drzwi. Szmery te cichły wszelako i Dantes wracał na miejsce.
Nakoniec późnym wieczorem, gdy stracił wszelką już nadzieję, rozległ się ponownie szmer, który tym razem zdawał się istotnie ku jego zbliżać drzwiom. I w rzeczy samej, ktoś stąpał przed jego celą. Zakręcono kluczem w zamku, skrzypnęły nagle rygle i olbrzymia zapora otworzyła się wreszcie, a oślepiające światło dwóch pochodni wdarło się nagle wgłąb celi. Przy świetle tem Dantes dojrzeć zdołał błyski świateł na bagnetach, szablach i kaszkietach czterech żandarmów. Dantes wtedy postąpił parę kroków naprzód i stanął jak wryty, wpatrując się w tę przemoc siły zbrojnej.
— Po mnie przyszliście? — zapytał.
— Tak jest, — odpowiedział jeden z żandarmów.
— Od pana prokuratora królewskiego?
— A któż inny może nam rozkazywać?
— A więc dobrze, idę z wami.
Przekonanie, że przyszli z rozkazu de Villeforta napełniało go spokojem i odwagą. Postąpił naprzód swobodnym krokiem i stanął spokojnie pośrodku swej straży. Gdy zeszli na dół, oczekiwał ich przy wyjściu woźnica na koźle obok niego urzędnik policyjny.
— Czy to dla mnie ten powóz — zapytał Dantes.
— Siadaj — rozkazał żandarm nie odpowiadając na pytanie.
Dantes otwierał już usta, by zaoponować, ale drzwiczki powozu otworzono, a jego samego szybko i nagle wepchnięto do wnętrza.
Ani chciał, ani był w stanie się opierać. W jednem mgnieniu oka znalazł się pomiędzy dwoma żandarmami, dwaj zaś pozostali usiedli na przodzie powozu i ciężka landara ruszyła w drogę.
Dantes spojrzał przez otwory zakratowane i poznał że dotychczasowe jego więzienie zmieniło się o tyle, iż teraźniejsze toczyło się, huczało i unosiło go w niewiadomą dal. Z poza krat gęsto krzyżowanych, tak że ręki nie podobna było przez nie przecisnąć, poznał, że przejeżdżali przez ulicę Caisserie, następnie Saint Lourant, Tamaris wreszcie.
Po przez kraty powozu zabłysło światło odwachu. Powóz zatrzymał się, urzędnik policyjny wysiadł i postąpił ku odwachowi; dwunastu żołnierzy wyszło natychmiast i uszykowało się w szpaler.
Przy świetle latarń ujrzał Dantes połysk bagnetów. Czyżby to było na moją cześć? — zapytał sam siebie...
Urzędnik policyjny, otwierając drzwiczki, aczkolwiek nie wymówił słowa, odpowiedział mu dobitnie na to nieme zapytanie. Wskazał mu mianowicie ścieżkę, która się utworzyła pomiędzy dwoma szeregami żołnierzy, którzy siedzieli na przedniem siedzeniu, następnie rozkazano wysiąść więźniowi, nakoniec wyszli żandarmi pozostali. I cała piątka, zaimprowizowanym szpalerem z bagnetów przeszła na brzeg morza, ku oczekującej na nich łodzi.
Żołnierze przypatrywali się przechodzącemu Dantesowi, z wyrazem głupkowatej ciekawości. Gdy wsiadł do łodzi, znów otoczony został żandarmami. Nagle wstrząśnięcie odepchnęło łódź od brzegu i czterech przewoźników zaczęło robić wiosłami. Na dany znak, łańcuch, port zamykający, opadł i Dantes ujrzał się na pełnem morzu.
A wtedy, mimo grozy otoczenia, serce jego ogarnęło uczucie nieogarniętej radości czy nadziei. Powietrze — to już wolność: morze — to nieskończoność. Odetchnął pełną piersią świeżem tchnieniem od fal idącem i powiewem wiatru, który na skrzydłach niesie wonie morza.
Odetchnął, lecz natychmiast i westchnął głęboko, przepływał bowiem w pobliżu miejsc, gdzie rankiem, a więc tak niedawno!... — był szczęśliwy.
Łódź płynęła... Minęła już Tete de More, a następnie i przystań Fero.
— Gdzież wy mnie wieziecie? — zapytał Dantes.
