Iliada (Popiel)/Pieśń XVII
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Iliada |
| Wydawca | nakładem tłómacza |
| Data wyd. | 1880 |
| Druk | W. L. Anczyc i Spółka |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Tłumacz | Paweł Popiel |
| Tytuł orygin. | Ἰλιάς |
| Źródło | skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
 Artykuł w Wikipedii
| |
Że Patroklos Trojanom w potyczce uległ okrutnéj.
W przednie więc hufce skoczywszy okuty śpiżem świecącym,
Krążył w około niego, jak matka co pierwsze spłodziła,
Również w około Patrokla Menelaj płowy obchodził.
Dzidę przed niego wystawił i tarczę gładko wykutą,
Gotów zabić każdego, co śmiałby do niego się zbliżyć.
Lecz niezapomniał i syn Panthosa o walce na dzidy,
Stanął przy nim i rzekł do Menelaosa dzielnego:
„Boski Menelaosie Atrydo przywódzco narodów,
Cofnij się, ustąp od trupa i zostaw rynsztunek zbroczony;
Żaden albowiem przedemną Trojanin lub sławny sojusznik
Więc dozwólcie bym sławę szlachetną u Trojan pozyskał,
Żebym i ciebie nie trafił i życie błogie odebrał.“
Z gniewem okrutnym odrzecze mu na to płowy Menelaj:
„Wcale nie pięknie, na Zewsa, się tak bez miary przechwalać.
Ani téż w dzikim i groźnym odyńcu się mieści tak wielka
Serca odwaga, na któréj polega w każdém zuchwalstwie,
Ile synowie Panthosa dufają swéj sztuce na dzidy.
Wszak Hyperenos potężny poskromca koni, młodością
Mówił że najpodlejszym wojakiem z pomiędzy Danajów
Jestem; nie sądzę by teraz o własnych nogach wracając
Mógł małżonkę najdroższą i godnych rodziców ucieszyć.
Ciebie ja siły tak samo pozbawię, jeżeli mi w drodze
W tłumy powracał i na mnię nastawać się nie poważył,
Żebyś co złego nie ścierpiał; i głupi po szkodzie zmądrzeje.“
Rzekł; zaś jego nie skłonił, i tenże mu zaraz odpowie:
„Teraz więc o Menelaju boski sowicie wykupisz
Uczyniłeś małżonkę w kąciku nowéj sypialni,
Zaś rodzicom okropną żałobę i smutek, sprawiłeś.
Owym nieszczęsnym zaprawdę bym przyniósł ulgę w żałobie,
Żebym porwawszy twą głowę i cały zarazem rynsztunek,
Ale robota bez próby już długo nie pozostanie,
Ani też bez rozprawy, czy męztwo górą, czy trwoga.“
Rzekłszy to godzi oszczepem na tarczę gładko wykutą;
Śpiżu atoli nie przebił, bo koniec włóczni na tarczy
Menelaos Atryda błagając do ojca Diosa;
W chwili gdy tamten się cofał poniżéj gardziela go trafił,
Potém przycisnął gwałtownie dufając ręce żylastéj,
Aż na wylot się ostrze przez miętki kark wydostało.
Włosy się krwią zwilżyły, podobne do włosów Charytek,
Oraz kędziory splecione nitkami ze złota i srebra.
Równie jak człowiek choduje oliwną sadzonkę wysmukłą,
W miejscu odosobnioném gdzie woda wytryska obficie;
Wiatrów przeróżnych i gęsto się kwieciem bieluchnym pokrywa;
Nagle w tém wicher nadchodzi połączon z burzą gwałtowną,
Drzewko z dołku wyrywa i strąca jak długie na ziemię;
Takoż i syna Panthosa, sławnego z dzidy Eforba,
Równie jak lew co na górach się chował, dufając swéj sile,
Z trzódy pasącéj się krowę porywa, ze wszystkich najlepszą;
Skruszył jéj szyję odrazu chwyciwszy ostremi zębami
Najprzód, potém zaś krew i jelita wszystkie pochłania
Straszą go wielce hałasem z daleka, lecz obces na niego
Nie chcą nacierać, bo wielce ich blada trwoga zdejmuje;
Również ich z tamtych żadnemu nie stało w piersiach odwagi,
Żeby wystąpić naprzeciw sławnego Menelaosa.
Zbroję, gdyby nie Fojbos Apollon mu tego zazdrościł,
Któren Hektora pobudził, Aresa współzawodnika,
Postać na siebie przyjąwszy Menteja dowódcy Kikonów;
Jego więc zagadując w skrzydlate odezwie się słowa:
Ajakidesa mężnego rumaków, lecz one za twarde
Są dla ludzi śmiertelnych by módz je poskromić i wstrzymać,
Prócz Achillesa, którego nieśmiertna matka rodziła.
Podczas tego Menelaj Arejczyk, Atreja potomek,
Ejforbosa Panthojdę i zmusił go walki zaprzestać.“
Rzekłszy to bóg napowrót się zwrócił do mężów utarczki;
Serce ponure Hektora objęła sroga żałoba.
Zatem ogląda się w koło po hufcach, i zaraz dostrzega
Leżącego, gdy krew z otwartéj rany wytryska,
Kroczy więc w przednie szeregi świecącym śpiżem okuty,
Ostro krzyknąwszy, podobny do Hefaistosa płomienia
Niezgaszonego; Atrydes usłyszał głos przeraźliwy;
„Biada mi, jeśli ja tutaj opuszczę świetny rynsztunek,
Oraz Patrokla co leży z powodu mojéj zniewagi;
Pewno niejeden z Danajów mi będzie miał za złe gdy zoczy.