— Dowiesz się niezadługo.
— Ale przecież...
— Mówić nam nie wolno.
Dantes był również prawie że żołnierzem. Zrozumiał odrazu, że pytać w tych warunkach jest rzeczą zdrożną.
Za to najdziwaczniejsze myśli zaczęły mu krążyć po głowie. Zauważywszy, iż tak małą łódką nie można było odbyć dłuższej podróży, a także, iż nie było widać w pobliżu żadnego większego statku na kotwicy, ku któremuby zmierzali, myślał, że go wywożą na jakiś oddalony punkt brzegu, by tam go puścić wolno. Nie był związany, nie okazywano chęci nawet okucia go w kajdany, co wszystko razem zdawało się budzić dobre nadzieje. Wreszcie podprokurator, człowiek, jak się okazało, najzacniejszy, zapewnił go przecież, że byleby nie wymówił fatalnego nazwiska „Noirtier“, to może być spokojny; ten sam podprokurator zniszczył przecież, w jego oczach, ów list przeklęty, będący jedynym dowodem jego winy.
A łódź minęła tymczasem wyspę Rotanneau, na której ustawiona była latarnia morska, i zbliżać się zaczęła do wzgórza Katalonów. Tu wzrok więźnia z niezwykłą siłą przebijać zaczął ciemności. Tam gdzieś w tej stronie znajduje się przecież jego ukochana Mercedes. Wytężył wzrok i jakby w nagrodę tych wysiłków przed oczyma jego majaczyć zaczęła na brzegu sylwetka kobiecej postaci. Może przeczucie powiedziało Mercedes, że ja przepływać będę tak blisko niej — i wybiegła, by mnie zobaczyć? — pomyślał Dantes.
Na wzgórzu katalończyków jedno tylko gorzało światełko. Po bliższem wpatrzeniu się i porównaniu położenia, poznał, że płomień ten pali się w pokoiku jego narzeczonej.
Gdyby zawołał głośno, z pełnej piersi, wołanie to doszłoby do jej uszu zapewne. Coby pomyśleli żandarmi? Nie otworzył przeto ust, choć mu się rwała dusza.
A łódź płynęła... lecz więzień jej nie myślał już o swej drodze. Myślał o Mercedes. Jakaś lokalna przyczyna przysłoniła mu światło z jej okna bijące. Odwrócił się i spostrzegł, że coraz głębiej się wrzynają w bezmiar wód.
Rozwinięto żagle i łódź szła pędem wiatru jedynie. Mimo wstrętu, jaki miał do wypytywań żandarmów, zbliżył się do jednego z nich i biorąc go za rękę, rzekł:
— Przyjacielu, zaklinam cię, ulituj się nademną i daj mi odpowiedź. Jestem marynarzem i dobrym jestem francuzem, bez względu na to, że mnie o zdradę oskarżają: powiedz, dokąd mnie wieziecie.
Żandarm spojrzał, pomyślał, wreszcie doszedł najwidoczniej do przekonania, że niema żadnej dobrej racji ukrywania przed więźniem celu podróży, o którym i bez tego dowie się on niezadługo; rzekł przeto:
— Jesteś marsylczykiem i marynarzem, a pytasz mnie dokąd zmierzamy?
— Tak, bo na honor, nie mogę się zorjentować.
— Albo masz oczy bielmem przysłonięte, albo też nigdy nie wychodziłeś z portu marsylskiego.
— A jednak nie wiem.
— Obejrzyj się więc uważnie dookoła, to może nakoniec czegoś się domyślisz.
Dantes powstał, rzucił okiem w stronę, w którą statek płynął i ujrzał o paręset metrów przed sobą wyniosłą, stromą i posępną skałę, na szczycie której majaczyły kontury cytadeli zamku „If“. Było to więzienie najstraszliwsze ze strasznych, dookoła którego czaiła się groza.
— Boże mój, Boże! — zawołał — to zamek If! I po cóż my tam płyniemy?
Żandarm tylko znacząco się uśmiechnął.
— Przecież niepodobna, aby tam mnie uwięzić miano. Zamek If jest przecież więzieniem stanu, przeznaczonym wyłącznie dla więźniów politycznych, wyjątkowo niebezpiecznych. A ja przecież nie popełniłem najmniejszego choćby przestępstwa. Czy w tym zamku są jacyś sędziowie.?
— O ile wiem, sędziów tam nie było nigdy. Jest tylko dowódca twierdzy, są dozorcy więzienni, jest wreszcie garnizon. No i jest mur wysoki, na wysokiej skale i morze dookoła.
— I mnie tam uwięzić mają pomimo obietnicy pana de Villeforta?
— Nie wiem, co ci tam pan de Villefort obiecywał, wiem to jedynie, że płyniemy do zamku If! Ale co to jest!... Co robisz!... Hola!
Zaś Dantes, jednem poruszeniem jak błyskawica nagłem, które przewidziało jednak wprawne oko żandarma, chciał się rzucić do morza.
— Aha! — zawołał żandarm, gniotąc mu kolanami piersi — aha, to takie jest marsylskie słowo honoru? No, teraz bratku, porusz się tylko, a kulę w łeb ci wpakuję niezawodnie.
I wymierzył karabin w Dantesa.
W pierwszej chwili przychodziło na myśl nieszczęśliwemu uczynić właśnie to zakazane poruszenie i zakończyć w ten sposób to niespodziewane nieszczęście. Przypomniał sobie jednakże obietnicę de Villeforta i odzyskał odrazu równowagę umysłu, rozbudziła się ponownie nadzieja... Przytem śmierć na dnie łodzi, z ręki żandarma — wydała mu się ohydną. Legł więc na dnie łodzi nieruchomo, gryząc palce z wściekłości. W tejże samej prawie chwili, gwałtowne uderzenie wstrząsnęło łódką i jeden z wioślarzy wyskoczył na skałę, do której przybili. Dantes z tego wywnioskował, że przybyli już do celu podróży. Straż zmusiła go do powstania i do wyjścia z łodzi.
Dantes poddał się już przeznaczeniu i nie stawił bezużytecznego oporu. Chwiał się tylko jak pijany na nogach i wodził obłąkanym wzrokiem dookoła. Widział, iż przechodził pod jakąś bramą i że ta brama zamknęła się za nim, ale było to dla niego najzupełniej obojętne. Odczuł jedynie, że nie widzi już morza i że został ściśnięty murami, że go one przytłaczają, że jest mur, przed nim i za nim; i że mur podobny jest i nad nim również; i że nad tym, wyżej, jest znów mur.
Zamarł w odrętwieniu. Po chwili spostrzegł, że został wprowadzony na obszerny dziedziniec, opasany murami.
Żandarmi pewni już, że im tutaj więzień nie ucieknie, puścili go wolno. Czekali na rozkazy.
— Gdzie więzień? — zapytał głos jakiś.
— Tu — odpowiedzieli chórem żandarmi.
— Niech idzie za mną, poprowadzę go do jego celi.
— Idzie! — krzyknęli żandarmi.
Dantes poszedł w mrok za swym przewodnikiem. Weszli do jakiejś podziemnej jamy o wilgotnych ścianach, po których spływały jakby łzy. W celi Dantesa palił się nikły kaganek.
— Oto twój apartament na tę noc — powiedział dozorca — komendant już się położył, jutro zatem dopiero, gdy się obudzi i przejrzy rozkazy, może ci wyznaczy inne pomieszczenie. Tymczasem masz tu chleb i wodę w tym oto dzbanku, słomę w kącie, słowem masz wszystko, czego więzień pragnąć może. Dobranoc!
I zanim Dantes obejrzał się, by zobaczyć, gdzie jest ów chleb, woda i słoma, — dozorca wziął lampkę, zamknął drzwi i pozostawił więźnia w głębokich ciemnościach.
I tak minęła noc. Noc bezsenna. Z pierwszemi promieniami dnia dozorca znów wszedł do ciemnicy i zakomunikował więźniowi, że z rozkazu komendanta więzień pozostawać ma w tej samej celi, którą zajmuje. Dantes od chwili zamknięcia drzwi przez dozorcę poprzedniego dnia wieczorem, siedział nieruchomo na jednem i tem samem miejscu, jakby go doń przykuła jakaś żelazna ręka. Oko jego stało się zamglone, a skóra na ciele jakby obwisła. Wejście dozorcy nie rozbudziło go z tego omdlenia.
Widząc to, dozorca podszedł do więźnia, ale Dantes go nie widział, nie słyszał... Uderzył go wtedy po ramieniu, Dantes drgnął silnie i jeszcze niżej opuścił głowę.