Jeśli zaś będąc sam na Hektora się puszczę i Trojan,
Hektor z powiewnym szyszakiem zaś wszystkich tu Trojan prowadzi.
Czemuż atoli to wszystko mi lube serce przekłada?
Kiedy na przekór demona się człowiek walczyć odważy
Z mężem od boga uczczonym, to szybko dosięgnie go klęska.
Żem Hektorowi ustąpił, gdyż walczy on z boską pomocą.
Żebym to chociaż Ajaxa o głosie donośnym wypatrzył,
Obaj zwróciwszy się naprzód do bitwy byśmy dążyli,
Nawet na przekór demona, a może trupa pochwycim
Podczas gdy w sercu i w duszy to sobie wszystko rozważał,
Nadciągały Trojańskie szeregi z Hektorem na czele.
Wtedy on w tył się wycofał i poległego opuścił,
Często się w tył oglądając, podobnie do lwa brodatego,
Głośném wołaniem i dzidą; lecz jego serce waleczne
Dreszczem się przejmie, a chociaż niechętnie, opuszcza zagrodę;
Takoż i płowy Menelaj się od Patrokla wycofał.
Stanął dopiero zwrócony, gdy zdążył do druhów gromady,
Szybko tamtego rozpoznał na lewém skrzydle potyczki,
Druhów zagrzewającego, do walki napominając;
Trwogą albowiem okropną nawiedził ich Fojbos Apollon.
Szybko więc bieży i przy nim stanąwszy wyrzeknie te słowa:
Spieszmy, może choć trupa Achillesowi poniesiem
Obnażonego, bo zbroję już porwał Hektor prześwietny.“
Rzekł i wypróbowane poruszył serce Ajaxa.
Spieszy więc w przednie szeregi, a za nim płowy Menelaj.
Żeby mu głowę z ramienia oberżnąć ostrém żelazem,
Trupa zaś wywleczonego dla psów Trojańskich wyrzucić.
Wtedy się Ajas przybliżył dźwigając tarczę jak wieża.
Hektor cofając się nazad w gromadę swych towarzyszów,
Żeby je zanieść do miasta; ku wielkiéj mu sławie posłużą.
Ajas Menojtiadesa okrywszy tarczą szeroką,
Stanął, zarówno jak lew przed swemi stawa małemi,
Któren gdy młode prowadząc napotkał w kniei cienistéj
Brwi zmarszczywszy aż na dół je spuścił i oczy zakrywa;
Również i Ajax w około Patrokla się kręcił dzielnego.
Z drugiéj zaś strony Atrydes, do boju waleczny Menelaj.
Stanął gotowy, obciążon okropną w sercu żałobą.
Krzywem rzucając nań okiem Hektora zagadnie obelgą:
„Dzielnyś postacią Hektorze, lecz w bitwie swojego nie czynisz,
Niezasłużona twa sława szlachetna, bo szukasz ucieczki.
Pomyślże, jakim sposobem wybawisz miasto i twierdze
Z Lyków żaden albowiem w obronie grodu waszego,
Walczyć z Danajem nie będzie, boć wcale się nie opłaciło
Nieustannie i dzielnie się bić z mężami wrogiemi.
Jakżebyś męża gorszego w potyczce zbawić podołał,
Pozostawiłeś na łup i zdobycz dla mężnych Argeiów?
Któren był wielce potrzebnym dla miasta i ciebie samego,
Będąc przy życiu, a teraz od psów go nieśmiesz ochronić.
To téż, jeśli mnię teraz kto z Lyków zechce usłuchać,
Żeby to bowiem Trojanie odwagę mieli stateczną,
Nieustraszoną, jak męże miewają, co gwoli ojczyzny
Walkę i ciężar wojenny przeciwko wrogom podjęli,
Dawno już do Iliony Patrokla byśmy zawlekli.
Dostał się trupem, a my go wydostali z potyczki,
Szybko Argeie by świetny Sarpeda rynsztunek oddali,
My zaś by jego zdołali do wnętrza zanieść Iliony.
Zginął albowiem giermek wielkiego męża, co pierwszym
Ty zaś naprzeciw Ajaxa wystąpić się nie odważyłeś,
Wielkodusznego, i zajrzyć mu w oczy wśród wrogów zamieszki,
Ani téż walczyć obcesem, gdyż on dzielniejszym od ciebie.“
Hektor o hełmie powiewnym mu z wzrokiem ponurym odpowie:
Przebóg sądziłem że ty rozsądkiem nad innych celujesz,
Między wszystkiemi, co w Lykii szérokoskibnéj mieszkają;
Teraz atoli ci w sercu stanowczo naganiam co rzekłeś,
Twierdząc iż olbrzymiego Ajaxa nie zdołam wytrzymać.
Górą jednakże jest zawsze Diosa myśl egidodzierżcy,
Któren i męża dzielnego przerazi i wyrwie zwycięztwo
Łatwo, a późniéj znowu go sam do walki zagrzewa.
Chodźże tu więc mój drogi, stań przy mnię i dzieła oglądaj;
Albo czy męztwa którego z Danajów nie skruszę, choć żywo
Pragnie o ciało Patrokla co poległ się mężnie potykać.“
Tak powiedziawszy na Trojan zawoła głosem ogromnym:
„Lykijczycy, Trojanie i z blizka walczący Dardany!
Póki ja zbroji niewdzieję Achilla nieskazitelnego
Pięknéj, co zdarłem Patrokla potędze gdy jego zabiłem.“
Tak powiedziawszy ustąpił Hektor o hełmie powiewnym
Z wrogiéj potyczki, i biegnąc dogonił druhów szlachetnych,
Onych co nieśli ku miastu przesławny rynsztunek Pelejdy.
Zdala od walki nieszczęsnéj stanąwszy zbroję zamienił;
Swoją własną oddaje, by nieść do świętéj Iliony,
Mężnym Trojanom, a sam nieśmiertelną zbroję przywdziewa
Ojcu dali drogiemu; a tenże ją dziecku w starości
Oddał; lecz syn w ojcowskim rynsztunku się nie miał zestarzeć.
Jego ujrzawszy na stronie Kronida co chmury gromadzi,
Uzbrojonego rynsztunkiem boskiego Peleja potomka,
„Biedny, widać że zgon ci wcale na myśli nie stoi,
Któren ci właśnie tak blizkim; przywdziewasz nieśmiertny rynsztunek
Męża najdzielniejszego, którego się wszyscy lękają.
Jego ty druha zabiłeś słodkiego a razem silnego;
Zdarłeś; na teraz ja tobie użyczą siły ogromnéj,
Nagradzając, że późniéj gdy z bitwy będziesz powracał
Już Andromache ci sławnéj Pelejdy zbroi nie zdejmie.“
Tak powiedział i brwiami ciemnemi skinął Kronion.
Przejął go srogi, a członki wewnętrznie mu się napełniły
Siłą i męztwem; a zatem do sojuszników przesławnych
Z groźnym podąża okrzykiem; wydawał się wszystkim jak żeby
Sam wielkoduszny Pelejon, gdy świecił jego rynsztunkiem.
Mesthla i Glaukosa, Medonta i Therzylochosa,
Dejzenora, Asteropajoa i Hippothoona,
Niemniéj Forkyna i Chromia i Ennomosa wróżbitę;
Onych więc namawiając w skrzydlate odezwie się słowa:
Nie dlatego bym szukał i wojska licznego pożądał,
Tutaj was nagromadziłem każdego z grodu swojego,
Ale żebyście mi Trojan małżonki i dzieci niewinne,
Z chęcią stateczną zbawili przed mężnych Achajów przemocą.
Naród, by między wami pomnożyć odwagę każdego.
Zatém niech każden do przodu się zwraca, i albo polegnie,
Albo się zbawi, bo takie są losy wojennéj rozprawy.
Któren jednakże Patrokla, choć poległego, potrafi
Tego połową rynsztunków obdarzę, a drugą zatrzymam
Sobie; onego zaś chwała ta sama będzie co moja.“
Rzekł; przeważnemi siłami Danajów z czoła zaczepią,
Spisy do góry podnosząc, z niepłonną w sercu nadzieją,
Głupi; toż właśnie przy tymże miał wielu życia pozbawić.
Ajas do Menelaosa tęgiego w głosie przemówi:
„O Menelaju drogi ze szczepu Diosa, już wcale
Niemam nadziei, że obaj wyjdziemy cali z potyczki.
Rychło bo pójdą na pastwę dla psów i ptaków Trojańskich,
Ile o własną się głowę obawiam, by los jéj nie spotkał,
Oraz o twoją, gdyż burza wojenna wszędy pochłania,
Hektor, atoli dla nas pojawia się zguba okrutna.
Rzekł; nie sprzeciwił się wcale Menelaj o głosie donośnym;
Krzyknie, daleko go słychać, Danajów do walki wzywając:
„O moi drodzy Argeiów książęta i wodze naczelni,
Którym z mojego powodu i Agamemnona, Atrydów,
Wojskom; od Zewsa zaiste pochodzi zasługa i chwała.
Trudno mi w chwili obecnéj każdego wypatrzeć oczyma
Z wodzów, bo walki zaciętość się rozżarzyła okrutnie.
Niechże więc każden przybywa i wstydem w sercu zapłonie,
Rzekł; usłyszał go dobrze Olejczyk Ajas najszybszy.
Pierwszy więc wyszedł ku niemu przez tłumy bieżąc wojenne;
Za nim Idomen, a potém towarzysz Idomeneja,
Merion, mężny zarówno jak Enyal co męże morduje.
Którzy za niemi dążąc do walki Achajów się łączą?
Pierwsi Trojanie uderzą gromadnie z Hektorem na czele.
Równie jak czasem przy ujściu strumienia co z nieba pochodzi,
Fala przeciw prądowi gwałtownie się piętrzy, a w koło
Z gwarem podobnym Trojanie szli naprzód; atoli Achaje
W koło Menojtiadesa stanęli, w odwadze skupieni,
Tarcze śpiżowe jak wał nastawiwszy, lecz w koło ich przyłbic
Miedzią świecących Kronion roztoczył gęstą pomrokę;
Póki on był przy życiu i giermkiem Ajakidesa;
Wstrętném prócz tego mu było by psom Trojańskim na pastwę
Służyć miał; więc towarzyszów zachęcał by jego bronili.
Pierwsi Trojanie natarli na śmiało patrzących Achajów;
Dumni Trojanie na dzidę nie wzięli, acz pragnąc gorąco;
Ale ciągnęli za trupa; jednakże tylko na krótko
Mieli Achaje odstąpić, bo szybko napowrót ich zwrócił
Ajas, co również postacią jak dziełem się pierwszym okazał,
Rzucił się w przednie szeregi, podobny potęgą do dzika,
Któren w kniei górzystéj psiarnie i młodzież ochoczą
Łatwo rozproszył, kołując w gęstwinie jarów głębokich;
Takoż i syn Telamona sławnego, Ajas prześwietny,
Którzy obchodząc Patrokla najwięcéj ku temu dążyli,
Żeby go wciągnąć do grodu swojego i sławę pozyskać.