— Co to, nie spałeś wcale? — zapytał dozorca.
— Nie wiem.
Dozorca spojrzał nań zdziwiony.
— No, a jeść ci się nie chce?
— Nie wiem, lecz chciałbym zobaczyć się z komendantem.
Dozorca wzruszył ramionami i wyszedł z celi, zamykając drzwi starannie.
Dantes leniwie powiódł za nim oczami i wyciągnął ręce ku zamykającym się drzwiom. Wybuchnął gwałtownem łkaniem. Łzy spływały mu dwoma strumieniami, zwiesił głowę i modlić się zaczął gorąco, myślą przebiegał całe swe życie, badał się, robił rachunek sumienia, by sobie uświadomić, za jaki grzech, występek, spotkała go ta okropna kara? I na takich rozmyślaniach minął mu dzień; nie tknął chleba, zwilżając jedynie wodą spalone gorączką usta.
W tej niedoli i męce dręczyła go nieodparcie przytem jedna myśl. Że się tak spokojnie, jak owca na rzeź idąca, prowadzić pozwolił. Że nie skoczył do morza, jak to dziesięć razy mógł uczynić... Mógł, mógł... A gdyby raz już znalazł się w wodzie — dałby sobie radę. On, pływak i nurek zawołany, pierwszy w całej Marsylji! Uszedłby napewno z rąk straży, dotarł do brzegu, przeczekał czas poszukiwań w jakiejś pieczarze nieznanej, potem wsiadłby na pierwszy lepszy statek korsarski i uciekł na nim do Włoch, lub Hiszpanji; stamtąd napisałby do ojca, do Mercedes i mogliby żyć szczęśliwie... Mogli, mogli!... Taki marynarz, jak on, wszędzieby był dobrze widziany. Pracę znalazłby łatwo! Mówił przecież po włosku jak toskańczyk, po hiszpańsku — jak dziecko starej Kastylji. Byłby żył w zupełnem szczęściu, tęskniąc tylko trochę za ojczyzną. A teraz co? Jest więźniem, na zamku If, najokropniejszem z więzień, do którego gdy kto wejdzie, — wszelką winien stracić nadzieję. I jest bez żadnej wieści o ojcu i o Mercedes i nie będzie wiedział o nich już nic nigdy! Źle, źle zrobił, że zaufał słowom pana de Villeforta! To go zgubiło ostatecznie.
I czuł że go ogarnia szaleństwo!
Rzucił się na słomę i tarzać się zaczął z wściekłością.
Wszedł znów dozorca, co mu dało świadomość, że minął dzień.
— No i jakże — zapytał wesoło — uspokoiłeś się już?
Dantes nie odpowiedział ani słowa.
— No, no!... — rzekł tknięty nagle litością dozorca — nie upadaj na duchu... Cóż u Boga... Może żądasz czego? Powiedz.
— Chcę widzieć komendanta.
— To jest pragnienie bezsensowne.
— Dlaczego?
— Bo na to nie pozwalają przepisy więzienne.
— A cóż wolno żądać więźniowi?
— Wolno mu żądać lepszego pożywienia, o ile ma pieniądze, przechadzki, książek nawet.
— Książek nie potrzebuję, przechadzać się — nie mam sił, pożywienia?... ależ ja nie jem zupełnie! Chcę jednej rzeczy, chcę się widzieć z komendantem.
— Jeżeli mnie nudzić będziesz tem jednem niedorzecznem żądaniem, to jutro zupełnie do ciebie nie przyjdę i wody nawet mieć wtedy nie będziesz.
— Mniejsza o to — odpowiedział wtedy Dantes — umrę wtedy z pragnienia.
Ton, jakim wyrzekł Dantes te słowa, dowodził, iż więzień umarłby bardzo chętnie. A to nie leżało w intencjach dozorcy. Każdy więzień bowiem przynosił dozorcy dziesięć sous dziennie. Dochodu takiego nie można się było pozbawiać samochcąc!
Argument był aż nadto przekonywujący.
— Słuchajno — powiedział przeto dozorca — to, czego żądasz, jest do zaspokojenia niemożliwe; nie domagaj się więc tego ode mnie. Nie było dotąd wypadku, by na żądanie więźnia komendant przychodził go odwiedzać; bądź więc rozsądnym. Pozwolę ci wyjść na przechadzkę, a może kiedyś uśmiechnie ci się los i spotkasz komendanta, to wtedy przedstawisz mu swą prośbę, jeżeli tylko będzie chciał cię wysłuchać. Jeżeliby się tak stało, byłoby to wielkie szczęście twoje...