Świetny potomek Lethosa Pelasgijczyka Hippothoj,
Ciągnie go wtedy za nogę w zamiarze walki okrutnéj,
Pragnąc Hektora i Trojan ucieszyć; lecz szybko dla niego
Zguba nadeszła, od któréj, acz chcieli, go nikt nie wybawił.
Syn Telamona ku niemu albowiem przez tłumy skoczywszy,
Z blizka nań godzi w przyłbicę, co twarz mu śpiżem zasłania,
Pchnięty potężnym oszczepem i siłą dłoni żylastéj;
Z rany wytrysnął mózg przez hełm zdziurawiony oszczepem,
Z krwią zmięszany, opuszcza go siła; a z ręki bezwładnéj,
Wielkodusznego Patrokla na ziemię nogę upuścił;
Z dala szerokoskibnéj Laryssy; rodzicom już nie mógł
Złożyć wdzięczności dowodu, bo życie się jemu skróciło,
Zwalczonemu oszczepem Ajaxa wielkodusznego.
Hektor natedy Ajaxa wziął na cel dzirytem świecącym.
Trafił ów jednak Schediosa, zacnego Ifita potomka,
Najlepszego z Fokejów, co w Panopei przesławnéj
Zamieszkiwał domostwa i rządził mężami licznemi;
Jego to w sam obojczyk ugodził, na wylot mu przeszła
Runął z łoskotem aż broń w około niego brzęczała.
Ajax atoli Forkyna, Fajnopa syna dzielnego,
Któren zasłaniał Hippotha w sam środek brzucha ugodził;
Skruszył mu blachę pancerza, a miedź wewnętrznie utkwiła
Wstecz się cofnęli walczący na przedzie i Hektor prześwietny;
Z głośnym okrzykiem Argeie poczęli ciągnąć za trupy,
Hippothoosa, Forkyna i zbroje im z ramion zdejmują.
Wtedy by znowu Trojanie pod mężnych Achajów naciskiem,
Argaiowie zyskali, przeciwnie Diosa wyrokom,
Siłą i męztwem własném. Lecz osobiście Apollon,
Nagli Eneję, postacią do Peryfanta podobny,
Epytidesa Keryxa, co w służbie ojca staruszka
W jego postaci Apollo syn Zewsa do niego przemawia:
„Jakże wy Eneaszu na przekór bogowi zdołacie
Stromą Ilionę ratować? Jak męże, których widziałem
Ufających potędze i męztwu i własnéj odwadze,
Dużo nam więcéj Zews przewagi niżeli Danajom
Życzy; lecz sami się strasznie lękacie i walczyć nie chcecie.“
Tak powiedział; Eneasz Apollina w dal godzącego
Poznał, ujrzawszy oblicze i z krzykiem Hektora zagadnie:
Wstydem by było, żebyśmy pod mężnych Achajów naciskiem
Nazad ku Ilion pierżchnęli, pobici w zupełnéj niemocy.
Teraz atoli ktoś z bogów mi rzekł zbliżywszy się do mnie,
Jako rządzący nam Zews pomocnym będzie w potyczce,
Poległego Patrokla nie mogli do statków zaciągnąć.“
Rzekł i naprzód skoczywszy szeregi wyprzedził i stanął;
Oni się zaś odwrócili i czoło stawili Achajom.
Wtedy Lejokritona Eneasz ugodził oszczepem,
Tenże gdy padał zlitował się nad nim Arejczyk Lykomed,
Stanął więc jak najbliżéj i rzucił dzirytem świecącym;
Trafił téż Hippazydesa Apizę pastérza narodów,
Spodem w samą wątrobę i zaraz mu członki rozwiązał;
Jeden z najlepszych w potyczce po dzielnym Asteropaju.
Asteropajos Arejczyk zlitował się nad nim gdy padał,
Sunął więc naprzód odważnie, by w boju Danajom się stawić;
Ale napróżno się silił, bo wszędy zamknęli tarczami,
Wszystkich albowiem Ajax obchodził z rozkazem stanowczym,
Nie dozwalając nikomu, by w tył od ciała się cofał,
Ani téż innych Achajów wyprzedzać nie chciał w potyczce,
Tylko by zewsząd zwłoki otaczać i walczyć z blizkości.
Krwią się czerwoną zwilżyła; kupami oni padali,
Trupy Trojańskie pospołem i sojuszników przemożnych,
Oraz Danajów, bez krwi nie obeszła się walka zaprawdę,
Mniéj ich jednakże poległo; bo ciągle mieli w pamięci,
Tak walczyli podobnie do ognia, że widać nie było,
Czyli się słońce lub księżyc na cało jeszcze ostały.
Mgłą otoczeni albowiem przy walce byli najlepsi,
Którzy stanęli w koło zmarłego Menojtiadesa.
Bez przeszkody za widna walczyli; bo słońca promienie
Ostre padały, i żadna się chmurka na całéj nie zjawi
Ziemi, albo na górach; walczyli z chwilowym spoczynkiem,
Gdyż wzajemnie się strzegli od własnych śmiertelnych pocisków,
Wiele od walki i mgły, rażeni ostrém żelazem,
Ilu ich było najlepszych. Dwaj męże świadomi nie byli,
Dzielni obaj wojacy, Thrazymed a również Antyloch,
Śmierci nieskazitelnego Patrokla, lecz jeszcze sądzili,
Tylko więc przeczuwając i śmierć i druhów porażkę,
Nieco opodal walczyli, bo tak im Nestor był zlecił,
Kiedy ich zesłał do bitwy od strony ciemnych okrętów.
Przez dzień cały wciąż oni w zaciętéj ścierają się bitwie
Łytki, kolana i nogi każdego do dołu samego,
Uwalały się ręce i oczy walczących zawzięcie
Koło dzielnego giermka, szybkiego Ajakidesa.
Równie jak skórę z wielkiego buchaja gospodarz oddaje
Oni stanąwszy kołem, daleko od siebie, ją chwycą,
Ciągną i kręcą, rozchodzi się wilgoć, a tłustość nasiąka,
Gdyż kilkoro ich ciągnie, aż cała się dobrze wykręci;
Również i oni na ciasnym obszarze za trupa ciągnęli,
Jedni że aż do Iliony go wciągną, Achaje przeciwnie
Do głębokich okrętów; zamieszka w koło nich wrzała
Dzika; i nawet Athene lub Ares co mężów podjudza
Tego by zganić widoku nie mogli, acz w sercu niechętni.
Kronid onego dnia zaciętą roztoczył. Jednakże
Jeszcze boski Achilles nie wiedział, że zginął Patroklos.
Bardzo daleko albowiem walczyli od szybkich okrętów,
Tuż pod murem Trojańskim; lecz wcale Achilles nie sądził,
Nazad powraca, bo sam nie przypuszczał wcale, by tamten
Miasto bez niego mógł zdobyć, lub téż do spółki z nim samym.
Często albowiem tajemnie od matki się był dowiadywał,
Kiedy go powiadamiała o Zewsa wielkiego wyrokach.
Nie objawiła, że zginął towarzysz najulubieńszy.
Oni w około trupa kończyste oszczepy trzymając,
Ciągle walczyli bez przerwy i jedni drugich mordują;
Wtedy powiada niejeden z Achajów śpiżem okrytych:
Do głębokich okrętów, lecz ziemia niech czarna obecnie
Wszystkich pochłania, bo to by dla nas było najlepszém,
Jeśli Trojanom co końmi harcują dozwolim, by jego
Zaciągnęli do swojéj siedziby i sławę zyskali.“
„Drodzy, choć taki już los by nas czekał, by przy tym wojaku
Wszyscy zarówno zginęli, niech nikt od walki nie stroni.“
Tak przemawiał niejeden i druha do męztwa nakłaniał.
Oni więc tak walczyli, a szczęk żelaza do nieba
Ajakidesa rumaki opodal od bitwy stojące,
Rzewnie płakały, gdy pierwsza ich doszła wieść, że woźnica
Legnął w kurzawie pod ręką Hektora, co męże morduje.
Chociaż ich więc Awtomedon Diosa waleczny potomek,
To łagodnemi słowami, to znowu groźbą pobudzał,
Mimo to ani do łodzi ku Hellespontowi wielkiemu,
Ani do bitwy pomiędzy Achajów się ruszyć nie chciały;
Ale podobnie jak pomnik co niewzruszony na grobie
Również i one stanęły jak wryte przed piękną powózką,
Głowy ku ziemi zwiesiwszy; a łzy im gorące na ziemię
Grochem z pod oczów leciały, na skutek tęsknoty i żalu
Za woźnicą, młodzieńcze zaś grzywy tarzały się w kurzu,
Widząc je tak zmartwione, nad niemi się Kronid zlitował,
Zatem skinąwszy głową do swego się ducha odezwie:
„Biedne wy, czemuż Peleju książęciu was darowałem,
Śmiertelnemu, gdy wy nieśmiertelne i niestarzejące.
Niema ci bowiem nigdzie co nędzniejszego, jak człowiek,
Z tego wszystkiego co na téj ziemicy się rusza i żyje.
Ale zaprawdę na was i na wykwintną powózkę
Hektor Priamid nie wsiądzie; bo tego ja nie dopuszczę.
Duszę ja wam i kolana czerstwością nową napełnię,
Żebyście Automedonta ze zgiełku potyczki wynieśli,
Do głębokich okrętów; bo sławą ich jeszcze obdarzę,
Żeby rąbali, dopóki nie dojdą do łodzi wiosłowych,
Tak powiedziawszy rumaków ożywił siłę szlachetną.
One więc oba kurzawę zrzuciwszy z grzywy na ziemię,
Szybko zaniosły powózkę pomiędzy Achajów i Trojan.
Z niemi Automedon walczył, choć wielce o druha strapiony,
Łacno on bowiem umykał przed zgiełkiem szeregów Trojańskich,
Łacno napowrót nacierał puszczając się w tłumy najgęstsze.
Mężów atoli nie chwytał, choć w natarczywym pościgu,
Nie był albowiem w stanie, sam jeden w świętéj powózce,
Późniéj dopiero go wojak, towarzysz rozpoznał oczyma,
Alkimedon, Laerka, Hajmonidesa potomek;
Stanął on z tyłu na wozie i Automedonta zagadnie:
„Automedoncie, któż z bogów cię tak niedorzecznym zamiarem
Samże tak w pierwszych szeregach z Trojany walczyć zamierzasz,
Kiedy ci towarzysza zabili; rynsztunek zaś Hektor
Ajakidesa na ramię przywdziawszy nadyma się pychą.“
Rzeknie mu na to w odpowiedź Awtomed syn Dioreja:
Nieśmiertelne rumaki kierować i w pędzie ich zażyć,
Chyba jedyny Patroklos, rówiennik bogów w pogoni,
Póki był żyw? Lecz teraz go śmierć i Mojra dosięgła.