— Jak długo przyszłoby mi czekać?
— Djabli wiedzą!... Może miesiąc, trzy miesiące... rok może cały... a może zdarzyć się to choćby i jutro.
— Tak nie chcę. Ja widzieć się z nim muszę natychmiast.
— Ależ mój drogi, nie pozwalaj sobie opanowywać się jednej myśli, bo możesz zwarjować.
— Tak sądzisz?
— Ależ tak. To są zwykłe początki obłędu. Mamy tu dosadny przykład tego. Mamy tu mianowicie księdza, który bezustannie ofiarowywał komendantowi miljon dukatów za uwolnienie. Był więziony w tej właśnie celi.
— I dawno stąd wyszedł?
— Dwa lata temu.
— Zwolniono go?
— Nie, — wpakowano do ciemnicy.
— Słuchaj — zawołał na to Dantes — ja nie jestem księdzem, nie jestem także szalonym, aczkolwiek możliwe, że oszaleję w przyszłości. Zrobię ci więc w pełni świadomości propozycję.
— Jaką, na ten przykład?
— Ja nie dam ci miljona dukatów, bo ich nie mam, ale dam ci sto liwrów, jeżeli pójdziesz do Marsylji, a stamtąd do osady Katalonów i oddasz list jednej tamtejszej mieszkance, imieniem Mercedes. Nie będzie to list nawet, dwa wiersze tylko.
— Gdybym odniósł te dwa wiersze, a stało się to wiadome potem — straciłbym miejsce z pensją tysiąca liwrów rocznie, nie licząc gratyfikacji, dochodów i utrzymania. Jak tedy myślisz, czy nie byłbym wielkim głupcem, gdybym tysiąc przeciwko setce chciał stawiać?
— Masz słuszność, piastuj więc w spokoju twe zaszczytne i tak intratne stanowisko, jeżeli jednak nie chcesz donieść komendantowi, że więzień świeżo przybyły chciałby go zobaczyć, jeżeli nie chcesz odnieść dwóch niewinnych wierszy do mej narzeczonej, a przynajmniej uwiadomić ją, że ja tu się znajduję, to wiedz, że któregoś dnia, gdy tu wchodzić będziesz, schowam się za te oto drzwi i z tyłu tym oto stołkiem roztrzaskam ci głowę.
— Co, groźby?... — odkrzyknął dozorca, wtył się cofając — chyba ci się już pomieszało w głowie! Ten ksiądz zupełnie jak ty rozpoczynał! Więc zapewne niezadługo i ty zwarjujesz i trzeba cię będzie wtrącić do ciemnicy. A mamy tutaj lochy porządne!
Dantes porwał za stołek i wywinął nim w powietrzu.
— Dobrze, dobrze! — zakrzyknął dozorca — gdy tak tego pragniesz, to już powiadomię o wszystkiem komendanta.
I dozorca, cofając się tyłem, wyszedł z celi, lecz bardzo szybko powrócił, w towarzystwie czterech żołnierzy i kaprala.
— Z rozkazu komendanta — rzekł — zejdziesz więźniu o jedno piętro niżej.
— To jest do lochu — dorzucił kapral.
— Do lochu! Warjaci winni siedzieć z warjatami!
Na tę wieść straszliwą Dantes wpadł w stan jakiegoś odrętwienia i dał się żołnierzom bez oporu wyprowadzić.
Przeszli korytarz, następnie schodami zeszli wdół, potem jeszcze kilkadziesiąt kroków przeszli korytarzem i przed Dantesem otworzyły się drzwi ciemnicy, do której został wepchnięty i drzwi zatrzasnęły się za nim.
Wtedy Dantes z wyciągniętemi rękami szedł prosto przed siebie, dopóki na mur nie nastąpił, wtedy usiadł i bez ruchu tak pozostał. Jego oko, nawykłe już do ciemności, odzyskiwało zwolna zdolność rozpoznawania przedmiotów. Zazgrzytał zębami i pięściami zaczął się bić w głowę.
Dozorca miał słuszność, nie wiele brakowało, aby dostał pomięszania zmysłów.