Otóż na ciebie kolej, by batog i lejce świecące
Rzekł; Alkimed skoczywszy na lekką do walki powózkę,
Szybko rękami za batóg i lejce gładkie pochwycił;
Automedon zeskoczył; spostrzega to Hektor prześwietny,
Więc Eneasza natychmiast zagadnie co czekał w pobliżu:
Właśnie ja konie ujrzałem szybkiego Ajakidesa,
Zjawiające się w bitwie pod lichych woźniców kierunkiem.
Sądzę żebyśmy je mogli pochwycić, jeżeli w twéj duszy
Tego byś pragnął; bo pewno gdy obaj na nich natrzemy,
Rzekł; nie sprzeciwił się wcale Anchizy dzielny potomek.
Obaj więc naprzód ruszyli pod skór wołowych zasłoną,
Suchych i twardych, dostatnio spiżową powłoką okutych.
Z niemi zaś razem Chromios i Bogom podobny Aretos
Tamtych pokonać i konie o szyjach wysmukłych pochwycić;
Głupi, niemieli już oni bez krwi przelewu powrócić
Nazad od Automedonta. Lecz on ubłagawszy Diosa
W sercu o czarnéj powłoce był męztwem i siłą natchniony.
„Alkimedoncie, odemnie daleko rumaków nie trzymaj,
Żądam ażeby mi w plecy parskały; nie sądzę albowiem,
Żeby Hektor Priamid od swego impetu ustąpił,
Zanim na pięknogrzywiaste nie wsiądzie Achilla rumaki,
Spłoszy, albo téż sam pomiędzy pierwszemi polegnie.“
Rzekłszy to przyzwał do siebie Ajaxów i Menelaosa:
„Ajaxowie dowódcy Argeiów i Menelaosie!
Trupa na teraz powierzcie najlepszym, ażeby w około
Obu nam zaś co żyjemy odwróćcie ostatnią zagładę;
Tędy albowiem się tłoczą na przełaj krwawéj potyczki
Enej i Hektor zarazem, najlepsi z mężów Trojańskich.
Ale to wszystko zaprawdę na łonie spoczywa przedwiecznych.
Rzekł; i zamachem ogromnym wypuścił dzidę cienistą,
Którą ugodził Areta po tarczy gładko wykutéj;
Włóczni takowa nie wstrzyma, bo śpiż na wylot ją przeszył,
Potem zaś pasek przebiwszy, od spodu brzuch mu rozpłatał.
Ciąwszy po za rogami buhaja z walnego pastwiska,
Żyły na karku mu przeciął, a tamten poskoczył i runął;
Takoż i ten w zapędzie na wznak się przewrócił, a dzida
Ostrokończysta w jelita wpędzona go siły pozbawia.
Tenże atoli zoczywszy uniknął dzidy śpiżowéj;
Naprzód albowiem przykucnął, że oszczep ogromny po za nim
Wrył się do ziemi, i tylko sam koniec drzewca od włóczni
Zadrgał, reszty zaś siły go Ares przemożny pozbawił.
Tylko że dzielne Ajaxy się między nich raźno rzucili,
Którzy nadeszli przez tłumy, gdy na nich zawołał towarzysz.
Nieco się ich zlęknąwszy odbiegli cofając się nazad,
Hektor oraz Eneasz i Chromios do bogów podobny;
Leżącego; Awtomed, rówiennik Aresa szybkiego,
Jego z rynsztunku obdziera, i chełpiąc się rzeknie te słowa:
„Otóż, choć trochę przynajmniéj po śmierci Menojtiadesa
Sercu w żałobie ulżyłem, acz wiele gorszego zabiwszy.“
Złożył; potém zaś usiadł, po rękach i nogach od góry
Zakrwawiony, jak lew co byka pożarł całego.
Znowu nakoło Patrokla się straszna poczęła potyczka,
Łzawa, okrutna, lecz kłótnię podjudza jeszcze Athene,
Żeby Danajów zagrzéwać, bo wolę swą ku nim nakłonił.
Równie jak tęczę z purpuru dla śmiertelników roztacza
Zews na niebie wysoko, by wojny była zwiastunem,
Albo téż przejmującej zawiei, co ludzi od polnych
Takoż i ona się cała zakrywszy obłokiem z purpury,
W tłumy się nurza Achajskie i męża każdego zagrzéwa.
Zachęcając się najprzód odezwie do syna Atrewsa
Menelaja dzielnego (bo tenże stał przy niéj w blizkości),
„O Menelaju dla ciebie i hańbą i wstydem okropnym
Będzie, jeżeli świetnego Achilla, druha wiernego,
Szybkie sobaki pod murem Trojańskim będą szarpały.
Trzymaj się więc odważnie i wszystkie zachęcaj szeregi.“
„Ojcze Fenixie, staruszku sędziwy, żebyć to Athene
Siłą mnię darzyć zechciała, i chronić od pędu pocisków,
Wtedy dopiero bym chętnie się stawił, ażeby Patrokla
Chronić, gdyż śmiercią swoją mi serce dotknął boleśnie.
Nie przestaje wojować, a Zews go sławą obdarza.“
Rzekł; ucieszyło boginię wypukłooką Athenę,
Że przed innemi wszystkiemi bogami się do niéj uciekał.
Więc go dzielną potęgą natchnęła w kolanach i barkach;
Która, choć często spędzona, ludzkiego ciała ukłuciem
Pragnie skosztować, bo krew człowiecza jest dla niéj łakocią;
Taką odwagą mu serce o czarnéj powłoce natchnęła.
W stronę Patrokla pospiesza i dzidą celuje świecącą.
Zacny i bardzo zamożny; najwięcéj go Hektor szanował
W ludzie, gdyż był mu druhem najmilszym i uczty wspólnikiem
Jego to w samą przepaskę ugodził płowy Menelaj,
Kiedy się zwracał w ucieczkę, i śpiżem na wylot go przebił;
Trupa z pod mocy Trojan wyciągnął do ciżby drużyny.
Blizko stanąwszy Apollon Hektora do walki zagrzéwa,
Do Fajnopa Azyady podobny, co między wszystkiemi
Był mu gościem najmilszym, a dom zamieszkiwał w Abydos.
„Będzieli któren z Achajów się ciebie Hektorze obawiał?
Także to Menelaosa się zląkłeś, co przecież był dawniéj
Kopijnikiem nie tęgim, a teraz uchodzi sam jeden
Trupa zabrawszy Trojanom, i druha wiernego ci zabił,
Rzekł; tamtego pochmurna i czarna objęła żałoba;
W pierwsze się puścił szeregi, uzbrojon miedzią świecącą.
Wtedy Kronides pochwycił egidę w kutasy zdobioną,
Olśniewającą, zaś Idę chmurami do koła otoczył,
Trojan obdarzył zwycięztwem, Achajów zaś puścił w rozsypkę.
Pierwszy Penelej z Bojotów dał znak do zgubnéj ucieczki;
W ramię go bowiem trafiono, gdy wciąż się przodem odwracał;
Ledwo go wierzchem drasnęła i kości lekko dosięgła
Hektor Leïta oszczepem na zgięcie ręki ugodził;
Syna Alektryonosa zacnego i w bitwie powstrzymał;
Zadrżał do koła się patrząc, bo wcale już niemiał nadziei
Żeby z oszczepem w dłoni z Trojany mógł się potykać.
W pancerz na piersiach oszczepem w pobliżu brodawki ugodził;
Dzida pękła przy końcu proporca; natenczas Trojanie
Wrzasną; On Idomeneja wziął na cel Dewkalidesa,
Stojącego w powózce; lecz jego chybił o troszkę;
Kojranosa, co z Lykty wspaniałéj za nim podążył:
[Najprzód albowiem pieszo, odchodząc od łodzi wiosłowych
Przyszedł i byłby Trojanom niezmiernie sławy przysporzył,
Żeby nie Kojran, co żywo popędził szybkie rumaki;
Sam zaś poległ pod ręką Hektora co męże morduje];
Jego to w szczękę pod uchem ugodził i wszystkie mu zęby
Końcem oszczepu wybił i język przeciął w połowie.
Zleciał z powózki i lejce wypuścił z ręki na ziemię.
Nagle z równiny powstawszy i rzeknie do Idomeneja:
„Konie popędzaj dopóki nie zdążysz do szybkich okrętów;
Sam to widzisz wyraźnie, że niema przewagi Achajów.“
Rzekł, a Idomen zaciąwszy rumaki pięknogrzywiaste,
Dobrze widzieli Menelaj i Ajax o duszy wyniosłej
Zewsa zamiary, by Trojan z kolei zwycięztwem obdarzyć.
Rzeknie więc pierwszy Ajas potężny syn Telamona:
„Przebóg, teraz już nawet i ten, co wielce niemądry,
Wszystkie ich bowiem pociski trafiają; kto tylko wypuści,
Lichy lub dzielny, a Zews je wszystkie na prosto kieruje;
Nasze zaś wszystkie zarówno daremnie spadają na ziemię.
Zatém do dzieła, pomyślmy choć sami o radzie najlepszéj,
Wracać by druhom kochanym zwiastować skutek pomyślny,
Którzy zmartwieni w tę stronę się patrzą, i wcale nie sądzą,
Żebyśmy impet Hektora i dłonie jego nietknięte
Mogli wytrzymać, lecz wkrótce do łodzi głębokich wpadniemy.
Jak najprędzéj, bo sądzę że jeszcze onego nie doszła
Smutna nowina, że zginął towarzysz mu najulubieńszy.
Nigdzie atoli takiego z Achajów dojrzeć nie mogę,
Chmura ich bowiem zasłania, zarówno onych i konie.
Uczyń światło napowrót i dozwól oczyma spoglądać;
Dajże choć w świetle nam zginąć, gdy tobie się tak spodobało.“
Tak powiedział, a rodzic nad łzami się jego zlitował,
Chmury natychmiast rozproszył i precz rozpędził ciemności,
Do Menelaja o głosie donośnym się Ajax odezwie:
„Patrzajże o Menelaju boski czy kędy nie ujrzysz,
Antylochosa przy życiu, zacnego Nestora potomka;
Każ mu co prędzéj iść do Achilla w boju dzielnego,
Rzekł, a nie był od tego Menelaj o głosie donośnym,
Spieszy więc, równie jak lew od szczelnie zawartéj zagrody,
Kiedy się znużył ciągłém drażnieniem psów i parobków,
Którzy mu nie dozwalają napychać się tłuszczeni wołowym,
Rzuca się, nic atoli nie wskóra, bo gęste oszczepy
Lecą na niego rzucane nieustraszonemi rękoma,
Oraz palące się szczypy, lecz on choć odważny się boi;
Z pierwszym się brzaskiem oddala, choć w sercu wielce strapiony;
Uszedł, acz wielce niechętnie, gdyż lękał się żeby Achaje
W strachu okrutnym na łup go wrogom nie pozostawili.
To też Ajaxom usilnie zalecił i Merionowi:
„Ajaxowie Argeiów dowódcy i Merionesie!
Trzyma w pamięci, gdyż on dla wszystkim słodkim być umiał,
Póki był żyw, lecz teraz go śmierć i Mojra dosięgła.“
Tak powiedziawszy odszedł pospiesznie płowy Menelaj,
Wszędzie się oglądając, jak orzeł, któren jak mówią
Przed nim, choć krąży wysoko, nie skryje się szybki zajączek,
Któren pod gęstym krzakiem przycupnął; lecz obces na niego
Spada i szybko go w szpony chwyciwszy życia pozbawia;
Takoż i wtedy twe oczy świecące o Menelaju
Czyby téż gdzie nie zoczyły Nestora syna żywego.
Wkrótce téż jego rozpoznał na lewém skrzydle potyczki,
Druhów zachęcającego i wołającego do walki.
Blizko stanąwszy do niego się płowy Menelaj odezwie:
Smutną nowinę, bodajby się ona nigdy nie stała.
Sądzę że sam już poznałeś gdy na to wszystko się patrzysz,
Że bóg jakiś okropną gotuje klęskę Danajom,
Zaś Trojanom zwycięztwo; bo zginął najlepszy z Achajów,
Ale ty donieś natychmiast ku łodziom biegnąc Achajskim
Achillowi, by trupa co prędzéj schronił w okrętach,
Chociaż nagiego, gdyż broń już zdobył Hektor potężny.“
Rzekł; Antylocha przejmują aż dreszcze, gdy słowo posłyszał.
Zaszły mu łzami i głos młodzieńczy w ustach mu zamarł;
Mimo to nie zaniedbuje zlecenia Menelaosa;
Szybko więc bieży, a broń pewnemu oddaje druhowi
Laodokowi co blizko zawrócił sprężyste rumaki.
Achillowi Pelejdzie nieszczęsne słowo zwiastować.
Boski ty Menelaju natenczas pragnąć nie mogłeś
Tamże druhowi w potrzebie pomagać, zkąd uszedł Antyloch,
Wielką po sobie tęsknotę wzbudzając u mężów Pylejskich;
Sam zaś do bohatera Patrokla napowrót się udał;
Biegiem Ajaxów dogania, przystanął i rzeknie natychmiast:
„Do głębokich okrętów onego ja tedy wysłałem,
Żeby szedł do Achilla szybkiego; nie sądzę atoli
Wcale by bowiem z Trojany bezbronnie potykać się nie mógł.
Ale my sami na teraz obmyślmy radę najlepszą,
Najpierw jakoby trupa wyciągnąć, a potém i samym
Z wrzawy Trojańskiéj przed śmiercią i Kierą coprędzéj się chronić.“
„O Menelaju przesławny stósownie to wszystko wyrzekłeś;
Ty więc z Merionesem ku ziemi się szybko schyliwszy,
Trupa do góry podnosząc wynieście z potyczki; zatenczas
Z tyłu my staniem naprzeciw Hektora boskiego i Trojan,
Wytrzymaliśmy ostrą potyczkę przy sobie stanąwszy.“
Rzekł; zaś oni na rękach ze ziemi trupa unieśli,
Jak najwyżéj usilnie; zawrzasnął naród Trojański
Z tyłu, natenczas gdy zoczył Achajów co zwłoki porwali.
Trafionego ruszają przed myśliwcami młodemi;
Pędzą ku niemu chwilami pragnące onego rozszarpać;
Ale gdy tenże wśród nich się odwraca, odwadze dufając,
Szybko się w biegu zwracają spłoszone, tędy owędy;
Wywijając mieczami, lub obosiecznemi dzidami;
Kiedy zaś tylko Ajaxy zwróciwszy się czołem stawali
Przeciw nim, wtedy im bladły oblicza i nikt się nie ważył
Wysunąwszy się naprzód o ciało bójkę poczynać.
Ku głębokim okrętom; za niemi się bitwa rozwarła
Straszna, zarówno jak płomień, co mężów gród ogarniając
Nagle powstawszy pożera; znikają domy bez śladu
W łunie ogromnéj, a wiatru go jeszcze potęga roznieca;
Wrzawa nastaje bez przerwy i ściga za uchodzącemi.
Równie jak muły do pary swą siłę łącząc potężną,
Ciągną z lasu górskiego po kamienistym przesmyku,
Belkę lub dyla tęgiego do statku, a serce im ciężko
Również i oni z mordęgą dźwigali trupa. Lecz z tyłu
Powstrzymywali Ajaxy, jak szczyt opiera się wodzie
Lasem zarosły, co całą na wskróś równinę przegradza;
Któren i silnych strumieni gwałtowne nurty powstrzymać
Odpierając, a siłą impetu go złamać niezdolne;
Tak Ajaxowie bez przerwy na tył odpierali potyczkę
Trojan; lecz oni ścigali, a dwóch między niemi najbardziéj
Anchizyades Eneasz bohater, i Hektor prześwietny.
Z trwożliwemi krzykami, gdy ujrzą przed sobą jastrzębia
Kołującego, co ptactwu mniejszemu przynosi zagładę;
Przed Eneaszem tak samo i dzielnym Hektorem pędziła
Młodzież Achajska z krzykami nie myśląc o żadnym oporze.
Uciekający Danaje; lecz bitwa trwała bez przerwy.
